Alþýðumaðurinn - 19.12.1996, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 1996 - 7
Smásagan:
Smitandi hugrekki
eftir W.H. Canaway
„Hvað sem öðru líður ert þú faðirinn,“ sagði kona
Pritchards liðsforingja. „Það er mergurinn málsins, hann
er sonur þinn. Þetta er fyrsta holan, sem hann fær í bama-
tennumar, eins og yfírtannlæknirinn benti á. Ef þessi tönn
verður ekki dregin úr, þá skemmast allar hinar, löngu
fyrir tímann."
Pritchard liðsforingi drakk morgunkaffið sitt og gjóaði
á hana augunum yfir barminn á bollanum. Hann sá að
sólbrennt andlit hennar var gljáandi af svita. Klukkan
var ekki nema 9 að morgni, en samt var hitinn eins og
sjóðheitt málmlok yfir nýlendunni, þar sem hún kúrði í
dal á milli klettahæða. Hann fékk sér sopa og sá þá
hundrað svitadropa spretta út úr handarbakinu. Dropamir
þéttust og tóku að drjúpa af fingrum hans. Hann var
hávaxinn og nefstór, með rauðgult hár. Hann varð aldrei
sólbnínn, en andlitið var oftast aumt og húðin flögnuð.
„Ég veit að þú ert ekki alvöruhermaður, sem þarf að
berjast við hryðjuverkamenn. Þú borgar bara hinum laun-
in, þeim sem verða að berjast. Það er nú allt og sumt,“
sagði konan.
Pritchard liðsforingi sagði: „Ég var 18 ára þegar ég
fékk foringjatign, og þá var ég kominn með falskar tennur.
Mér leið alveg djöfullega hjá tannlækninum, og ég vil
ekki að Marteinn þurfi að ganga í gegnum það sama.
Faðir minn var slátrari og hafði enga tilfinningu fyrir kvöl-
um annarra. Tannlæknirinn var líka eins og slátrari.“
„Þú ert barakjarklaus,“ sagði konan. „Bölvuð raggeit.
En það var loft í þér meðan við vomm trúlofuð. Þá þóttistu
ætla að verða sveitarforingi eða herforingi eða eitthvað
álíka, svo að þú gætir þanið út bringuna alsetta heiðurs-
merkjum. Sjá þig svo núna. Liðsforingi í launadeildinni,
og svo mikil gunga, að þú þorir ekki að fara með son
þinn til tannlæknis!“
Pritchard liðsforingi andvarpaði. „Ég hef ekki neitað
að fara með hann. Ég hlakka bara ekki til þess, það er nú
allt og sumt.“
„Er nokkur þörf á því að þú hlakkir til?“ Um leið og
hún sagði þetta, reis hún á fætur, sneri sér að honum og
leysti beltið á morgunsloppnum, sem hún var í einum
fata.
„Ég veit svosem til hvers þú hlakkar mest. Og ég skal
líka segja þér svolítið annað. Éf þú ferð ekki með drenginn
til tannlæknis, skaltu fá að sofa einsamall það sem eftir
er af herskyldutíma þínum á þessum stað.“
Hún stóð þannig stundarkom fyrir framan hann,
andlitið afmyndað af fyrirlitningu. Svo hvíslaði hún:
„Raggeit," og sneri sér undan. Hún lagaði á sér sloppinn,
kallaði á son þeirra og fór út úr stofunni.
Faðir og sonur leiddust eftir götunni. Lítil hönd
Marteins hvarf inni í stórri hönd föðurins. Hann trítlaði
við hlið hans og horfði stóram augum yfir götuna, sem
var troðfull af aröbum og hermönnum. Snöggvast varð
honum litið á atvik, sem honum fannst þó ekkert merki-
legt, - liðþjálfi og foringi úr fótgönguliðinu höfðu hand-
samað arabiskan ungling og snúið honum upp að vegg
meðan þeir leituðu á honum. Enginn skipti sér af þessu.
Faðirinn hugsaði: Strákurinn kemur með mér alveg
svellkaldur, en pabbi þurfti að dragamig öskrandi eftir
götunni með sér til tannlœknisins. Eg hélt mér í alla
dyrastafi og Ijósastaura, sem náði til á leiðinni, en hann
kom mér þangað þótt ég öskraði allan tímann.
Drengur leit upp til föður síns og sagði: „Heldurðu að
tannlæknirinn meiði mig?“
Pritchard liðsforingi treysti sér ekki til að segja neitt
og lét nægja að hrista höfuðið.
Nokkrir byssuhvellir heyrðust úr fjarska, gegnum ys
og þys götunnar.
„Klikk-klikk,“ sagði Marteinn kæraleysislega. „Þama
stútuðu þeir einum hryðjuverkamanni í viðbót.“
Tannlæknirinn var majór að nafnbót, lágvaxinn og
hálsdigur. Hann stakk snöggklipptu höfðinu út um dymar
á biðstofunni, yfir öxlina á laglegri hjúkrunarkonu.
„Sæll, Pritchard. Er þetta þá drengurinn? Fáið ykkur
sæti, SL kemur rétt strax.“
„SL, herra?“
„Svæfingalæknirinn," sagði majórinn og hvarf.
Almáttugur, þeir œtla að svæfa hann með gasi. Nota
gas við einn tannúrdrátt! Mig óluðu þeir niður í stól og
létu mig bíta í gúmífleyg. Síðan festu þeir þessa hrœðilegu
grímu á andlitið á mér, og þá fór ég að brjótast um og
grenja en hœtti smátt og smátt eftir því sem þyrmdi yfir.
Það var eins og allt hringsnerist og ég væri að drukkna
án þess að geta nokkra björg mér veitt. Svo fékk ég
meðvitund og höfði mínu var haldið yfir skál og þá mundi
ég óljóst eftir töng, sem nísti síðasta, erfiðasta jaxlinn.
Hann kingdi munnvatni og leit á son sinn, sem var
niðursokkinn í teiknimyndabók. „Líður þér vel, Mar-
teinn?“ spurði hann.
Drengurinn kinkaði kolli annars hugar og sagði: „Það
er margt merkilegt á Venusi. Til dæmis gríðarstórar plönt-
ur, sem geta hreyft sig. Þær hafa risastórar klær og augu
á stilkum. En Rauðu djöflamir á geimskotstöð 1 hafa blás-
ara og þegar þeir fara í gang, þá bara visna plöntumar
algerlega."
Hjúkranarkonan sagði: „Herra Pritchard, vilt þú gera
svo vel að koma - koma inn núna með Martein.“
Pritchard liðsforingi reis hikandi á fætur. ,Já, auðvitað.
Komdu Marteinn.“
Og hann fylgdi syni sínum inn í lyktina, sem hann
óttaðist en rifjaðist nú fyrst upp fyrir honum. Skurðstofu-
lykt, - sambland af spritti og joði, - hrollvekjandi ódaunn.
Hann klöngraðist einhvemveginn inn með drengnum og
forðaðist að líta á röð glerskápa með fölskum tönnum,
hvítum og bleikum, hræðilegum verkfæram og röðum af
meðalaglösum og flöskum. Hann forðaðist einnig að
horfa í áttina til pyndingarstólsins með hreyfanlegu
þvottaskálinni og litla málmtappanum, - hvað þá til bors-
ins, sem hékk ógnandi yfir stólnum.
Þeir voru vanir að pota nálinni í kjálkann á mér, og
þreifa fyrir sér í holunni til að finna taugina. „Er þetta
sárt? “ spurðu þeir og ég grenjaði og grenjaði. Andskot-
inn hafi það, mér finnst ég þurfi að öskra núna.
Svæfingalæknirinn var kapteinn, hár og lotinn í herð-
um og ljós yfirlitum. Hann kinkaði kolli til Pritchards og
sagði: „Svo þetta er drengurinn, já.“
„Góðan daginn, herra,“ sagði Marteinn. Kapteinninn
tók hægri hönd Marteins og sló þéttingsfast á hana neðan
við úlfliðinn til þess að víkka út æðamar.
„Þú ert með litlar og horaðar krumlur," sagði hann.
Pritchard liðsforingi ræskti sig og sagði milli vonar
og ótta: „Jæja, á ég þá ekki bara að bíða frammi?
„Ekkert liggur á. Héma, - haltu í höndina á honum.
Svona, rétt ofan við úlfliðinn.“
Kapteinninn sneri sér við og náði í sprautu, fyllti á
hana og sprautaði smábunu út í loftið til prafu.
„Þetta er ný aðferð,“ sagði hann. “Fróðlegt fyrir þig
að kynnast þessu. Bara smáskot í æð og þá líður þú útaf
eins þegar ljós er slökkt. Þetta er reyndar í fyrsta skipti
sem eg prófa þetta.“
Pritchard kinkaði kolli en stundi innan í sér og hugsaði:
Guð minn góður, það er alveg að líða yfir mig. Hann hélt
um grannan úlflið sonar síns og horfði í sjúklegu ofvæni
á þegar kapteinninn stakk nálinni inn í holdið. Hönd
Marteins tók ósjálfráðan smákipp, en ekkert heyrðist í
honum.
Kapteinninn sagði: „Hananú, ég hitti ekki æðina. Við
skulum reyna hina.“ Hann dró nálina út og stakk henni
aftur inn örlítið lengra til vinstri. Aftur tók höndin smá-
kipp.
„Þetta er ekki minn happadagur,“ sagði kapteinninn.
Majórinn og hjúkranarkonan færðu sig nær til að fylgjast
með.
„Hitti ekki æðina,“ sagði kapteinninn borabrattur við
þau. „Við skulum prófa hina höndina, - Pritchard, vertu
svo vænn að skipta um hendi.“
Pritchard liðsforingi hugsaði með sér: Eftir fáeinar
sekúndur líð ég útafí hrúgu á gólfinu, og það í augsýn
drengsins. Hann stundi hljóðlaust og færði takið yfir á
vinstri hönd Marteins. Kapteinninn bankaði með fingur-
gómunum á æðamar. Marteinn hleypti í sig kjarki og hann
haggaðist ekki við nálarstungur læknisins.
„Fjandinn hafi það, þetta gengur bara ekki,“ sagði
kapteinninn.
„Nú hreyfði ég mig ekki neitt,“ sagði Marteinn.
„Skrattinn eigi þessar nýmóðins aðferðir,“ sagði
majórinn. „Nú er nóg komið af þessu. Pritchard, taktu
strákinn upp og sittu undir honum í stólnum.“
„Fátt er svo með öllu illt að ekki boði nokkuð gott,“
sagði svæfingalæknirinn. „Hann lætur sér ekki til hugar
koma að gerast sprautufíkill eftir þessa reynslu.“
Pritchard liðsforingi sat eins og dofinn í stólnum með
drenginn á hnjánum meðan kapteinninn handfjatlaði
eitthvað laumulega bak við stólinn, brá síðan svæfing-
argrímu fyrir vit Marteins. Svo heyrðist lágt hviss í gasi.
„Andaðu að þér,“ skipaði hann, og brátt fór Marteinn
að stynja og brjótast um. Svo dró úr umbrotunum, og
lítill líkaminn lá slyttingslega í kjöltu föður síns með
djúpum sogum. Pritchard liðsforingi sat eins og í dái,
gjörsneyddur öllum geðbrigðum.
„Allt í lagi, Pritchard,“ sagði majórinn. „Okkur tókst
þetta. Smeygðu þér undan og bíddu fyrir utan. Þetta er
kjarkmikill og góður strákur, sem þú átt,“ bætti hann við
um leið og liðsforinginn reis á fætur, dálítið reikull í spori,
og fylgdist með því þegar hjúkrunarkonnan hagræddi syni
hans í stólnum.
Kjarkmikill og góður drengur. Hann hugsaði ekki um
annað meðan hann sat frammi á biðstofunni. Svo kom
hjúkranarkonan með Martein. Hann var dálítið máttfar-
inn, en í góðu skapi og hélt á tönn, sem vafin var inn í
umbúðapappír. Hann hugsaði heldur ekki um annað
meðan þeir leiddust hönd í hönd til baka í áttina að
íbúðarhverfi giftra hermanna, þar sem þeir áttu heima.
Þetta var líka efst í huga hans þegar hann heyrði lítinn
dynk og sá handsprengju koma veltandi á móti þeim eftir
götunni, en fólk þusti æpandi í allar áttir.
Kjarkmikill og góður drengur.
Hann sleppti hönd sonar síns, tók handsprengjuna upp
og kastaði henni frá sér eins og hann væri annars hugar.
Hún sveif í eina sekúndu eða svo í tærri morgunbirtunni,
en féll svo til jarðar aftan við gamlan strætisvagn inni í
geymsluporti fyrir gömul bílhræ.
Sprengjugnýr kvað við og skömmu seinna heyrðist
gler falla í einni dembu handan við götuna. Svo varð allt
nljótt, þar til manngrúinn náði sér aftur eftir þessa skyndi-
legu hóplömun, og upphóf hróp og köll á ný. Neðar í
götunni héldu tveir hermenn smávöxnum en illvígum
araba og sá þriðji stóð hjá með reidda byssuna. Yfirliðs-
foringi úr fótgönguliðinu raddi sér leið gegnum mann-
þröngina til Pritchards liðsforingja.
„Ur launadeildinni!" sagði hann undrandi, þegarhann
hafði litið á axlarskúfa liðsforingjans. „Skiptir engu, -
fyrir þetta færð þú heiðursmerki. Ég sá allt sem gerðist.
Þú varst alveg svellkaldur og hikaðir ekki svo mikið sem
eina sekúndu." Hann tpk í hönd Pritchards liðsforingja
og hristi hana ákaft. „Ég ætla sjálfur að mæla með þer.
Gefðu mér upp nafn þitt og herdeildar þinnar.“
Hann skrifaði hjá sér upplýsingamar og hraðaði sér
síðan á brott, en Pritchard liðsforingi horfði á eftir þessum
rösklega manni, þar sem hann gaf sig á tal við hermenn-
ina, sem gættu arabans.
Lítil hendi smeygði sér í lófa hans, og hann leit niður
til sonar síns. Hann lyfti upp hönd drengsins og sá að
blóðrauðir marblettir höfðu myndast eftir misheppnaðar
sprautustungumar.
Drengurinn sagði: „Þú átt að fá orðu, pabbi. Þú átt að
fá orðu fyrir hugrekki. Hvað heldurðu að mamma segi
núna?“ Hann dansaði af æsingi.
„Hugrekki?“ sagði faðir hans. „Sonur sæll, - einhvem-
tíma skal ég segja þér hvemig ég smitaðist af því.“
(Þýðing: B.F.)