Vesturland - 24.12.1958, Side 4

4
VESTURLAND
r
Það var aðfangadagskvöld árið
1851, og séra Henry Schwan, stóð
við dyrnar á kirkjunni sinni í borg-
inni Cleveland í Ohio. Þetta var lít-
il kirkja, og þegar kirkjugestim-
ir komu inn óskaði hann þeim
gleðilegra jóla. — Síðan athugaði
hann vel svipbrigði á andlitum
þeirra. Og allir, hver og einn ein-
asti, létu í ljós undrun, sumir jafn-
vel undrunaróp.
Þegar svo séra Schwan hafði
lokað dyrunum og gekk inn kirkj-
una í áttina til kórsins, þar sem
háa græna tréð lýsti í öllum sínum
skrúða, heyrði hann í barni sem
sagði: „Sjáðu mamma — prest-
urinn hefur fengið tré frá guði.“
Svo las presturin jólaguðspjallið
fyrir söfnuðinn. Honum fannst
jólagleðin aldrei fyrr hafa verið
jafn innileg.
Þetta voru fyrstu jól séra
Schwan hjá nýja söfnuðinum, því
að hann hafði komið frá Þýzka-
landi fyrir tæpu ári. Og tréð, sem
barnið hélt að presturinn hefði
fengið frá Guði, var fyrsta jóla-
tréð, sem ljómaði við guðsþjón-
ustu í Bandaríkjunum.
Að aflokinni jólahelgi snéri fólk
aftur til daglegra starfa. — Allir
höfðu haldið jólin hátíðleg og
hlustað á boðskapinn um frið á
jörðu. En nú leit út fyrir, að friðn-
um í borginni væri stefnt í hættu.
— Það, sem gerst hafði í litlu
kirkjunni hans séra Schwan, hafði
vakið hneyksli. — Fólk ræddi um
þennan atburð á götunum, í verzl-
unum og veitingahúsum.
„Þetta eru helgispjöll", sagði
einn. „Það nálgast heiðni að krjúpa
fyrir framan tré“, sagði annar.
Sumir töldu, að leggja bæri málið
fyrir lögregluna, borgarstjórann
eða jafnvel fylkisstjórann. En aðr-
ir bentu á, að samkvæmt stjómar-
skrá Bandaríkjanna, þá væri trú-
frelsi ríkjandi þar í landi, einnig
þó að innflytjendur ættu í hlut,
sem væru nýkomnir þangað. Álitu
því margir, að dómstólamir mundu
ekki sjá sér fært að koma í veg
fyrir slíka smán sem þessa. Á hinn
bóginn væri mönnum í sjálfsvald
sett að útiloka slíka heiðingja frá
atvinnu eða eiga engin viðskipti
við þá. Safnaðarmeðlimir litlu
kirkjunnar voru flestir iðnaðar-
menn eða smáatvinnurekendur. Ef
þeim væri gert skiljanlegt, að
borgaramir þyldu þeim enga hjá-
guðadýrkun, þá gæti svo farið að
slíkt tré sæist ekki framar í Cleve-
land. Þá væri allt farsællega og
vei til lykta leitt.
Næsta sunnudag flutti séra
Schwan messu og talaði um ná-
ungakærleikann. Fremur fámennt
var við guðsþjónustuna. Sólin
skein gegnum gluggana, og tréð
var ekki eins fallegt og á aðfanga-
dagskvöldið.
Presturinn átti erfitt með að
einbeita huganum að efni ræðunn-
ar. Honum var oft hugsað um tréð,
sem vakið hafði slíkt umtal og
hneyksli. Þegar messunni lauk
kom slátrari einn til prestsins og
mælti: „Það er nú svo komið, að
viðskiptavinir mínir neita að eiga
við mig nokkur kaup, af því að ég
tilbiðji tréð þarna.“
„Jólatréð felur ekki í sér neina
heiðni“, sagði presturinn og reyndi
að gera röddina sannfærandi, „og
það er ekki um neitt slíkt að ræða,
að við tilbiðjum það.“
En honum gekk illa að sann-
færa sóknarbörn sín. — Greinilegt
var, að þau vom óttaslegin og
bjuggust við hinu versta af sam-
borgurum sínum. Þó voru nokkr-
ir, sem virtust sammála prestinum.
— Að lokum tók presturinn tréð
og bar það út úr kirkjunni og yf-
ir í bakgarðinn hjá húsinu sínu.
Hann var gripinn miklum efa,
þegar þetta verk hans, sem hann
hafði gert í góðum tilgangi var
misskilið á þennan hátt.
Hann heimsótti prestinn, sem
var næstur honum. Hann hét
Canfield. Allir safnaðarmeðlimir
hans voru fæddir og aldir upp í
Bandaríkjunum, en enginn þeirra
hafði tekið þátt í illdeilunum, sem
voru út af jólatrénu.
Séra Canfield var ófús að láta í
ljós skoðun sína á jólatrénu,
hvorki með né móti. En presturinn
frá litlu kirkjunni varði mál sitt af
sannfæringu. Hann sagði, að í
konungsríkinu Hannover, þar sem
hann hafði fæðst fyrir 32 árum,
væru engin jól talin nógu hátíð-
leg, nema jólatré væru þar með.
Þetta er orðin föst venja þar, og
víðar í Þýzkalandi" sagði séra
Schwan.
Séra Canfield brosti: „Sumar
venjur eru góðar, aðrar slæmar.
Að sjálfsögðu eiga menn að vera
umburðalyndir, en samt ber að
sýna varkárni við að innleiða nýja
siði, jafnvel þótt góðir séu.
„Þetta er enginn nýr siður,“ tók
séra Schwan fram í og var æstur.
„Þetta er gömul Kristin venja,
ævaforn, og ég trúi því ekki, að
hún sé óþekkt hér í landi.“
„Vinur minn,“ sagði séra Can-
field, „færðu fram sannanir fyrir
fullyrðingum þínum, og þegar
slíkar sannanir eru fyrir hendi,
skal ég lofa þér, að á næstu jólum
mu ég kveikja á jólatré í kirkj-
unni minni.“
Strax og presturinn var kominn
heim í skrifstofu sína, hóf hann
að skrifa bréf öllum bandarískum
prestum, sem hann vissi deili á. '
Hann spurði alla sömu spurningar-
innar, hvort jólatré væru óþekkt
í Bandaríkjunum.
Svör bárust frá prestum víðs-
vegar um landið, en öll voru þau
á einn veg: Fólk, sem kom frá
Evrópu, þekti þennan jólasið, en
þeir, sem fæddir voru og uppaldir
í Bandaríkjunum höfðu aldrei
heyrt jólatré nefnt á nafn.
En svo var það dag einn í nóv-
embermánuði, að barið var að dyr-
um hjá séra Schwan. Við dyrnar
stóð miðaldra maður. Hann hafði
verið háskólakennari við háskól-
ann í Worms í Þýzkalandi og var
nýlega fluttur til Bandaríkjanna.
Hann hafði heyrt um eftirgrennsl-
anir prestsins og þess vegna var
hann nú þama kominn. — Hann
ætlaði að segja honum, hvað hann
vissi um jólatréssiði almennt.
Þessi siður væri upprunninn í
Elsass. í riti útgefnu árið 1646, er
fyrst minnst á jólatré, þó án ljósa.
Eftir 50 ár var siðurin kominn
austur fyrir Rín, og á leiðinni var
farið að lýsa slík tré. Samkvæmt
upplýsingum háskólakennarans
voru jólatré orðin algeng í þýzku
furstadæmunum um 1700. Til
Finnlands barst siðurinn um 1800,
árið 1810 til Danmerkur og til
Noregs árið 1828.
Svo fékk séra Schwan bréf, dag
nokkurn. Það var frá borginni
Wooster í Ohio. Þar var skýrt frá
því, að í því ríki í Bandaríkjunum
hefðu jólatré verið þekkt í nokkur
ár.
Presturinn fór til Wooster til
þess að heimsækja bréfritarann.
Það var ungur Þjóðverji, August
Imgard að nafni, sem flutzt hafði
til Bandaríkjanna árið 1847. —
Áður hafði eldri bróðir hans búið
í Wooster, ásamt fjölskyldu sinni.
Fyrir jólin 1847 hafði August
fellt grenitré og skreytt það. Þetta
tré prýddi heimili bróður hans þau
jól og var fyrsta jólatré í Banda-
ríkjunum. Bömin voru himinlif-
andi af hrifningu og síðan höfðu
æ fleiri tekið upp þennan hátt á
jólunum.
Þegar presturinn kom á ný heim
til Cleveland boðaði hann á sinn
fund stjórn safnaðarins ásamt
nokkrum blaðamönnum, sem höfðu
látið háðuleg orð falla um jólatré
prestsins. Séra Schwan skýrði þeim
frá því, sem hann hefði orðið vís-
ari.
Hann hafði enn ekki fengið
neina sönnun þess, að þetta væri
ævaforn kristinn siður, eins- og
hann hafði fullyrt við starfsbróð-
ur sinn, séra Canfield. Skömmu
fyrir jólin 1852 heimsótti hann
aftur nágranna sinn og sagði að
sér hefði mistekist að sanna full-
yrðingar sínar. En séra Canfield
var nýkominn frá Kanada, og þar
hafði hann aflað sér þeirar vitn-
eskju hjá munki einum, að jóla-
tré væru frá frumkristni. í helgi-
sögninni, sem munkurinn sagði
honum, er frá því skýrt, að nótt-
ina, sem frelsarinn fæddist hafi
allt lifandi haldið til Betlehem til
þess að tilbiðja hann. Trén voru
líka þar í förinni, þar á meðal eitt
lítið grenitré, sem var frá fjar-
lægu landi. Það var svo máttfarið
eftir hina löngu ferð, að það átti
erfitt með að halda sér beinu við
hliðina á öllum hinum glæsilegu
trjánum, sem nærri því yfir-
skyggðu það í allri sinni smæð. En
skyndilega kom skínandi stjarna
svífandi og settist á toppinn á litla
trénu, og nú ljómaði það fegurra
en nokkurt hinna. Og jólabarnið
blessaði þetta tré með brosi sínu.-
„Já, þannig er hið stjörnum
prýdda jólatré tákn frá himnum“,
sagi séra Canfield. — „Helgisögn-
in getur sannfært marga,“ bætti
hann við.
Á aðfangadag var barið að dyr-
um hjá séra Schwan. Fyrir utan
stóð dásamlega fagurt jólatré. Silf-
urglitrandi englahár dreifðist um
greinar þess og litlar glerklukkur
hengu í greinunum. Þær ómuðu í
golunni . Við hliðina á trénu stóðu
tvö lítil börn og brostu.
„Við áttum að flytja þér inni-
legar jólaóskir frá séra Canfield“,
sagði annað þeirra. „Þetta er jóla-
gjöfin frá honum til kirkjunnar
þinnar.“
Þannig ljómaði jólatré á ný í
litlu kirkjunni, og brátt breiddist
þessi fagri siður um öll Bandarík-
in.
(Þýtt og endursagt).
★