Víðir - 08.11.1952, Blaðsíða 3

VÍÐIR
Sœnski ,síldarkóngurinn ‘ hefur orðið
Bátagjaldeyririnn.
Eins og kunnugt er selst
bátagjaldeyririnn nokkuð
dræmt, og safnast alltaf meira
og meira fvrir af honum. Það
var búizt við, að salan á hon-
um myndi aukast, er tak-
mörkunin var gerð á innflutn-
ingi ýniissa vara frá EPU-
löndunum, og kom þá nokk-
ur fjörkippur í' söluna, því
það var hægt að fá sumar
þessar vörur fyrir bátagjald-
eyri, þótt þær fengjust ekki
hins vegar. En þetta stóð
skammt. Jnnflytjendur eru
hikandi við að kaupa þessar
vörur fyrir bátagjaldeyri, þar
sem þær vérða við það mun
dýrari.
Nú standa málin þannig, að
biiið er að selja sem svarar
Vé liluta af þeim bátagjald-
eyri, sem gert var ráð fyrir,
•að félli til á þessu ári, en það
var alls 120—140 miij. króna.
Það er mjög bagalegt fyrir út-
gerðina og fiskiðnaðinn, hve
seint gengur að' koma þessum
fríðindum í verð. Er útgerð-
in og frystihúsin í vanskilum
vegna þessa dráttar, þar sem
þau eiga að fá verulegan hluta
af andvirði framleiðslu sinn-
ar með þessu móti. Hefur ver-
ið rætt um að fjölga þeim
vörum, sem eru á þessum lista
til þess að salán sé eitthvað í
hlutfalli við það, sem gert er
ráð fyrir að til falli.
I'að heyrist ekki ósjaldan
hnýtt í þetta fyrirkomulag
og- að það geri vörurnar dýr-
ari. Það er alveg rétt, vita-
skuld gerir það vörurnar dýr-
ari, en þetta tvenna gengi er
hagkvæmt fyrirkomulag til
þess að komast hjá að fella
gengi krónunnar almennt,
sem myndi þurfa að vera
mjög mikið, ef hægt adti að
vera að komast hjá stöð'vun
ú tger ða r i n n a r. Aðalkost ir
bátagjaldeyrisins eru, að
hann snertir mjög lítið brýn-
ustu lífsnauðsynjar manna og
vörur til framleiðslunnar.
Aðalbanldnn í Argentínu
gaf fyrir skönnnu lít at-
hyglisverða tilkynningu uin,
að erlendur gjaldeyrir verði
ekki framar veittur til inn-
flutriíngs á vörum, sem iðn-
aðurinn í Argentínu getur
framleitt sjálfur.
Japanir framleiða
einnig nylon.
lJað hefur vakið mikla at-
hygli í enska nyloniðnaðin-
um, þegar þess varð nýlega
vart, að helzta ameríska efna-
firmað Du Pont hefur veitt
hinu japanska fyrirtæki leyfi
til að framleiða nylon. Hið
japanska fyrirtæki er nú í
undirbúningi með að fram-
leiða mikið af þessu efni, sem
mun hafa í för með sér nýja
kreppu fyrir brezka nvloniðn-
að'inn, sem einkum byggir á
mörkuðunum í samveldis-
löndunum.
17 milj. lítrar af olíu
hafa í sumar verið afhentir
lil erlendra togara í Færey-
ingahöfn á Vestur-Grænlandi.
Ný hlutafélög.
Bókavcrzlunin Andrés Nielsson h.j.,
Akranesi. Verzlun með bækur og rit-
föng. Hlutafé kr. 00.000.00. Stjórnar-
formaður: Sigrún Sigurðardóttir, Skóla-
braut 2.

Rœðið við kunningja
ykkar og vini um hlað-
ið. Send.ið því nöfn
þeirra, sem hafa sömu
áhugamál og hlaðið
ræðir.

Úthafssíldin, sem Norð-
menn veiða fyrir Austurlandi,
er hin bezta í heiini, og hún
þyrfti að fá nafn, sem hindr-
ar, að henni sé ruglað saman
við Faxa-síld.
En hvað á þá að' kalla þessa
sild? Eg hef séð þetta mál
rætt í norskum blöðum og séð
því haklið fram, að menn ef-
ist um, að rétt sé að kalla
þessa síld, sem veidd er svo
langt til hafs og langt frá öll-
um löndum, Islandssíld. Eg
vil ráða til, að þetta nafn
verði ekki látið festast við. Ef
svo yrði, geta menn átt á
hættu, að síldinni verði skip-
að í flokk með hverri annarri
íslenzkri síld.
Islendingar hafa aldrei ver-
ið „síldarþjóð“ að öðru leyti
en því, að þeir hafa haft hug
á að veiða síldina. Þeir hafa
ekki kunnað að vinna úr
henni og verið lítt dómbærir
á gæðin, og líklega mun verða
svo áfram. Þeir borð'a ekki
síld, og þess vegna eiga þeir
erfitt með að geta dæmt um
hana. Það höfum við Svíar
séð um, og í þakklætisskyni
fyrir það höfum við oft verið
álitnir eins konar „afbrota-
menn“. Mér fyrir mitt leyti
hefur oft verið hótað fyrir
það, að ég framreiddi síld
þannig, að hægt væri að selja
hana sem góð'a vöru bæði í
Svíþjóð og öðrum löndum,
sem flytja inn síld. En það er
mál, sem ég mun, ef mér end-
ist aldur til, koma betur að
í riti.
Sú síkl, sem Islendingar
ættu nú að reyna að afla,
þegar síldveiðin bregzt við
Norðurland, er Suðurlands-
síld eða Faxa-síld. Ef nú síld-
in, sem Norðmenn veiða í
Norskahafinu, vrði seld sem
Islandssíld, og þá ef til vill
ruglað saman við íslenzku
Faxa-síldina, gerðu Norð-
menn mikla skyssu. Ivallið
síldina það, sem hún er: norsk
stórsíld veidd á tiltelamm
tímn ársins eða á þeim tíma,
er síldin er fcitust. Merlcið
veiði hvers mánaðar með
norsk síld veidd í júlí, ágúst,
september, október, nóvem-
ber eða desember, þá geta
kaupendurnir sjálfir ákveðið,
hver þeim geðjast bezt. Það
mun verð'a mikil eftirspurn
eftir allri þessari síld. Eg held
ég megi segja, að ég hafi rétt
fyrir mér, er ég segi, að þessi
síld sé hin hezta af allri síld
bœði vegna gæða og stærðar.
— Stærðin hefur í þessu til-
í'elli mikið að segja, þar sem
síldin af þeirri ástæðu er vel
fallin bæði til söltunar, sem
matjessíld, sem kryddsíld og
til að framleiða úr henni
gaffalbita í verksmiðjunum.
Eftir því sem útlit er fyrir,
munu Færeyingar einnig fara
að' taka þátt í þessum síld-
veiðum, sem liggja vel fyrir
þeim, og þá munu þeir auð-
vitað kalla þá síld Færeyja-
síld.
Danski fiskimála-
ráðherrann
dvelst um þessar mundir í
Ameríku, þar sem hann mun
sitja fjölmargar ráðstefnur og
ræð'a um möguleikana á að
auka sölu danska freðfisksins
í Bandaríkjunum.
hlut eiga að máli, komist að
samkomulagi. Það er nú kraf-
izt fullrar sjálfstjórnar, en
sömuleiðis tryggingar frá ríkj-
unum uíii, að kommúnistaöfl-
unum sé haldið í skefjum.
Fyrst þegar þessum tveim
kröfum er fullnægt, mun Bao
Dai keisara, sem einmitt hef-
ur verið í París, geta tekizt
<ið skírskota til þjóðar sinnar
í sannfæringu um sið'ferðis-
lega skyldu. Þá fyrst er hægt
að sannfæra íbúa Indo-Kína
um, að þeir eigi að berjast
f’yrir sínum eigin málum, en
ekki fvrst. og fremst fyrir
Frakka. Tortryggnin gagn-
vart Frökkum og markmiðum
þeirra er útbreidd, og eykst
og minnkar eftir gangi styrj-
aldarinnar; — það er þó að-
eins mannlegt. Og nú hefur
gangur styrjaldarinnar verið
kommúnistum í vil. Lausnin
er í því fólgin, segja hægfara
flokkar Vietnam, að gera
styrjöldina að sjálfstæðisbar-
áttu og varnarbaráttu gegn
kommúnismanum. Það ætti
ekki að vera erfitt að sameina
þessi tvö mál svo kænlega og
hugvitssamlega, að þjóð'in í
heild fyndi, að nú væri að
duga eða drepast, — nú eða
aldrei.
Og ástaridið er mjög alvar-
legt. Það er ekki staðfest, að
Ivínverskar liðsveitir berjist
við hlið Cho IMinh. Aftur á
móti hefur það hvað eftir ann-
að' verið fullyrt, að Ivínverj-
ar veiti stuðning á allan ann-
an hugsanlegan hátt, og láti
af hendi allmikið af gögnum
til hernaðarins. Það er mjög
sennilegt, að styrjöldinni sé
lialdið í því horfi, að hún ein-
mitt bindi eins mikið franskt
herlið og hægt er, án þess að
fyrst nm sinn sé leitað neinn-
ar endanlegrar lausnar. Slíkt
herbragð mun vera í fullu
samræmi við áætlanir
Moskvu og Peking. En þeim
er Jiað-að' vísu enn mikilvæg-
ara, að ólguna lægi ekki í
Vietnam, og að alls konar orð-
rómur sé uppi um þau höft,
sem liinar heimsyfirráðasinn-
uðu vestrænu þjóðir leggi á
frelsi og sjálfstæði dökkra
manna. Því er því miður ekki
hægt að neita, að viðleitni
Frakka til að hrekja þennan
áróður hefur hingað' til ekki
borið neinn árangur, svo að
telja megi.
Austur-Afríka.
Erfiðleikar Breta í Kenya
eru allt annars eðlis. En þeir
eru einnig táknrænir fyrir á-
standið í heiminum. Hið mjög
svo ákveðna viðhorf, sem
landstjórinn hefur tekið, með
fullu samþvkki Whitehalls,
hefur í fyrstu róandi áhrif.
En ástandið er samt sem áð-
ur heldur óvænlegt. Með því
að setja þar niður flugsveitir
og koma í kring öflugri stjórn-
málastarfsemi er að vísu hægt
að halda uppreisnarmönnun-
um í skefjum, engum kemur
annað til hugar. En til lang-
frama er það þó langt frá því
að vera nóg, Það var góðs
viti, að Oliver Lyttelton ný-
lendumálaráðherra fór til
Kenya með mjög stuttum
fyrirvara, og það er varla að
efa, að hann hafi víðtækt vald
til að taka til sinna ráða.
Lyttelton hefur áður sýnt
góð'a hæfileika sem málamiðl-
ari og úrræðagóður embætt-
ismaður; undir slíkum kring-
umstæðum verða þeir eigin-
leikar ekki ofmetnir.
Leiðtogar MAIJ eru horfnir
af sjónarsviðinu. En leiðtog-
ar Kikuyu-þjóðflokksins
(hann er um 1 miljón og bezt
menntaður dökku íbúanna)
eru hlynntir hægfara aðgerð-
um. Þeir eru mjög mótfallnir
kúgun og telja, að fara eigi
hina lýðræðislegu leið, með
samningagerðum, skiplagt, en
friðsamlega. Þeir vilja leggja
umbótatillögu fyrir Lyttelton,
en þeir eiga erfitt með að fá
þjóð sína til að fylgja sér, svo
lengi sem haldið er nppi svo
ströngum fyrirmælum gegn
hinum innfæddu íbúum, —
bann við fundahöldum, flutn-
ingabann og bann við útgáfu
dagblaða. Það verður fyrsta
verk Lytteltons að sameina
hagsmunamál þessa þjóð'-
flokks og það, sem stjórnin og
landstjórinn telja lágmarks-
kröfu með tilliti til öryggisins.
Það er hið eilífa vandamál
nýlendnanna, sem Bretar
hafa oft áður reynzt megnug-
ir að yíirvinna. Að þessu sinni
hefur það komið upp á ó-
heppilegum tíma, þegar
hvorki er tími né ráð til að
gera út um mál einstaklinga
og öllum góðum öflum þarf
að beina inn á eina og sömu
braut, til eflingar friði í heim-
inum.
KORN.
I Las Palmas. — Sjóinaðurinn Ival
Andersson sat í eldhúsinu licima hjá
sér og gortaði af ferðum sínum.
— En í Las Palnias heiur ]>ú ]>ó
aldrei verið, sagði einhver.
— I Las Palmas, o, ég held nú }iað,
lagsi, oft og mörgum sinnum.
— Og hvernig er þar um að litast?
— Tja. ]>að er nú ekki svo gott að
segja nokkuð um j)að, ]>ví að við kom-
um }>angað alltaf að næturlaui.
Innan úr stofunni héyrist rödd ní-
ræðrar móður Kals:
— Þú liefur aldrei komið til Las
Palmas, Kal.
— Uss, mamma, livað veizt þú um
]>að. Það var fvrir ]>ína tíð.
★
A gistihúsinu. — Gesturinn var á
förum og bað um reikninginn. Hann
virti liann lengi fyrir sér og sagði svo:
„Nei, })etta hlýtur að vera einhver
misskilningur. Ég hef ekki keypt gisti-
húsið, ég hef aðeins búið hér í liálfan
mánuð“.
★
í Syracuse, N. Y., krafðist frú
Charles Ðookman skilnaðar við mann
sinn, vegna ]>ess að hann neyddi haua
til að spila um heimilispeningana við
sig, og vann, af því að liann notaði
merkt spil.
★
Þegar fiskar verða blindir, missa ]>eir
hæfileikann til að halda lit sínuin. Þeir
verða s\ artir.
★
llann var mjög efnaður, — en nokk-
uð gamall. þegar hann giftist 19 ára
gamalli stúlku. Það gekk lieldur ekki
vel. Hann fór ti! læknis, er lét hann
hafa 30 töflur og sagði honum að taka
eina á dag. Það átti að duga. Honum
fannst 30 dagar of langur tími að bíða,
— og sama kvöldið tók hann allar 30
töflurnar. ITann sofnaði á augabragði.
Næsta dag vakti konan hans hann og
bað hann að fara á i’ætur. Þá svaraði
hann: „Já, ég skal svo sem fara á fæt-
ur, — en ég vil ekki fara í skólann4*.
★
Mest var af lögum á þeim tímum.
er spilling ríkisins var mest.
(— Tacitus).
★
Það er erfitt að hugsa fagurt. ]>egar
menn liugsa aðeins um að afla liins
daglega brauðs. (— Rousseau).
★
Aðalatriðið er ekki að læra, heldur
að bera skyn á það, sein maður lærir.
(— Paul Yaléry).
★
Yfirsjón. — Róbert Whitfield og
Douglas Henderson í Chicago máluðu
xörubíl sinn gulan, til ]>css að hann
liti út eins og vörubílar bæjarins, settu
á hann 2 lestir af járnvörum, sem
bærinn átti í vörugeymslu. og óku
burt. En nokkrir íögregluinenn urðu
tortryggnir, af því að ,,]>eir unnu svo
hratt“.
'k
Fvrir nokkru bað forstjóri „British
Overseas Airvvays Corp.“ einn flug-
mannanna að færa sér páfagauk. En
hann var ekki viðbúinn fvrstu orðum
páfagauksins, er liann tók við honum:
„Ilærri laun lmnda starfsfólki flugfé-
lagsins“.
★
Því minna sém hverjum og einum
finnst hann þurfa að halda fram sín-
um eigin hagsmunamálum, ])eim mun
meira lmeigist hann til ]>ess að hal ’a
fram hagsmunamálum ]>jóðar sinnar,
trúarbragða sinna, kynflokks síns eða
heilagrar skyldu sinnar.
★
Eg veit ekki. livort manninum er
ætlað að verða engill; en ég veit að
minnsta kosti, að ef hann berst gegn
því að verða dýr, þá verður hann bara
djöfull.
★
,,Ef karlar og konur væru í raun
og veru hreinskilin Iivort við annað,
mundu vera færri hjónaskilnaðir**.
,.Og næstum engin lijónabönd“.
*