Skutull - 13.02.1948, Side 5

4
SKUTULL 5
Raíveitu- oy hitaveitumálið i bæjarstjórn.
Framhald af 1. síðu.
Undirbúningur í bæjar-
stjórn.
Ég skal nú rekja hér, að nokkru,
feril raforku- og hitaveitumálsins í
bœjarstjórn. Er þá til að byrja með
nauðsynlegt fyrir menn að vita, að
rafmagnseftirlit ríkisins og raforku-
málastjóri kváðu upp þann úrskurð
1946, að virkjun Dynjandi og ann-
arra vatnsfalla í Arnarfirði, væri
í bili óframkvæmanleg sökum
kostnaðar, og Vestfjarðarvirkjun
þar kæmi því ekki til greina. Isa-
fjörður og kauptúnin á Vestfjörðum
yrðu því að koma sér upp sjálf-
stæðum rafstöðvum, sem síðar gætu
orðið hjálparstöðvar eða „topp-
stöðvar" fyrir væntanlegt raforku-
ver Vestfjarða. Síðan þessi niður-
staða var fengin hefir elcki verið
rætt um nema tvær leiðir til að
auka rafmagnið hér í bæ: Diesel-
stöð eða eimtúrbínustöð. Hvorl-
tveggja hefir verið atliugað nokkuð
í rafveitunefnd og bæjarstjórn, en
þó eimtúrbínustöðin meira. Muna
menn efalaust eftir tundurspillin-
um og öllum þeiin rannsóknum, og
verður sú saga ekki rifjuð upp hér.
Þegar draumurinn um tundur-
spillinn var búinn, var ákveðið að
gera athugun á því, hvað eimtúr-
bínustöð á þurru landi mundi
kosla, og árangurinn af því varð
liinn glæsilega áætlun verkfræðing-
anna Eiríks Briem, Gunnars Böðv-
arssonar og Benedikts Gröndals,
um rafveitu og hitaveitu fyrir bæ-
inn. Efni þessarar álitsgerðar hefir
birzt bæði í Skutli og víðar, og rek
ég það ekki að sinni. Þessi áætlun
var rædd og lesin í rafveitustjórn
og var hún óneitanlega glæsileg í
augum þeirra leikmanna, sem þar
sitja. Þó tóku menn t. d. eftir því,
að verkfræðingarnir reikna með
'tOOO íbúum á orkusvæðinu, en íbú-
arnir eru nú ekki nema 3250. Á
móti þessu kom þó það, að ekki er
reiknað með orku til fiskiðjuvers-
ins og annarra nýrra fyrirtækja,
þannig að rafveitunefnd setti þetla
atriði ekki fyrir sig. Fleira var
gagnrýnt i áætluninni en eftir þær
athuganir, sem rafveitunefnd var
fær um að gera, kom það svo til,
að d fundi nefndarinnar 7. nóv. sl.
upplýsti formaóur hennar, Matthías
Bjarnason, aS hann hefSi rætt um
áætlanirnar viS raforkumálastjóra,
og hann veriS því eindregiS meS-
mæltur, aS leysa rafmagnsþörfina
hér á grundvelli þeirra. Taldi for-
maSur nefndarinnar öruggt, aS
samþykki raforkumálastjóra feng-
isl til framkvæmda, ef ákvörSun
yrSi tekin um að hefjast handa.
Bar hann þá frain svohljóðandi
tillögu, og var hún samþykkt á-
greiningslaust í nefndinni:
„Rafveitustjórn leggur til að
byggð verði hitaaflsstöð og hita-
veita á Isafirði á grundvelli frum-
áætlunar verkfræðinganna Eiriks
Briem, Gunnars Böðvarssonar og
Benedikts Gröndals.
Verði rafveitustjóra, formanni
rafveitustjórnar og bæjarstjóra fal-
ið að sækja um fjárfestingarleyfi
til Fjárhagsráðs nú þegar, og jafn-
framt leita fyrir sér um möguleika
á fjármagni til þessara fram-
kvæinda. Ennfreinur verði þeim
falið að vinna að útvegun nauðsyn-
legra lagaheimilda í sambandi við
þessar virkjanir, og leita til Al-
þingis Og ríkisstjórnar um rikisá-
byrgð“.
Virtist þá ekki þurfa að örvænta
um framgang málsins, að fengnum
þeim upplýsingum formanns raf-
veitunefndar, sem að framan get-
ur, og úr því að raforkumálastjóri
var búinn að taka sína ákvörðun,
að sögn nefndarformannsins, þá
hlaut bæjarstjórn að gera svipaða
samþykkt og fólst í tillögu hans.
Málið kom fyrir bæjarstjói-n 12.
nóv. s. 1. Þótti okkur bæjarfulltrú-
um Alþýðuflokksins þá, við nánari
athugun, rétt að breyta nokkuð
orðalagi og formi tillögunnar, eins
og liún kom frá rafveitunefnd, að-
allega á þá lund, aS fyrst af öllu
yrSi fengin formleg staSfesting á
samjiykki raforkumálastjóra til
framkvæmdanna. Náðum við sam-
komulagi við meirihlutann uin til-
lögurnar í þessu formi.
„Bæjarstjórn samþykkir fyrir
sill leyti, að framtíðar rafmagns-
þörf bæjarins verði leyst með bygg-
ingu hitaaflsstöðvar á grundvelli
frumáætlunar verkfræðinganna Ei-
ríks Briem, Gunnars Böðvarssonar
og Benedikts Gröndal, og samþykk-
ir að fela þrem mönnum að at-
liuga möguleika á framgangi máls-
ins ásamt bæjarstjóra og rafveitu-
stjóra meðal annars með eftirfar-
andi:
1. A/5 fá formlega staðfestingu
raforkumálastjóra og rafmagnseftir-
lits ríkisins á því, að þessir aðilar
telja umrædda hitaaflsstöð vera
heppilegustu framtíðarlausn á raf-
orkuináluin kaupstaðarins.
2. Að leita nauðsynlegra laga-
lieimilda til framkvæmdanna.
3. Að athuga möguleika á útveg-
un fjár.
4. Að leggja málið fyrir Fjárliags-
ráð og fá fjárfestingarleyfi.
5. Að tryggja, eftir því sem unnt
er á þessu stigi málsins, loforð fyr-
ir ríkisábyrgð á væntanlegum lán-
um til framkvæmdanna.
6. Bæjarstjórn felur nefndinni
sérstaklega að leita stuðnings lijá
alþingismönnunuin Finni Jónssyni,
Sigurði Bjarnasyni, Ásgeiri Ás-
geirssyni og Hannibal Valdimars-
syni við framgang málsins“.
Hér verða menn að gera sér Ijóst,
hvert vald raforkumálastjóra er í
þessum efnum, og liverja forsjá
honum ber að liafa fyrir bæjar- og
sveitastjórnum, sem eingöngu eru
skipaðar leikmönnum. Hann á að
hafa síðasta orðið um, hvaða tækni-
legar leiðir skuli farnar, til að full-
nægja raforkuþörf hvers orkuveitu-
svæðis, og hefir því um leið geysi-
mikil álirif á það, hversu kostnað-
arsainar framkvæmdir liverju svæði
er leyft að ráðast í. Á tæknilega
sviðinu a. m. k. er úrslitavaldið hjá
honum, og virtist það því eðlilegt,
að bíða eftir formlegri staðfestingu
þessa háttsetta embættismanns, á
ákvörðun hans um, að mæla með
byggingu margnefndrar hitaafls-
stöðvar hér á Isafirði, sem formað-
ur rafveitunefndar upplýsti 7. nóv.
s.l., að hann liefði þegar tekið.
En meirihluti bæjarstjórnar Isa-
fjarðar leit ekki þannig á málið.
Fyrir fundi bæjarstjórnar þ. 7.
janúar s. 1. lá lillaga frá bæjarráði
þess efnis, að fela þeim Jóni Gauta,
rafveitustjóra, og verkfræðingi bæj-
arins, að gera fullnaðaráætlanir um
hitaaflsstöðina.
Við atkvæðagreiðslu um þessa til-
lögu sat ég hjá, og lét bóka svo-
liljóðandi greinargerð fyrir afstöðu
minni:
„Ég greiddi ekki atkvæði um
þennan lið með því að skýrsla frá
sendinefnd þeirri, sem fór til
Reykjavíkur til að alliuga mögu-
leika á að koma upp hitaaflsstöð
hér, liefir enn ekki verið lögð fyr-
ir bæjarstjórn, og bæjarfulltrúum
hefir elcki gefist kostur á, að kynna
sér umsögn raforkumálastjóra um
inálið“.
Bæjarfulltrúarnir Helgi Hannes-
son og Jón H. Guðmundsson gerðu
sömu grein fyrir sinni afstöðu, og
sátu þeir einnig hjá.
Eftir aS þelta gerist, eSa á bæj-
arráSsfundi þ. 26. jan. s. L, er síS-
an umsögn raforkumálastjóra fyrst
lögS fram, og er hún þó dagsett 16.
nóv. 19b7.
Bæjarráð atliugaði þetta langa
skjal lauslega, og samþykkti að vísa
því til rafveitunefndar til nánari
atliugunar. Matthías Bjarnason las
skjalið síðan upp á bæjarstjórnar-
fundi 28. jan. s. 1., og hafa því
flestir bæjarfulltrúar aðeins heyrt
það lesið upp, en þeim ekki gefist
kostur á að lesa það sjálfir yfir.
Þessi meðferð á þýðingarmiklu
skjali í stónnáli verður að teljast
vítaverð, ekki sízt vegna þess, að
skjalið ber með sér, að raforku-
inálastjóri er engan veginn jafn
eindregið meðmæltur byggingu
hitaaflsstöðvarinnar og formaður
rafveitunefndar liafði upplýst að
liann væri.
Álit raforkumálastjóra.
Álitið er langt skjal, og er þess
ekki kostur hér, að rekja efni þess
til lilítar. Hann hefir látið reikna
út afkomu liitaaflsstöðvarinnar
iniðað við fólksfjöldann 3250 á
orkusvæðinu öllu og 2300 á hinu
skipulagða svæði Isafjarðarkaup-
staðar, en verkfræðingarnir reikn
uðu með 4000 og 3000 íbúum. Kem-
ur þá í tjós, aS i staS þess aS skila
242 þús. kr. tekjuafgangi mundu
tekjur og gjöld fyrirtækisins ekki
gera belur cn aS standast á, en
ibúatölurnar 3250 og 2300 eru þær
raunverulegu nú.
Raforkuinálastjóri er, samkvæmt
þessari álitsgjörð alls ekki hættur
að lnigsa um aðrar leiðir en sam-
einingu rafstöðvar og hitaveitu í
einu fyrirtæki til úrlausnar á raf-
orku þörfinni. Hann segir:
„Ef ekki er hugsað uin samstarf
rajfveitu og hitaveitu, liggur bein-
ast við að koma nú upp dieselraf-
stöð á Isafirði. Þessvegna tel ég
þurfa að vera fyrir hendi saman-
burðar-áætlun um dieselrafstöð, áð-
ur en endanleg ákvörðun er tekin
um tillögu um hitaveitu“. Hann set-
ur upp töflu, sem sýnir samanburð
á stofnkostnaði og reksturskostn-
aði hitaveiturafstöðvar annars veg-
ar, en dieselrafstöðvar og kolakynd-
ingar eða olíukyndingar í húsum
hins vegar. Otkomar er sú, að hita-
veiturafstöð muni kosta 6.130.000
kr„ dieselrafstöð kr. 2.800.000 —
og mundi þá kolakyndingarfyrir-
komulagið haldast — en dieselraf-
stöð og olíukynding á heimilunum
mundi kosta 3.800,00. Aftur á móti
mundi reksturskostnaður diesel-
rafstöðvar og þess fyrirkomulags,
að hvert heimili kyndi út af fyrir
sig með kolum eða oliu, verða hærri
cn reksturskostnaður hitaaflsstöðv-
arinnar, og hitaaflsstöðin mundi
spara mciri erlendan gjaldeyri. Ár-
legan sparnað í rekstri hitaafls-
stöðvarinnar telur raforkumála-
stjóri vera um 5% af stofnkostnað-
araukningunni, og gjaldeyrissparn-
aðinn meiri.
Þá kemst raforkumálastjóri að
þeirri niðurstöðu, að hitaveitan ein
með olíuhitun án raforkuvinnslu
geti ekki borið sig fjárhagslega.
Bendir hann á, að árleg útgjöld af
hitaveitunni án .raforkustöðvar
væru um 1,5 milj. króna, samkv. á-
ætluninni, en tekjur af hitasölu
ekki áætlaðar nema 870.000 kr.
Þessi athugasemd virðist vera þýð-
ingarmikil, þegar að því er gáð, að
vegna þess lilutverks, sem raforku-
málastjóri ætlar varastöðvum, þeg-
ar Vestfjarðavirkjun kemst upp,
getur hin fyrirhugaða hitaveituraf-
stöð ekki komið til greina sem slík
varastöð.
1 álitsgerðinni er samanburður á
kostnaðarverði rafmagns frá ráð-
gerðri Dynjandi-virkjun og frá
hitaveiturafstöðinni, og verður það
dýrara frá liinni síðarnefndu, og
margt fleira er athyglisvert í skjal-
inu, en hér verður þetta ágrip að
nægja.
Álitsgerðinni lýkur með þessum
orðum:
„Áætlun verkfræðinganna þriggja
um hitaveiturafstöð á Isafirði nær
aðeins til þeirra mannvirkja en
ekki til alhugana á öðrum leiðum
til raforkuöflunar með því að
þessa hafði ekki verið af þeim
beiðst. Eins og bent hefir verið á
hér að framan koma ýms önnur
atriði til athugunar og ýms sjónar-
mið til greina. Sú áætlun er og að-
eins frumáætlun og þarf að sjálf-
sögðu að gera fullnaðaráætlun áður
en hafist er handa um verkið.
Mér virSist og koma til athug-
unar, livort ekki verSur taliS heppi-
legast aS panta nú þegar diesel-
samstæSu af þeirri stærS, sem á-
ætlunin um hitaveitu-rafstöSina
gerir ráS fyrir, cSa nokkru stærri,
t. d. 400 kw., jafnframt því aS hald-
iS er áfram atluigunum um hita-
veitu og undirbúningi aS henni, cf
sú leiS þykir heppilegust, aS öllu
athuguSu“. (Leturbr. mín. B. F.)
Þetta segir þá raforkumálastjóri,
og get ég ekki fundið út úr orðum
hans, að hann mæli eindregið með
hitaveiturafstöð fyrir bæinn, og
eftir að hafa kynnt mér athuga-
semdir raforkumálastjóra við áætl-
anir Eiríks Briem og félaga hans
um hitaveiturafstöðina, liallast ég
helzt að þeirri skoðun, að málinu
beri að halda áfram þannig:
1. Taka þegar í stað ákvörðun um
uppsetningu dieselvélasamstæðu af
þeirri stærð, sem raforkumála-
stjóri bendir á, eða annarri stærð,
sem við nánari athugun kynni að
þykja hentugri.
2. Gera ráðstafanir til áfram-
haldandi athuganir á tæknilegum
hliðum hitaveitumálsins og láta
ganga frá áætlun, sem byggist á
mælingum á götum og húsum á
veitusvæðinu, útreikningi á hita-
þörf húsanna og öðrum nauðsyn-
legum rannsóknum.
3. Fá ýtarlegan samanburð á
öðrum leiðum til úrbóta.
Get ég ekki séð að þessi tilhögun
málsins þurfi neinu að spilla, og
ekki tel ég hana vera neinn flótta
frá málefninu. Þvert á móti álít ég
þessa tilhögun vera þá einu, sem
til greina kemur meðan raforku-
málastjóri ekki mælir með bygg-
ingu liitaveitu-rafstöðvar, og er mér
nær að lialda, að engin ríkisstjórn