Sameiningin - 01.03.1899, Síða 11

legt í augum mínum, hafi þaö ekkert annaö til síns ágætis, en
hamli ef til vill þjóöar framför og andlegri velgengni.
Mér er það ekki ókunnugt, að eins og Jónas Hallgríms-
son, fyrir rúmri hálfri öld liðinni, segir, að fyrir austan hafi
menn af prestum, sem öpuðu danskan mann, lært að ,,tyggja
upp á dönsku“, þannig er nú til kynslóð um land allt og
einnig hér, sem telr það eitt rétt að ,,tyggja“, tala og lifa
upp á íslenzku. þeir, sem nú prédika fyrir þjóðinni, hafa
kennt henni þann sið-
Til eru einnig þeir, sem kastað hafa sínum íslenzku önd-
vegissúlum fyrir borð, ekki til þess að byggja þar sem þær
bera að landi, heldr til að losa sig við allt fornt og heilagt,
sem fengið var að erfðum með þjóðerni voru. En slíkir
munu þó undantekning. Aftr er það fjöldinn, sem eins og
hinir loftkenndu andar í J)úsund og einni nótt geymast í
flöskunni sinni ár eftir ár og, andlega, öld eftir öld. Sumir
loftkenndir íslenzkir andans menn sitja enn innnsiglaðir í flösk-
unni í þessum skilningi,—eða í orðum skáldsins,er jn'ddi þetta
mikla skáldskaparverk austrlanda á íslenzku,—á ,,askbotni
með askbotn fyrir himin“.
Og eg geng að því vísu, að reyni einhver að feta f fótspor
fiskimannsins: að losa um innsiglið og leysa fangann úr álög-
um, eins og í hinni austrlenzku sögu, muni andinn íslenzki
all-reiðulegr og láta gremju sína og ógæfu lenda á þeim manni.
Frá því Loðvík Kr. Möller fyrir 65 árum sagði opinber-
lega um þjóð vora, að hún hneigðist fremr til fróðleiks en
trúar,—að „guðhræddir menn hafi íslendingar aldrei orðið“
(sbr. Fjölni I. á bls. 33), og til þess þeir nafnar séra Jón
Bjarnason og nú séra Jón Helgason tóku að vekja þjóð sína,
hefir fólkinu komið það einna lakast, að minnzt væri á hin
andlegu mein þess. Hinn íslenzki kærleiki á helzt að þegja
um sannleikann, má jafnvel ekki vera sannorðr.—, ,Oft má
satt kyrrt liggja“ er líklega sú lífsspeki, sem þjóð vor almennt
kann bezt í sinni opinberu og andlegu framkomu. Stefnan
hefir verið sú, að lcyna og draga dul á meinin, í stað þess að
opinbera og upprœta ]?au; og er það algjörlega gagnstœð að-
ferð þeirri, sem ríkir víðast annarsstaðar í heiminum en á ís-