Skutull - 25.02.1956, Blaðsíða 5

SKUTULL
5
feðrið.
Nýir tímar.
Þann 18. febrúar 1924 gekk svo
félagið í Alþýðusamband Islands
og styrkti það vitanlega aðstöðu
þess að stórum mun. Og 1927 skap-
ast það vandræðaástand í bænum,
sem allir eldri Isfirðingar muna
enn í dag, þegar atvinnutæki sjó-
mannanna kvöddu þá einn góðan
veðurdag og skildu þá eftir hér á
eyrinni með félag sitt og allar
kröfurnar, sem aldrei höfðu náð
fram að ganga.
Allir sjómenn vakna nú við
vondan draum. Boðað er til al-
menns sjómannafundar 7. janúar
og rætt um þá alvörutíma, sem
framundan séu fyrir sjómanna-
stéttina á ísafirði og raunar alla
bæjarbúa.
Á þessum fundi er samin og sam-
þykkt ýtarleg áskorun á ríkis-
stjórnina þess efnis, að hún hlut-
ist til um það, að ísfirzki fiskiflot-
inn verði ekki fluttur burt úr bæn-
um.
Fundargerð þessi er öll hin átak-
anlegasta. Handan við lesmálið í
fundargerðarbókinni gefur að líta
stóran hóp fátækra og umkomu-
lausra heimilisfeðra, sem sitja
hnípnir og horfa myrkum augum
til komandi vetrarvertíðar, sem
ekki býður nú lengur léleg kjör —
heldur engin. Og áskorunin minn-
ir á bænarskrár íslendinga á
dönsku einokunartímunum.
Ríkisstjórnin kaus athafnaleys-
ið og þagði. En ísfirzk alþýða í
verkalýðs- og sjómannastétt ásamt
forystumönnum þeirra hér í bæ
kusu athafnirnar í stað ráðaleys-
isins, sem áður hafði ríkt.
Stofnað er Samvinnufélag ís-
firðinga, sem síðan kaupir 7 nýja
og glæsilega báta í bæinn.
Nýir og betri tímar heilsa ís-
firzkri sjómannastétt með nýjum
skipum í stað fúaskrokkanna, sem
svo oft bjuggu röskum drengjum
vota gröf, þegar eitthvað út af bar,
en voru þó óumflýjanlegir, meðan
ekki var annað betra til.
Og það, sem er vert að taka
fram alveg sérstaklega, er það, að
um leið og Samvinnufélag ísfirð-
inga tók að sér forustuna í útgerð-
armálum bæjarins, tók það einnig
að sér forustuhlutverk útgerðar-
manna og félaga hér í bæ við
samningaborð Sjómannafélags ís-
firðinga með þeim árangri, að sj'ó-
mannafélagið hefur æ síðan fram
á þennan dag haft fyllilega sam-
bærilega kjarasamninga við það
bezta, sem gilt hefur á landinu á
hverjum tíma.
Þessum þætti Samvinnufélags-
ins verður aldrei hægt að ganga
fram hjá, þegar saga Sjómanna-
félagsins frá umliðnum árum er
rakin.
Hins vegar kann einhverjum að
finnast ástæða til þess nú að minna
á það, að nú fljóta ekki lengur 7
fríð fiskiskip Samvinnufélagsins
fyrir landi hér á ísafirði. Það er
alveg rétt. — En jafnframt verður
í því sambandi ekki hjá því kom-
izt að minna á það, að nú situr
að völdum á íslandi ríkisstjóm,
sem hefur kosið athafnaleysið, að
minnsta kosti þegar um útgerðar-
mál Vestfirðinga hefur verið að
ræða, rétt eins og ríkisstjórnin
1927.
Núverandi ríkisstjórn hefur
brugðizt okkur Vestfirðingum í
landhelgismálinu með athafnaleys-
inu, ef ekki öðru verra. Því verð-
ur ekki gleymt.
Og þó hefur henni ekki þótt nóg
að gert. Hún hefur ofan í kaupið
kosið að láta bankavaldið ráðstafa
héðan fiskiskipum til annarra ver-
stöðva, þar sem áhættan af útgerð
þeirra var minni, vegna þess að
friðunarsvæðin voru þar stærri og
aflinn þar af leiðandi langt um
meiri.
Þessum dapurlegu staðreyndum
verður heldur ekki gleymt.
Þegar litið er yfir farinn veg
Sjómannafélagsins má segja, að
fyrstu 10—12 árin hafi verið hin
erfiðu og misvindasömu ár braut-
ryðjandastarfsins. Eftir þann tíma
fer allt að ganga betur. Alþýðu-
samtökin taka þá óðum að eflast
og styrkjast og félagsþroskinn
vex. Þá fer allt að ganga stórslysa-
laust í starfi félagsins.
Starfið hefur að vísu oft geng-
ið í bylgjum, stundum ágætlega,
aðra tíma hefur ríkt mikil deyfð,
of lítill áhugi.
Af kjarabaráttu Sjómannafélags-
ins hin síðustu ár tel ég það merki-
legast, er félagið beitti sér fyrir
því, ásamt A.S.V., að gerðir voru
heildarsamningar fyrir alla Vest-
firði um sjómannakjör.
Ég fer nú að láta staðar numið.
Það væri enn hægt að ræða margt
um sögu liðinna ára á æfiskeiði
Sjómannafélags ísfirðinga, en tím-
inn leyfir það ekki.
Ég vil þó geta þess, að þegar fé-
lagið átti.30 ára afmælið, gerði það
alla þá stofnendur sína að heiðurs-
félögum, sem á lífi voru og þá voru
meðlimir félagsins. Þessir stofn-
endur voru alls 19, og eru 18 þeirra
á lífi nú, en það eru eftirtaldir:
Sigurgeir Sigurðsson, Sundstr.
17, Magnús Jónsson, Sundstr. 33,
ólafur ólafsson, Tangagötu 10, Ari
Hólmbergsson, Tangagötu 17, Sig-
urður Sigurðsson, Tangagötu 19,
Konráð Jensson, Verkamannabú-
stöðunum, Hinrik Guðmundsson,
Aðalstræti 13, Jakob Kolbeinsson,
Súðavík, Gísli Júlíusson, Aðalstr.
26, Árni Magnússon, Smiðjugötu
8, Kristján Kristjánsson, Sólgötu 2,
Þorleifur Þorsteinsson, Fjarðar-
stræti, Torfi M. Jóhannesson,
Tangagötu 32, Eggert Samúelsson,
Reykjavík, Þórður Guðmundsson,
Hrannargötu 10, Stefán Bjarnason,
Tangagötu 30, Kristján Einarsson,
Reykjavík og Valdimar Jóhanns-
son, Mjallargötu 9.
Tímarit handa alþýðu.
Útgefandi: Nokkrir veðurfræð-
ingar.
Ritnefnd: Jón Eyþórsson
H. Sigtryggsson
Ari Guðmundsson
Jónas Jakobsson.
Kemur út tvisvar á ári.
Blaðinu hefir nýlega borizt 1.
hefti af tímaritinu Veðrið, og er
þar margháttaðan fróðleik að finna
um þetta fyrirbrigði, sem er svo
snar þáttur í lífi okkar.
Af efni ritsins mán nefna: Hita-
stig yfir Keflavík, eftir Jónas Jak-
obsson, Langveðrasumarið 1955,
eftir Pál Bergþórsson, Mannskaða-
veðrið á Halamiðum, eftir Borg-
þór H. Jónsson, Vorhretið 1955,
eftir Ólaf Einar Ólafsson og marg-
ar greinar eftir Jón Eyþórsson.
Greinunum fylgja mörg skýr-
ingakort og töflur, og eru þær all-
ar hinar læsilegustu.
Eftirfarandi kafli úr ritinu er
úr greininni Mannskaðaveður á
Halamiðum:
„Halaveðrið 1955.
Tæpum 30 árum síðar varð ann-
að stórslys á Halamiðum. Það
skeði 26. janúar 1955, þegar tveir
brezkir togarar fórust með 42
mönnum á Halamiðum. Veðurfarið
var svipað og í fyrra skiptið. Á
Halamiðum geisaði norðaustan af-
takaveður með snjókomu og frosti.
Dagana 23.— 29. janúar ríkti stöð-
ug norðaustan átt á Halamiðum.
Lægðarmiðjurnar hreyfðust norð-
austur fyrir sunnan land, en yfir
Grænlandi var háþrýstisvæði. Þann
25. janúar nálgaðist ein lægðar-
miðjan Reykjanes úr suðvestri.
Samskilin, sem fylgdu þessari lægð
voru í eðli sínu hlý, þar eð tiltölu-
lega hlý suðvestanátt var á bak
Það eru því farnar að þynnast
raðir hinna fyrstu frumherja í fé-
laginu, þó að fleiri þeirra séu að
vísu enn á lífi af stöfnendum, en
þeir sem hér hafa verið taldir, en
löngu farnir úr félaginu.
Mér þykir hlýða að minnast
hinna mörgu horfnu félaga okkar
við þetta tækifæri, — allra þeirra,
sem fallið hafa í valinn á landi og
þó einkum á sjó og gist hafa hina
votu og köldu gröf hafsins á um-
liðnum 40 árum.
Bið ég ykkur að votta þeim öll-
um virðingu og þakklæti með því
að rísa úr sætum.
Að endingu bið ég svo sjómanna-
félagi Isfirðinga allra heilla á
ókomnum árum, um leið og ég
óska þess, að félagið megi lengi
lifa og ævinlega standa trúan vörð
um kjara- og menningarmál ís-
firzkra sjómanna.
við þau, en köld austan og norð-
austan átt blés á undan þeim.
Klukkan 6 að morgni 25. janúar
fóru samskilin yfir Reykjavík og
veðurhæðin mældist 7 vinstig.
Samskilin þokuðust hægt í norð-
vestur, en lægðarmiðjan var um
400 km. suðvestur af Reykjanesi.
Klukkan 6 síðdegis sama dag var
veður á Hornbjargsvita sem hér
segir: Vindur norðaustan 10 vind-
stig, frost 1 stig, mikil súld, sem
fraus janfskjótt og hún féll til
jarðar og myndaði glerung. Þarna
var augsýnilega hlýtt loft efra,
sem streymdi yfir kalt yfirborð
jarðarinnar, og það má búast við,
að skip á þessum slóðum hafi feng-
ið mikla ísingu á sig.
Daginn eftir eða 26. janúar lágu
samskilin yfir Breiðafirði og Húna-
flóa frá norðaustri til suðvesturs,
og þar virtust þau hafa staðnæmst.
Norðvestan við þau ríkti norðaust-
an stórviðri og snjókoma, og síð-
degis þennan dag fórust brezku
togararnir eins og áður var sagt.
Klukkan 12 á hádegi voru 7
vindstig á Hornbjargsvita, frost 2
stig og snjókoma, en í Reykjavík
var hiti 0 stig og í Vestmannaeyj-
um 2 stig. Klukkan 6 síðdegis voru
8 vindstig af norðaustri, 5 stiga
frost og talsverð snjókoma á Horn-
bjargsvita. Loftþrýstingur var þá
987,3 mb. þar, en á sama tíma var
loftþrýstingur 1006 mb. á Tobin-
höfða á Grænlandi og norðaustan
8 vindstig með snjókomu og 13
stiga frosti. Þessi mismunur á
loftþrýstingi, gefur til kynna, að
á hafinu milli íslands og Græn-
lands hafi geisað fárviðri eða 10—
12 vindstig. Óveðursbeltið náði frá
Jan Meyen um Vestfirði og suð-
vestur á Grænlandshaf, og má gera
ráð fyrir, að á öllu þessu svæði
hafi veðrið verið slíkt, að það hafi
verið hættulegt öllum skipum, sem
þar voru stödd.
Orsakirnar að þessum slysum,
eru, að því bezt verður séð, aftaka
norðaustanveður, mikil ísing og
hafrót. 1 þessu sambandi má benda
á það, að landhelgistakmörk komu
hér ekkert málunum við. Það má
telja víst, að það hafi verið óger-
legt að toga á Halamiðum frá 23.
janúar til 29. janúar. Skipstjórarn-
ir á brezku togurunum höfðu því
2—3 daga til þess að láta ganga
frá veiðarfærum og halda til Iands,
en því miður tóku þeir þá óheilla-
vænlegu ákvörðun að andæfa úti
fyrir og einmitt á þeim slóðum,
þar sem telja má víst, að veðrið
og sjólagið hafi verið verst. Sam-
kvæmt eins nákvæmlegum upp-
lýsingum og hægt er að fá var ekk-
ert ísrek þarna um þetta leyti, svo
að ekki þarf að reikna með árekstri
á ísjaka.