Tíðindablaðið - 27.09.1974, Blaðsíða 10

Fríløtan
TÍÐINDABLAÐIÐ fríggjadagin 27. september 1974 Síða 10
Dylla og biðiskinn, ið verður bundið á við
biðitráð
Stampur og dylla
Jnr
";'"r <*wí
f«M: hZ, bo,n"1“'n: t khfi m'
kj:im ; !'•'" 'uin sk„, J:"
hiill', r; ÍU.r («*r /n J: r ‘ll’
l<<ja/ar Ao( ,**!*“« M/W,,,
J í/nv,' vorr,n um j c níí0l 'Vorrur Tf.
f C/-;;,rwr
fe' r '*»• W h,lkk‘-"h«rl,cVi *
jmm
r*i»K»u,fUr/it a ,ea
h'íiur rennurTki^J '"ed ko" ko/
tóukálvaV'’ 0,,/^ w ro
13171 °rka * '
°'l,(’ncr^i -orkuvápn kcr/tc-
n " RWxhe SVnn A
,UÍ */V/r4» *“ sjnia Jc.
"<edhu,katk -volisN
kjónyj r, * kjó:
\/n ? SUn)k ^ir r
bí/ ,^ ^
kjokka -ja; d v/
kif rr. misTkjói Wo/
(rodoo,,/.MJ °^ <
/jósa 17. ,I„[.
k/úktini.Sí.„., il. .kjos'‘
k' "'"« ZZUUlÍn^l‘<
‘'/ZaJZj u h-Ui
hm,<'ZZrtuT ""*
'ý/on,Jorið 1 by,
ZZ!“rZj"'""r"'æ«*,
kJo,„) borið XíT'- '•'
hjot/átin (H,, , . r ""‘<1/0,1,
/■",„,.n.c, .h',} lkjooi-J ,
..........
',morh„,lcyu
h„/,/,r ,„Zjk !?,kJ°1 -ra
•Mjari P,r,nJCd°fkml (ske
,,cr diglcrfor ,
klogurit ,., ,kj x,“d
ki^J:;jrk/°
Zrr;‘rJ:,;::k
klunipu r/
’ suniun
Handrur“' '<«"*■/
*'nn<lar5on,;/,/ „,dursann
Føroyska
týðing
- Hvat verður næsta stigið
í orðabókagerð?
- Tað átti at verið at
fingið eina føroyska orða-
bók við føroyskari týðing.
Tað kundi havt stóran týd-
ning fyri málrøkt, og so
ræður eisini um at hava so
nógv dømi um, hvussu
orðið verður nýtt, tað er
t.d. ikki sjáldsamt, at fólk
ivast í, hvørjum falli eitt
orð stýrir.
- Hetta eykabindið, sum
nú kemur, hevur danskar
týðingar av orðunum eins
og orðabókin sjálv. Tað
tekur ikki bara drúgva tíð
at gera danskar týðingar,
men ofta gerst tað ikki.
Viðhvørt havi eg ikki tikið
danskar týðingar við til
serføroysk hugtøk. Allar
tær donsku týðingamar
hava Alice og Klaus Jac-
obsen lisið.
Orðabókagrunnur
- Hvussu verður útgávan
fíggjað?
- Tað er ein orðabóka-
grunnur, sum ein ávís
upphædd verður játtað til í
fíggjarlógini á hvørjum
ári. í henda grunn kemur
eisini tað, sum inn kemur
við sølu av orðabókum. So
er eisini ein játtan til orða-
savningar.
- Hava tit nóg mikið av
peningi?
- Vit kundu sjálvandi
brúkt meira fólk til inn-
savningina. Sjálvur kundi
eg eisini hugsað mær at
havt betri stundir til at
ferðast um landið.
Málrøkt
- Hendir tað ofta, at fólk
venda sær til tykkara, tá
tey ivast í málsligum
spumingum?
- Ja, tað hendir ógvuliga
ofta. Talað hevur verið um
at hava beinleiðis vegleið-
ing í málspurningum, men
tað er ikki komið so langt
enn.
- Málrøkt er neyðug.
Málvísindamenn aðra-
staðni halda, at tað ber
væl til, at málrannsóknir
og málrøkt fylgjast, og eg
haldi, at hjá okkum skulu
málrannsóknimar fyrst og
fremst tæna málrøktini.
Tað, sum verður kallað
vánaligt mál, kemur eisini
við í málrannsóknina.
- Hvør avger, hvat er
gott og hvat er vánaligt
mál?
- Vit hava ongan stovn í
Føroyum, sum situr við
avgerðarrætti í málspurn-
ingum. Andin í stavseting-
ini hjá Hammershaimb er
at geva teimum elstu eyð-
kennunum rætt, sama um
tað vóru mong ella fá, sum
nýttu tey í máli sínum. Eg
haldi, at tær smábroyting-
ar, sum hava verið gjørdar
í stavsetingini, hava verið
til tað verra, t.d. at skriva
«eingin» við o. Hetta tók
støði undan «ei», sum enn
verður sagt. Vit vita t.d.
frá Noregi, at tað ger
ruðuleikan størri, tá tað
stendur frítt at velja mill-
um tveir stavihættir.
- Tað hevur eisini volt
mongum trupulleikar, at
ein regla er komin um, at í
orðum sum t.d. «fjall»
fellur annað l’ið burtur
frammanfyri hvørsfals-s,
soleiðis verður «fjals»
skrivað við einurn 1, men at
t.d. «fjallmaður» skal hava
tvey 1, duga ikki øll at
fata.
- Men einki er meira
drepandi enn málstríð, tað
hava vit dømi um. Tey,
sum hava mestan týdning
fyri málið, eru tey, sum
skriva góðan stíl og tosa
gott mál. Tað góða fyri-
dømið munar best. Sjálvt
um tvidráttur er, so skulu
vit hóast alt ikki vera so
svartskygdir, tí nógv er
vunnið kortini, og ikki er
at krevja, at øll eru á
einum máli.
r ^
Vættra-
Ijós
Eitt kvøldið - umleið
1911 - vit smádreingir
spældu bólt á plenuni,
sum tá var rættuliga
nýggj, sóu vit eitt ljós
uttanfyri plenuna, utt-
anfyri málið í vestara
enda.
Ljósið sveimaði eina
løtu har yvir mýruni,
umleið ein hálvan met-
ur ella so yvir jørðini og
forsvann so.
Har, sum fótbólts-
plenan liggur, var alt
ein stór mýra fyrr, og
henda mýra strekti seg
eitt sindur vestur um
plenuna. Eystanfyri
plenuna var eisini mýr-
a.
í danska útvarpinum
tann 11. í hesum
greiddi ein frá heitinum
«Lygtemænd», og
segði hesin, at tað er
mýrugass, ið streymar
út úr jørðini, úr mýr-
uni.
Vanligt mýrugass er
metan, CH4, segði
hann, og hetta slagið er
ikki sjálvtendrandi,
men tað eru sløg av
mýrugassi, sum tendra,
tá tey koma í fría luft,
og tá tilíkt gass kemur
upp saman við metan,
fáa vit djós, sum á
donskum verður kallað
«lygtemænd», á før-
oyskum vættraljós.
Fischer Heinesen
____J
í seinasta teigi varð
skrivað um mjólkarætt-
ir. Ein lesari úr Sand-
oynni sigur frá, at har
varð mjólk ikki latin upp
í kveikamaga (vinstur)
og hongd upp, sum Ras-
mus á Háskúlanum
segði frá úr Miðvági,
men kveikamagin varð
turkaður uppi yvir eld-
staðnum, síðani skóru
tey lítlan bita av hesum
turra kveikamaga og
koyrdu í til undirløgu.
Bitin kundi nýtast fleiri
ferðir, áðrenn tey skóru
sær ein nýggjan.
Henda gáta er kend
mangastaðni í Føroyum:
«Uppi hongur slipur og
slapur
niðri undir situr loðin
kinn og gapar.
Hugsar loðin kinn
við sær:
Betri var, at slipur og
slapur var í mær.»
«loðin kinn» = ketta.
«slipur og slapur» =
kveikamagi, vinstur.
Tá ið neytakonan kom
til hús við mjólkini,
kundi tað henda, at hon
var yst. Tá varð sagt, at
neytakonan hevði verið
óansin og sett dylluna á
eitt undirløgugras, tí tá
kundi mjólkin loypa.
Sannleikin mundi ver-
a, at dyllan mangan var
ov illa vaskað, sum
Svabo eisini vil vera við í
seinasta Tíðindablaði.
Annars veit hesin lesari
einki um, at undirløgu-
gras hevur verið nýtt til
undirløgu.
Fleytir, sigur hann,
plagdu tey at bera út í
bøin í hoyna. Fleytirnar
vóru best undan geld-
kúgv. í Suðuroy varð
tosað um «fleytakúgv» -
tað var geldkúgv, ið stóð
á heimabeiti og hevði
góða feita mjólk, sum
var frálík til fleytir.
Ein ysting róptu tey
toygging. Hetta var ikki
góður - og allajhelst mis-
eydnaður - matur. Kost-
urin var seigur og drúgv-
ur, kundi toyggjast út.
Eitt róptu tey reyða-
dralva, sigur sandoying-
urin at enda. í húsum,
har nógv neyt vóru,
kundi pottur við mjólk
standa og sjóða allan
dagin. Tað tjúkka, ið
eftir varð, róptu tey
reyðadralva.
Fyri tosta drukku tey
mysu ella blondu, ið
setur úr, tá ið ostur verð-
ur gjørdur.
Bárður