Víðir - 28.04.1951, Blaðsíða 2

a
VÍÐIR
inðiM*
kemur út á iuugardögum
Fylgirit:
GAMAI/f OG NÝTT
Ritstjóri:
EINAR SIGURÐSSON
Sími 2G85
V íkingspren t
VerðlagseflirlitiS.
Það vekur nokkra athygli,
að verðgæzlustjóri hefur sagt
iausu starfi sínu, og þó minni
ítthygli en við' hefði mátt bú-
ast. Það er látið uppi, að á-
stæðan hafi verið sú, að hann
viðskiþtamálaráðherrann
Þafi greint á um scilu sþænskra
Rllarefna. Það má vel vera,
iið þetta hafi verið svo veiga-
mikið að dómi verðgæzlu-
stjóra, að' hann hafi ekki get-
aið gegnt þessu starfi áfram.
Það væri langur uppi að eiga
•að fara áð meta gæði hverrar
vöru og söluhæfni, ef ekki er
beinlínis um óheilnæma vöru
áð ræða til neyzlu. Kaupend-
urnir verða að eiga það við
sjálfa sig, hvort þeir kaupa
hana eða ekki. í þessu tijfölli
hefur verið vakin athygli
þeirra á göllum hennar, og
sýnist þar vera alveg nógu
langt gengið af því opinbera.
Það hefur verið að sma-
höggva skörð í verðlagseftir-
litið, og sjálfsagt mætti það
hverfa, um leið og nægilega
mikið væri til af þeim vörum,
sem gefinn hefur verið frjáls
innflutningur á og nóg fram-
boð væri á. Það er ljótan, að
svo skuli ekki enn vera um
allar vörur. Hvergi þrífst hátt
verðlag og svartur markaður
betur en í skjóli haftanna.
Um svarta markaðinn og ó-
heilbrigði haftanna er þó haft
lægra. Nokkur hundruð króna
verðlagsbrot er verið að bús-
úna um allt land í blöðum og
útvarpi, og þar er refsivend-
inum veifað óspart, en um
það, sem fer á milli mála á
svarta markaðinum, heyrist
■ekki aukatekið orð.
En það er ekki til þess að
kitla eyru almennings að
segja, að verðlagseftirlitið
megi vera úr sögunni og öll
önnur höft og þvinganir á
verzluninni og atvinnulífinu,
því að honum er talin trú um,
að verðlagseftirlitið sé i hans
höndum, og á meðan sé öllu
'óhætt. Engu að síður er það
svo, að afnám verðlagseftir-
litsins myndi að því tilskyldu
að nóg væri til af vörum leiða
til lægra vöruverðs, betri inn-
Ikaupa, beinni flutnings á
bafnir úti á landi, harðari
samkeppni, færri heildsölu-
og smásöluverzlana, meiri
veltu og minni álagningar.
^Vet^luu oc| Uázmat.
um, og myndi það greið'a mjö:
Samskipti Dana
og Tékka.
Verzlunarsamningar Dgna
og Tékka hafa farið út um
þúfur, og hefur þeim verið
slegið á frest í bili. Það verð-
ur því ekki um neinn yfir-
clrátt að ra:ða til vörukaupa á
hvoruga sveifina. Hins vegar
geta vöruskipti farið fram
með greiðslu samkvæmt
greiðslusamkomulagi, sem á-
fram er í gildi.
Viðræð'ur fara nú fram um
nýjá verzlunarsamninga milli
Islendinga og Tékka.
I
Hinn frjálsi gjaldeyris-
markaður í Madrid.
Samkvæmt ákvörðun frá
21. júlí 1950 geta spænskir
útflytjendur selt liluta af
gjaldeyri þeim, er þeir fá fyr-
ir útfluttu vöruna, á, frjáJsum
gjaldeyrismarkaði í kauphöll-
inni í Madrid. Hinn lxlutann
fá þeir greiddan á sérstöku
útíiutningsgengi, en það er
breytilegt eftir vörutegmid-
um. Það er ekki fastákveðið,
hve miklu útflytjandinn fær
áð halda eftir af litflutnings-
verðmætinu, sem hann getur
síðan selt á hinum frjálsa
markaði, þar sem þetta er
breytilegt, eftir því um hvaða
vörur er um að ræða, og eins
er það breytilegt frá einum
tíma til annars.
Þær gjaldeyrisupphæðir,
sem eru seldar á hinum frjálsa
gjaldeyrismarkaði, má síðan
nota til greiðslu á vissum inn-
f Iutnings vörum.
Þetta er ekki ósvipað fyrir-
komulag og gildir um báta-
gjaldeyririnn, nema hvað það
er miklu flóknara á Spáni.
Svíar vilja sjálfir
framleiða allan þann kalk-
saltpétur, sem þeir þurfa á að
halda, en hingað til hafa þeir
aðeins framleitt um helming-
inn af köfnunarefnisáburði,
hitt hafa þeir flutt inn frá
Noregi. Þessi áform hafa vak-
ið mikla athygli í Noregi, og
óttast menn, að þetta skref
kunni að leiða til samdráttar
á verzluninni milli þessara
tveggja landa.
10 miljónir bifreiSa
voru framleiddar árið 1950,
og er það 2.3 milj. meira en
árið 1949. T bifreiðafram-
leiðslu sihni fóru Bandaríkin
ram úr öllum sínum fýrri
metum og framleiddu 8 milj.
vagna og þannig 80% af allri
bílaframleiðslu heimsins.
Bretland var hins vegar mesti
bílaútflytjandinn og var með
næst mesta framleiðslu,
Kanada var þriðja í röðinni,
Frakkland þar næst og hafði
aukið framleiðslu sína frá ár-
inu áð'ur um 37%. Vestur-
Þýzkaland var finnnta í röð-
inni og Italía sjötta.
Þýzkaland og
sterlingsvæðið.
Gert er ráð fyrir því, að
Vestur-Þýzkaland sameinist
áður en langt um líður ster-
lingsvæðinu í gjaldeyrismál-
fyrir viðskiptum við Þýzka-
land.
Fjármálaástandið í Þýzka-
landi hefur batnað verulega
síðustu vikurnar. Kapphlaup-
ið um innflutningsleyfi er á
enda, og lánsfjárþörfin í
Greiðslubandalaginu hefur
elcki verið eins knýjandi og
áður.
75% frílisti
er nú í gildi í Svíþjóð frá
10. apríl, að því er varðar inn-
flutning frá hinum svokölluðu
Marshalllöndum, og hefur
Svíþjóð' þ’annig til fulls getað
uppfyllt áætlanir Efnahags-
samvinnu E vró]fuþj óðanna
(OEEC) um aukið verzlunar-
frelsi. Um Gl% af innflutn-
ingi matvara er frjáls.
Enn vex doliara-
eign Breta.
Dollaraeign Breta er nú
komin upp í 3.758 milj. dpll-
ara og hafði aukizt um 458
inilj. dollara á síðasta árs-
fjórðitngi.
Það er eftirtektarvert, að
jafnframt því sem dollarainn-
e.ign Breta vex, hækka skuld-
ir Breta til annarra landa í
sterlingspu ndu m.
I haust var mikið umtal
um, að pundið yrði hækkað í
verði, og var þá talið, að það
yrði gert, þegar dollaraforð-
inn væri kominn upp í 3.000
milj. dollara. Nú heyrist ekki
minnzt á hækkun pundsins,
og er þó dollaraforðinn kom-
inn verulega upp fyrir þessa
upphæð.
Áð fjara út?
Svo virðist sem hækkanir
á flutningsgjöldum séu að
fjara út. Undanfarna mánuði
hefur verið' stöðug hækkun á
flutningsgjöldum, og höfðu
þau t. d. hækkað í febrúar s.I.
um 60% frá því fyrir ári síð-
an.
Blómlegt atvinnulíf.
I Svíþjóð starfa nú í iðn-
aðinum fleiri menn en nokkru
sinni áður, og m. a. 100.000
útlendingar. Þrátt fyrir þetta
vantar mikinn vinnukraft í
Svíþjóð. Næstu 3—4 árin bú-
ast menn við enn meiri skorti
á verkafólki en nokkru sinni
áður. Svíar segja, að' á með-
an samsköttun hjóna sé í
gildi, verði ekki hægt að ná
til mikils hluta kvenfólks, sem
ella myndi láta iðnaðinum í
té starfskrafta sína. Enn-
fremur dragi líáir skattár
mjög úr því, að menn vinni
yfirvinnu, sem iðnaðurinn
hefði þó fulla þörf fyrir.
Tvr' / 'i -
A'yuiig i ncrskri
íogarasraíSi.
Norðmenn hafa nýlega
fengið sér nýjan togará, sem
var skírður „Möretrál 1“.
Hann ér 630 br. lestir. Borið
sarnan við íslenzku togarana,
þá eru þeir nýjustu (i84 br.
lestir að stærð. Vélin er 1000
^estöfl. Sérstök vél er fyrir
t ogvi n d u n a. Fiski m j öl s verk-
smiðja er í skipinu, sem vinn-
ur úr 20 lestum af hráefni á
sólarhring. Auk venjulegra
siglingatækja og bergmáls-
dýptarmælis er fisksjá í skip-
inu. Von er á öðrum togara
Laylá og Majnún.
Smásaga eftir Nizami.
Framh.
ólmur kvongast Laylá, hvíslaði orði í eyra föður hennar.
Daginn eftir var höllin auð og tóm. Gamli höfðinginn,
ásamt Laylá og öl'lu sínu föruneyti, hafði farið á burt til
höfuðbóls síns í fjöllunum, þar sem vonir stóðu til, að hið'
svala og heilnæma loftslag myndi bæta heilsu Laylár. Að
minnsta kosti voru það orð föður hennar, enda þótt enginn
gæti skilið, hvemig í þessu lægi, því öllum var augljóst,
að Laylá hafði aldrei á ævi sinni verið hraustlegri útlits.
Qays, sem dögum saman vissi ekkert um þessa skyndi-
legu brottför, beið á ákveðnum tíma við lindina. Loks
heyrði hann einn daginn, þá orðinn mjög hryggur, því Ibn
Salám hafði ekki farið leynt með það, að Laylá hefði af
sjálfsdáðum farið upp til fjallanna með sveit föður síns og
Ibn Salám, sjálft uppáhaldið hennar, hefði slegizt í förina.
Qays, sem trúði þessu eins og nýju neti, því að élskendum
hættir við að trúa því, sem þeir óttast mest, íauk að heim-
an eins og ruglaður. I kvöl örvæntingar sinnar gáði hann
einskis annars en leita að Laylá og finna hana. Hann stefndi
beint af augum til hinna fjarlægu fjalla, steð'jaði út í eyði-
mörkina og hrópaði: „Laylá, Laylá“. Hver einasti klettur,
hvert einasta tré og kræklóttur þymirunnur í eyðimörkinni
þekkti nú nafn hennar, vegna þess að það bergmálaði þar
allan daginn og alla nóttina, þangað til að komið var undir
dögun, en þá hneig hann örmagna niður á hrjóstruga sand-
auðnina.
Og þar var það, sem Zeyd og flokkur af vinum húsbónda
hans fann hann við sólaruppkomu. Hann var algerlega viti
sínu fjær. Úttaugaður af þreytu, hungri og þorsta gekk
hann áfram, eins og hann hafði gengið í eyðimörkinni. Þeir
tóku hann heim aftur til föðurhúsanna og leituðust við að
endurnæra hann. En þegar hann var loks kominn til heilsu
aftur, kallaði hann stöðugt á hina horfnu ástmey sína,
Laylá, svo að þeim virtist skynsemi hans skert og ræddu
um hann eins og „Majnún“, mann, sem geggjaður hefur
orðið út af ástamálum, og því nafni var hann nefndur alla
tíð upp frá því.
Faðir hans gekk á fund hans og leiddi honum fyrir sjónir,
að hann ætti að verða afhuga þessari óviturlegu ást á dóttur
þess höfðingja, sem væri þeim alls ekki vinveittur. Og þeg-
ar föður hans skildist, að hann var með fullri skynsemi í
öllum öðrum efnum en þessari vitstola ást, sagði höfðing-
inn við sjálfan sig: „Ef hann yrði læknaður af þessum
kvilla, yrði hann alheiH“. Og vegna þess að hann var jafn-
fús á, hvort heldur var að elda framvegis grátt silfur við’
höfðingjann í Basráh eða gera bandalag við hann, afréð
hann að láta til skarar skríða. Hann safnaði því hinu veg-
legasta fylgdarliði og tók sér ferð á hendur til fjallanna til
höfðingjans, höfuðóvinar síns, og skildi Manjún eftir í um-
sjá hins trúlynda Zeyds.
Eftir margra daga ferð náði hann loks aðsetursstað föður
Laylár og gekk drembilátur fram fyrir höfðingjann og krafð-
ist þess, að hann gæfi dótturina til kvonfangs syni sínum,
og dró ekki neina dul á, hver afleiðingin yrði, ef bónorðinu
yrði hafnað. Bónorðinu var hafnað jafndrembilega og það
hafði verið borið fram. „Fregnir berast viða“, sagði höfð-
inginn í Basráh. „Sonur þinn er vitskertur, læknaðu fyrst
geðveiki hans og komdu svo og leitaðu samþyltkis míns“.
Cyd, höfðingi í Yemen, var bæði dramblátur og grimmur.
Hann gat því ekki þolað móðgun þessa. Hann hafði boðið
tengdir með vináttu, en því hafði verið breytt í hvassydda
stríð'sör. Hann sneri aftur frá samfundum þeirra Basráhs