Víðir - 08.11.1952, Blaðsíða 2

o
VÍÐIR
ty)ezztun ocj Uáwnát.
ári snúið að frjálsu gjaldeyris-
fyrirkomulagi, og liefði það
IWWWVWWVWtfVW^WV
I »eðlf J
II keoiur út á laugardögum ]i
] i Fylgirit: ]'
GAMALT OG NÝTT !]
Ritstjóri: ■[
i; EINAR SIGURÐSSON >!
Sími 6661 ]|
Víkingsprent |i
WVWWWVWWWWVtfWV
Kaupgjaldsmálin.
Kaupgjaldsmálin vekja nú
vaxandi athygli allra hugs-
andi manna. Nýjar kaup-
hækkanir munu auka á erfið-
leika útflutningsframleiðsl-
unnar, því að það er ekki
erfitt að gera sér ijóst, að ekki
verður deiit meiru en aflast.
Þegar svo er komið, er að-
eins um tvennt að ræða og
hvort tveggja ógeðfellt. Það
er, að útflutningsframleiðslan
dragist saman eða hreinlega
stöðvist í bili, á meðan aftur
er að komast á jafnvægi, eð'a
krónan láti undan, eins og
reyrislan hefur verið undan-
farið.
Það eru sjálfsagt margar
stoðir, sem renna undir þá á-
kvörðun Alþýðusambands-
stjórnarinnar að rjúfa þann
vinnufrið, sem staðið hefur á
annað ár, og hvetja verka-
lýðsfélögin til þess að segja
upp ka u pgj aldssa mni ngu m.
Hlutur verkalýðsins hefur þótt
fara rýrnandi við vaxandi
dýrtíð, og er það sjálfsagt
rétt. Þá hefur nýleg ha'kkun
Jandbúnaðarafurða um 12%
haft sitt að segja. Þá er enn
eitt, gð mikil atvinna er í
■landinu og hefur verið í sum-
ar, og gerir það alltaf auð-
veldara fyrir að ná kaup-
hækkunum. Annars hafa enn
ekki verið settar fram neinar
kröfur um hækkað kaup og
frekar talað um, að' æskilegt
væri að hafa lausa samninga,
en ekki bundna við 6 mánaða
uppsagnarfrest. I hæsta lagi
er talað um að miða kaup-
gjald við vísitöluna reiknaða
út mánaðarlega. Nokkuð hef-
ur verið bent á mismun á
kaupgjaldsvísitölu og vísitölu
framfærslukostnaðar. En
hvað sem þessu líður, þá vill
það, verða svo að þegar til
samninga kemur, eru kröfur
komnar langt upp úr því, sem
kannske upphaflega hefur
verið hugsað. Annars hlýtur
ráðamönnum Alþýðusam-
bandsins að vera það Ijóst, að
þetta er ekki sem heppileg-
astur tími til kaupdeilna, og
má því vera, að verulegum
átökum verði frestað' í bili
eða dregin á langinn.
I sambandi við þessi mál
hefur verið minnzt á gerðar-
dóm. Það er ill reynsla allra
af gerðardómi í kaupgjalds-
málum. Það er þá svo bezt,
Svíctr verða brátt aS
snúa sér aS frjálsu
g j aldey risf y rirkomulagi.
Jafnvel Svíar verða nú að
búa sig undir að slaka á gjald-
eyriseftirlitinu, áður en mjög
langt um líður, og snúa til
frjálsara gjaldeyrisfyrirkomu-
lags, segir Anders Orne, aðal-
forstjóri HAO í Stokkhólmi.
Orne lagði áherzlu á og var-
aði við áframhaklandi brölti
með gildi sænska gjaldeyris-
ins eríéndis, ýmist upp á við
eða niður á við, eins og átt
hefur sér stað eítir stríðið —
og hefur haft í för með sér
verðbólgu og geysimiklar
launahækkanir og mjög auk-
inn framleiðslukostnað, sem
farinn var að lama sanrkeppn-
isgetu sænska iðnaðarins.
Orne benti á, að Kanada-
menn hefðu þegar fyrir einu
að ekki sé mikil eftirspurn eft-
ir vinnuaflinu, ef gerðardóm-
ur á að koma að nokkru gagni
til að halda í skefjum kaup-
gjaldi. Skæruhernaður og
launmakk á bak við hina op-
inberu samninga er eitthvert
það versta, sem getur í at-
vinnumálunum. Frjálsir
samningar milli aðila eru
heillavænlegri.
En óvissa í þessum málum
er skaðleg atvinnulífinu. Hún
dregur úr framkvæmdum,
menn eru kvíðnari en ella, t.
d. í sambandi við útgerð og
fiskiðnað, þegar allt er í ó-
vissu. Það er heldur ekki loku
fyrir það skotið, að hægt sé
að fá friðsamlega lausn þess-
ara mála.
Frakkland.
Með ánægju, sem Hklega
verður erfitt að levna, hljóta
drottnendurnir í Kreml að
íylgjast með því, sem gerist
í Frakklandi, í sambandi við
hin vestrænu löndin. Missætt-
ið milli Frakka og Ameríku-
manna er ekki um að villast.
Auriol forseti hefur orðið að
grípa til stóryrðanna, og fyrir
um hálfum mánuði lék hann
á hina viðkvæmustu strengi
þjóðræknistilfinningarinnar i
ræðu, sem baiði var árás og
skírskotun til Bandaríkjanna,
og ekki sízt almenningsálits-
ins. Iíann sagði blátt áfram,
að Frakkar væru sárir vegna
þess skilningsleysis, sem sýnt
væri málefnum Frakka í
Norður-Afríku. Auriol minnt-
ist einnig á, að það væru
voldug öfl að verki í París,
sem gerðu áframhaldandi
framlög til styrjaldarinnar í
Indo-Kína háð því, að Frakk-
ar staðfestu ákvörðunina um
verið til mikilla bóta fyrir
fjárhag Kanada. Jafnvel
Vestur-Þýzkaland og Stóra-
Bretland hafa í hyggju að
hefja nauðsynlegan undirbún-
ing þess að fara að dæmi
Kanada.
Ef til vill er það svo, að
írjáls verzlun með gjaldeyri
kynni að breyta sænsku krón-
unni í harðan gjaldeyri og þar
með styrkja fjárhagsstöðu
Svía gagnvart öðrum þjóðurn
heims, segir Orne.
Norðmenn hóta
stöðvun siglinga.
Norðmenn geta ekki haldið
stöðu sinni á hafinu vegna
skatta-, tolla- og haftastefn-
unnar í Noregi, segir tals-
maður félags útgerðarmanna,
Ole Bergesen konsúll.
Skattar og tollar hækkuðu
upp í sem svarar 1000 milj.
ísl. kr., þ. e. a. s. 11 sinnum
meira en greitt var út til
hlutabréfaeigendanna. Ríkið
dró til sín fjárhæð, sem var
meira en 2.5 sinnum hærri en
sú fjárhæð, sem útgerðarfé-
lögin fengu að' halda eftir til
nýsmíði og endurbóta, segir
Bergesen enn fremur.
Viðskipti Svía og Breta.
Hinar venjulegu umræður
um árssamning um vöruskipti
milli Svía og Breta munu
væntanlega hefjast í London
síðustu vikuna í nóvember.
Samningurinn fyrir árið 1952
var undirritaður 21. desem-
ber í fyrra í London.
Evrópuherinn. Vitneskjan um
þetta er ekki sérlega vel til
þess fallin að draga úr hinni
snöggu andúð Frakka gegn
Ameríkumönnum. Þess hefur
verið getið, að Pinay forsæt-
isráðherra vilji fara til Was-
hington til þess að greiða úr
þeirri flækju ágreiningsatriða,
sem upp hafa komið. Ef úr
því yrði, mundi heirnsókn
hans verða einmitt á þeim
líma, er Englendingar ganga
einnig til sóknar gegn al-
menningsálitinu og meðferð
Bandaríkjastjórnar á málefn-
um Evrópu.
Allt getur þetta verið sem
vatn á myllu Rússa, sem í
skjóli allra þessara .sumpart
mjög hvössu andstæðna la
leik á borði í stefnu sinni um
málefni Kóreu. Nú virðast
að nokkru leyti vera að' ræt-
ast einmitt þær vonir, sem
Rússar gerðu sér, er þeir tóku
sér fyrir hendur hin margum-
ræddu skipti á sendiherrum
Það upplýstist fyrir
skönnnu, að pólsk kol eru nú
10 shillingum ódýrari lestin
en ensk kol, og sömuleiðis að
t. d. Danir fá ensku kolin fyr-
ir lægra verð en Svíar.
Þessi írétt ber með sér, að
Svíar og Bretar semja um
viðskipti sín fyrir árið í einu,
og þá sjálfsagt sem mest á
jafnvirðisgrundvelli. Er þetta
einkum athyglisvert fyrir Is-
lendinga, sem kaupa miklu
meira af Bretum en Bretar
kaupa af þeim. Islendingar
gætu þegið að selja t. d. meiri
fisk til Bretlands.
GreiSslujöfnuður
Stóra-Bretlands
aítur hagstæður.
Greiðslujöfnuður Stóra-
Bretlands var óhagstæður um
394 milj. sterlingspunda á síð-
ari árshelmingi 1951, en varð
svo aftur hagstæður um 24
milj. sterlingspúnda á fyrri
helmingi þessa árs.
Sykurinn ódýrari.
Aukin framleiðsla á sykri í
heiminum hefur haft það í
för með sér, að verð' á sykri
á heimsmarkaðinum heíur
heldur verið að falla. Til þess
að koma í veg fyrir allt of
mikla verðlækkun hefur syk-
urútflutningurinri verið tak-
markaður í Kúba.
„Þríkant" verzlun
Svía og Japana.
Svíar munu kaupa sykur
og hrísgrjón o. fl. handa Jap-
önum. Frá Thailandi munu
þeir kaupa hrísgrjón fvrir sem
fyrir nokkrum mánuðuin, og
er þeir sendu volduga fulltrúa
á fund Sameinuðu þjóðanna.
Indo-Kína.
í viðbót \*ið alla fyrri erf-
iðleika og vonbirgði hafa
Frakkar nú einnig orðið fyrir
mótstöðu í Indo-Kína. Það
lítur heldur ekki út fyrir, að
þeir geti fundið neina leið út
úr þeim ógöngum, sem ekki
hlyti að hafa í för með sér
mikinn álit.shnekki. Frakkar
eru hinir einu af gömlu ný-
lenduveldunum, sem hafa
ekki verið fúsir til að viður-
kenna, að heimurinn er allur
annar eftir 1945, og þeir hafa
fylgt allt annarri stefnu en
Englendingar. Fram að þessu
hefur það blessazt einhvern
veginn, eftir næstum sömu
grundvallarreglum og Hol-
lendingar reyndu að beita í
Indonesíu, en varð frá að
hverfa, fyrst og fremst vegna
þess að Banriaríkjamenn
lögðu ekki blessun sína á þær.
Frakkar mynduðu sambands-
ríki úr veldi sínu í Austur-
Asíu, en tókst ekki að verjast
konnnúnismanum. Og nú
kemur það í ljós, að jafnvel
svarar rúmum 15 nrilj. ísl. kr.
og kalí frá Austur-Þýzkalandi
fyrir sem svarar rúmum 22
milj. ísl. kr. Svíar munu svo
greiða Japönum með þessum
vörum áður fengnar vörur.
Samkeppnin harðnar.
Sænskir og norskir fram-
leiðendur eru farnir að selja
pappírsmauk fvrir miklu
lægra verð en það er hjá
amerískum framleiðendum,
og er það næstum 20% lægra.
Jafnvel frá Finnlandi hefur
pappírsmauk verið á boðstól-
um fyrir lágt verð.
Það er eftirtektarvert,
hvernig revnt er að þrengja
fleiri og fleiri vörum inn á
bandaríska markaðinn með
því að fella verðið. Þetta á
sér t. d. stað með freðfiskinn
í Bandaríkjunum.
Lán án lánstrausts?
Lánveitingar bankanna
byggjast ekki aðeins á trygg-
ingum, án þess að lánstraust
sé fyrir hendi. Og lánstraust-
ið er sálræns eðlis, og það er
ekki hægt að meta það í ná-
kvæmum tölum eða reikna
það út eftir stærðfræðiformúl-
um.
Það þarf ekki að tortrvggja
lánastarfsemi bankanna fvrir
neitt annað en óhlutdræg
sjónarmið, en hverjum hefur
enn tekizt að vera algerlega
óhlutdrægur, þegar um það ér
að ræða að dæma um láns-
traust og hverjar horfur séu
á, að eitthvert fyrirtæki hafi
heppnina með sér í framtíð-
inni.
Orðið kredit (lán, skuldir),
er komið úr latneska orðinu
credere, sem þýðir að „trúa,
treysta“. Án lánstrausts eng-
þeir, sem bundið hafa vonir
sínar við Frakka, eru fullir
óánægju, — það er krafizt
miklu meiri sjálfstjórnar.
Frakkar eru gagnrýndir á öll-
unr sviðum, en því er vert að
veita athygli, að þessar kvart-
anir koma nú, þegar sjá má,
að Frakkar ráða ekki við
neitt. Það er eins og hnífs-
stunga i bakið, og nrenn skilja
hin áköfu og nöpru viðbrögð
Frakka, ekki sízt vegna þess
að unr leið hefur sýnt sig, að
ógerningur er að fá Ameríku-
nrenn til þess að slaka til.
Því er haldið franr af hálfu
Frakka, að Ameríkumenn
leggi til vopn og fjárhags-
stuðning á yfirborðinu, en lof-
orðin séu ekki haldin að sanra
skapi. Hvernig þessu er hátt-
að, er ekki ljóst sem stendur.
En allir vita, að rétt fyrir for-
setakosningar er oft erfitt að
fá framgengt þeinr málunr í
Washington, senr undir venju-
legunr kringunrstæðunr í inn-
anríkismálum teljast heldur
hversdagsleg málefni.
Það er skoðun Vietnam, að
styrjöldin í Indo-Kína nruni
halda áfram um óákveðinn
tíma, nerna stórveldin, sem
m Jan.
FARMAND:

Y/am/ / /aYm/aam