Vesturland - 30.06.1927, Page 1

Ritstjóri: Sigurður Kristjánsson.
AND
IV. árgangur.
tsafjörður, 30. júnf 1927.
23. tölublað.
Þjóðmálablekkingar.
Skutull frá 24. þ. m. skýrir frá
kjósendafundi þeim er Haraldur
Guðinundsson hélt hér á ísafirði
þann 15. þ. m. Flytur blaðið út-
drátt úr ræðu H. G., og verður
að svo stöddu að gera ráð fyrir,
að þar séu birt hans óbreytt orð,
eða þau er hann vill láta eftir sér
liafa. Úir svo og grúir af blekk-
ingum og hreinum og beinum ó-
sannindum í þessari ræðu fram-
bjóðandans, að ekki má því með
öllu ósvarað, þótt hér verði ekki
nema nokkur atriði tekin til at-
hugunar.
Einn kaflinn í frásögn þessari
er um frv. það, er stjórnin flutti
1925 um breytingu á lögum frá
1919 „um skipun barnakennara og
laun þeirra". Þar stendur:
„Sparnaður á barnafræðslu.
Þá flutti stjórnin og fruinvarp um að
lengja vinnutfrna barnakennara um t/í
lilula, og að helmingur aldurs og dýrtfð-
aruppbótar skyldi framvegis greiðast af
bæja og sveitasjóðum, en eigi rfkissjóði
eins og verið hafði. Viðurkcndi þó stjórn-
in að enginn b e i 11 n sparnaður yrði af
þeirri breytingu íyrir þjóðina, lieldur færð-
ust þessi gjöld að eins yfir.áfátæksveita
og bæjarfélög. En hún'vonaði jafnfraint
að þetta gæti orðið til þess að sveitir og
bæjir reyndu tneira að d raga úrkostn-
aði við fræðsluna (ogþar 111 eð
auðvitað íræðslunni sjálfri) ef
þaugreiddu meira af kostnaðin-
u m v i ð h a n a.
Árangur þessa frumvarps, ef það liefði
náð samþykki, hefði hlotið að vera sá,
að dregið hefði verið úr alþýðufræðslu
og minni trygging verið fyrir þvi, að
sæmilegir menn fengist 1 barnakennara
stöður.
Þetta tvent, ásamt skólagjöldunuin, sýn-
ir glögglcga hug íhaldsins til alþýðufræðsl-
unnar i landinu".
Það er augljóst aí þvi, sem hér
er tilfært, að frambjóðandanum
hefir ekki unnist tími til að setja
sig inn í mál það, er hann hér
gerir að umtalsefni. Annað tveggja
þekkír hann ekki lögin frá 1919,
eða honum hefir láðst að lesa
frumvarpið frá 1925, sem hann
gerir þó að umtalsefni.
í 11. gr. laga nr. 75 frá 1919
er ákveðið að a/8 hlutar launa
barnakennara greiðist úr bæjar-
sjóðum, en í frumvarpinu frá 1925
var stungið upp á, að dýrtíðar-
uppbót og launabætur eftir starfs-
aldri greiddust eftir sömu hlutföll-
uin úr bæjarsjóðutn, en ekki helm-
ingur eins og segir í Skutli.
Þessi inissögn sýnir aðeins
kæruleysi og skeytingarleysi H.
G. um að setja sig inn í mál þau
er liann talar eða skrifar um, en
hefir að öðru leyti ekkert að segja
viðvíkjandi markmiði greinarinnar,
sem er það, að sverta íhaldsflokk-
inn, og á að sanna, að íhalds-
tnenn vilji draga úr alþýðuinent-
un landsmanna.
Munum vér nú segja sögu frum-
varpsins frá 1925 og segja ekkt.
um það hálfan sannleika heldur
allan, eins og auðvelt er að sanna
hann skjallega með þingtíðindun-
unr frá því ári.
A þinginu 1924 var í efri deild
samþykt þingsályktun til stjórnar-
innar um, að stjórnin skyldi á
næsta þingi kojna fram með til-
lögur um sparnað í ríkisrekstrin-
um. Skyldi stjórnin skipa ölaunaða
nefnd í þessu skyni og leggja til-
lögur hennar fyrir þingið. Frá
þessari sparnaðarnefnd er fram-
komin tillagan um, að bæja- og
sveitasjóðir greiði að sínum hluta
dýrtíðaruppbætur og starfsaldurs-
uppbætur til barnakennara eftir
sömu hlutföllum og þeir aðilar
greiða launin samkv. lögunum frá
1919.
Greinargerð neíndariunar fyrir
þessum tillögum geta menn séð
á þingskjali 15 í A-deild Alþing-
istíðindanna frá 1925. Þessar til»
lögur nefndarinnar var skylda
stjórnarinnar að leggja fyrir þingið.
Það er nú aðallega þetta atriði,
sem H. G. gerir að umtalsefni úr
frv. frá 1925 og skulum vér því
halda oss við það og skýra frá
gangi og afdrifum málsins á þing-
inu 1925.
Frumvarpið var lagt fyrir Neðri
deild og mætti þegar viö fyrstu
uinræðu málsins inótstöðu frá
tveim þingmönnum (Ásg. Asg. og
Sigurj. J.), en var að þeirri um-
ræðu lokinni vísað til mentamála-
nefndar.
Mentamálaneínd verður svo öll
saminála um að mæla á móti
einmitt þeim atriðum, sem H. G.
tilfærir, og leggur til, að frum-
varpið verði felt.
Fratnsögumaður nefndarinnar
við aðra umræðu er þtn. ísafjarðar
og geta inemi lesið framsöguræðu
hans í C-deild Alþingistíðindanna
1925 bls. 70. Sigurj. Jónss. rnælir
þar ákveðið gegn þessutn tilfærðu
breytingum. Enginn íhaldsinanna
í deildinni talaði fyrir þessum
breytingum, nema hvað þáverandi
forsætisráðherra Jón sál. Magnús-
son taldi sér skylt að halda hlíf-
isskyldi fyrir sparnaðarnefndinni,
sem tillögurnar eru komnar frá.
Atriði þessi eru svo feld í deild-
inni með miklum atkvæðamun og
frumvarpið alt felt.
Ekki er hægt að sjá af þing-
tíðindunum, hverjir þeir fáu þing-
menn voru, sem vildu ljá frum-
varpi þessu fylgi sitt. Nafnakall
var ekki.
Þannig er saga þessa máls.
Tillögurnar komnar frá svokallaðri
sparnaðarnefnd, sem skipuð var
eftir ákvörðun Alþingis. íhalds-
menn í mentamálanefnd leggjast
á . móti tnálinu, íhaldsmaður er
framsögumaður nefndarinnar að
því, að tillögurnar séu feldar, og
tillögurnar eru feldar með atkvæð-
um íhaldsmanna og annara.
Svo kemur H. G., frambjóðandi
jafnaðarmanna hér, fram fyrir is-
firska kjósendur þann 15. þ. m.
og staðhæfir þar meðal annara
ósanninda, að íhaldsmenn vilji
draga úr alþýðufræðslu lands-
manna og vitnar máli sinu til
sönnunar í inargumtalað frum-
varp frá 1925. Helst verður af
greininni skilið, að það sé ílokks-
mál íhaldsins að draga úr alþýðu-
fræðslu. Hver, sem les þessar lín-
ur, tnun sjá, að þarna fer þessi
fratnbjóðandi með rakalaus ósann-
indi. En livað veldur?
Er alger þekkingarskortur or-
sök þessa? Er algert kæruleysi
hjá frambjóðandanum fyrir að
setja sig inn í mál, er hann vill
gera að umtalsefni? Eða, — þótt
slður viljum vér því trúa, — legst
frambjóðandinu svo lágt, að liann
í þessu efni beri fram fyrir ísfirska
kjósendur þjóðinálalygar í þeirri
von, að hann geti með því svert
mótstöðumenn sina og aflað sjálf-
um sér kjörfylgis.
Þá eru skólagjöldin. íhaldsmenn
vilja láta nemendur, sem eru bú-
settir þar seni skólarnir eru —
(R.vík, Akureyri, Hafnarfj.) greiða
skólagjöld. Telja íhaldsmcnn þessa
nemendur eins vel á vegi stadda
með að afla sér mentunar, þótt
þeir greiði einhver skölagjöld,
eins og netnendur víðsvegar utan
af landinu, sem alt verða að kaupa,
þegar þeir koma til skólanna.
Flestallir Reykvíkingar eru auö-
vitað á móti þessuin skólagjöldunt,
auðvitað einnig Hafnfirðingar og
Akureyrarbúar. Jafnaðarmenn eru
á nióti þeim, eu slíkt er ekki til-
tökumál. Þeir eru yfirleitt á móti
allri aukningu á tekjum ríkissjóðs.
Engir menn eru harðvítugri en
þeir í kröfum um fjárfrarnlög úr
rikissjóði, en engir eru jafn alger-
lega sneiddir ábyrgðartilfinningu
fyrir því, að afla rikissjóði tekna,
til þess að standast útgjöldin.
Frh.
Fundahöld.
Fundur á ísatlrði.
Skutull 24. júní segir svo frá:
„Haraldur Quðmundssoii þinginaiiiis-
efni Alþýðuflokksins hér i bænuin, koin
ineð íslandi að sunnan 15. þ. in.
Dvelur hann hér fratn yfir kosningar.
Hann boðaði til almenns kjósendafund-
ar að kvöldi hins 18. þ. m. Hafði óður
spurt hinn frambjóðandann, slra Sigurgeir,
hvort hann vildi vera með í að boða
fundinn og lialda. Þessu neitaði hann“.
Hálfur saimleikur er blekking
og gengur lýgi næst. Hér birt
klausa úr Skutli er þeirrar tegund-
ar, og verður Vesturland því að
segja allan sannleikann.
Það er satt að H. G. er hér
kominn og dvelur hér íram yfir
kosningar. Það er einnig satt,
að hann boðaði almennann kjós-
endaíund hér 18 júní. En það er
einnig satt, að H. G. er ekki
hlaðnari trúnaðarstörfum en svo,
að hann ltefir undantarna mánuði
ekkerl annað haft að gera og
hugsa um, en að undirbúa funda-
höld og vinna að kosningu sinni,
og ekki er vitanlegt, að hann ltafi
neitt annað um að hugsa fyrst
um sinn. Hann getur þvi haldið
fundi, hvenær setn hann vill.
Síra Sigurgeir hefir ekki unnið
sér þess háttar traust hjá „alþýð-
unni“, að hann hafi verið leystur
frá öllum trúnaðarstörfum. Hann
liefir embætti að gegna, og fyrri-
hluta júnímánaðar var hann að
vinna að _ undirbúningi hátiða-
haldanna 17. júni, sem Jtaldin
voru hér til ágóða fyrir kirkju-
byggingu, og nóttina, sem fund-
urinn var haldinn, kom skip það,
er sr. Sigurgeir fór með á presta-
stefnu í Reykjavík, og hafði það
hér enga dvöl.
Af þessum ástæöum óskaði sr.
Sigurgeir þess, að þeir frambjóð-
endurnir byrjuðu ekki fundahöid,
fyr en prestastefnunni væri lokið,
en Haraldur fór ekki að þvf, og
boðaði fundinn á þeim tima, sem
keppinautur hans ekki gat mætt.
Það er sjaldgæft að frambjóð-
endur ekki geti komið sér saman
um fundahöld. Einhverjar sérstak-
ar orsakir verða að liggja til slíks.
Metm spyrja því að vonum, hvaða
ástæða hafi valdið því, að H. G.
ekki vildi halda fund eða fundi á
þeitn tínia, sem keppinautur ltans
gat vegna cmbættisanna ltaldið þá
með honum. Ekki ætlar hann suð-
ur aftur að sinni. Skutull segir,
að hann dvelji hér fram yfir kosn-
ingar. Geta annir valdið? Þvi trúir
víst enginn. Að svo stöddu verða
ekki aðrar ástæður fundnar en
þær, sem lesa má út úr ágripi
því af ræðu hans, sem birt er i
nefudu blaði Skutuls. Þar er hrúg-
að saman baktnælgi, blekkingum
og beinum ósannindum, sem auð-
hrakið er, og ltrakið verður I Vest-
urlandi.
Það er auðvitað auðveldara að
bakbíta mótstöðumann sinn, en
að tnæta liorium á hösluðutn velli.
Og það er áhættuminna^að bera
íram blekkingar og ósannindi í
opinberum málum, ef mótaðili er
ekki viðstaddur, en ilia sæmir það
manni, sern þykist fær um að sitja
á löggjafarþingi þjóðar sinnar. Og
varla getur slfkt orðið haldgott.
Mundi ekki betra að styðjast við
góð ntálefni og drengilega sókn?
Fundir í N.-ísafjarðarsýslu.
Frambjóðendur hafa undanfarið
haldið fundi í 6 hreppum sýsl-
unnar og á fleiri stöðum í sumum
þeirra. Eru nú eftir aðeins Hóls-
hreppur, Eyrarhreppur og Súða-
vlkurhreppur, en í tyeim þessum