Íslendingur - 14.01.1927, Qupperneq 2

2
ÍSLENDINOUR
Hveiti hafa fyrirliggjandi: Hænsafóður, blandað Melis
Rúgmjöl Kartöflumjöl Strausykur
Hafragrjón Kartöflur Katfi
Hrisgrjón Gerduft Kaffibætir
Baunir Rúsinur Kakao
Maísmjöl Epli þurkuð Súkkulaði.
Byltingin.
Verkamaðurinn frá 8. jan. fer ekk-
ert í launkofa með, hvað vaki fyrir
flokki hans á lands- og bæjarmála-
sviðinu. F>að sé það, að koma á
byltingu, kollvarpa núverandi þjóð-
skipulagi og koma á »sosia!istisku
skipulagi* í staðinn. Blaðið segir m.a:
»Valdanám alþýðunnar, verkalýðs og
bænda, og myndun jafnaðarmanna-
skipulags, er bylting sú, er jafnaðar-
menn vilja vinna að. Þessvegna eru
þeir byltingasinnaðir«'
Og blaðið heldur áfram:
»Hvernig þeim tekst að framkvæma
þessa byltingu, er undir alþýðunni
sjálfri komið, hve friðsamlega þeim
tekst það, er undir mótspyrnu íhalds-
ins komið. Harðvítug kúgun skapar
altaf harðvítugar byltingar. Ábyrgðin
hvílir því á valdhöfunum sjálfumc.
Hér er m. ö. o. því hótað, að ef
íhaldið, valdhafarnir, eklci góðfúslega
beygi sig fyrir vilja bolsaforkólfanna
og lofi þeim að mynda nýtt þjóð-
skipulag, eftir rússneskri fyrirmynd, þá
verði byltingin knúð fram með oddi
og eSS — líkt og á Rússlandi.
Hvernig lýst mönnum á blikuna?
Og þessi byltingarboðun er nú efst
á dagskrá hjá jafnaðarmannaforkólfun-
um hér, nú við bæjarstjórnarkosning-
arnar, og það er byltingafáninn, scm
er látinn blakta yfir lista þeirra —
B-listanum, og höfuðpaurinn á listanum,
barnaskólastjórinn, og svo hún Elisa-
bet, eru bæði hreinir bolsar. Listinn
villir því ekki á sér heimildir; hann
sýnir hreinan lit.
En eru íbúar þessa bæjar fylgjandi
byltingu? Vilja þeir kollvarpa núver-
andi þjóðskipulagi, þó það kunni að
hafa sína galla, og gera sig og þjóð-
ina að tilraunastöð fyrir »sosialistisku
þjóðskipulagi*. Halda þeir, að þjóð-
inni muni vegna betur, komist bylt-
ingin á, og hún fái fyrir forráðamenn:
Einar Olgeirsson, Steinþór Quðmunds-
son, Erling, Halldór og Elísabetu, eða
svipað fólk, er myndi *ráðstjórn«
upp á rússneska vísu, — heldur en
henni vegnar undir núverandi þjóð-
skipulagi með núverandi stjórnarvöld-
um? Hugleiði kjósendur þelta vel,
áður en þeir koma á kjörstaðinn á
fimtudaginn kemur.
Byltingunni er aðallega hampað
framan í verkalýðinn, sem fullvissu
um betri kjör og afkomu, en hann á
nú við að búa. En á hverju eru
þessi fögru loforð bygð? Sennilega á
kjörum verkamanna í Rússlandi, eins
og þau hafa, verið eftir byltinguna þar.
Það vill nú svo vel til, að alþjóða-
verkamannaskrifstofan í Genf, gaf út í
sumar yfirlit yfir kjör verkamanna á
Rússlandi, samkv. opinberum rúss-
neskum heimildum, og sýnir það sig
þar, að kjör rússneskra verkamanna
eru verri, en þau voru fyrir bylting-
una. Um eina atvinnugreinina, bygg-
ingariðnina, segir skýrslan m. a:
J^Kaupið er 72°/o af því, sem það
var fyrir stríðið, og er venjulega gold-
ið eftir á, eftir 4—6 vikur. Verka-
menn eru neyddir til að vinna 10—
12 tíma á dag, en fá ekki kaup nema
fyrir 8 tíma. Pó að þeir hafi, samkv.
reglugerðinni, heimtingu á kaupi fyrir
aukavinnu, er ekkert tillit tekið til þess.
Umsjón með verksiniðjum, er alger-
lega ófullnægjandí, og vankunnátta á
háu stigi, er því eigi að furða, þó að
slysfarir séu tíðar, enda sýna opinber-
ar skýrslur, að á 18 mánuða tímabili
hafi 438 slys ált sér stað við bygg-
ingar í Moskva. — í öðrum atvinnu-
greinum er tekið Iítið tillit til ákvæðis-
ins um 8 stunda vinnu, 10 tima vinna
talin nauðsynleg.
í skýrslu frá fulltrúaráði atvinnu-
málanna, sem vitnað er í, stendur m.a:
Vegna þess, að framleiðslan á Rúss-
landi er ekki komin á sama stig og
hún var fyrir strfðið, og vegna þess,
að 4é til iðnaðar er af mjög skornum
skamti, en lán ekki fáanlegt, hljóta
allar tilraunir til þess, að hækka verka-
kaup, að verða árangurslausar. —
Ráðið getur einnig um tilfinnanlegan
húsnæðisskort meðal rússneskra verka-
inanna. í Ukraine, segir ráðið, að
aðeins 12—13°/o af verkamönnum
hafi húsnæði og þó mjög ófullnægj-
andi. — í sumum héruðum verða
verkamenn að ganga 8—10 km til og
frá vinnunni. Margar slysfarir stafa af
þreytu, sem er afleiðing húsnæðis-
skortsins.
Þannig er hinni rúsnesku paradís
verkamannanna lýst í opinberum skýrsl-
um rússnesku stjórnarinnar. Ætli að
margur íslenzkur verkamaðurinn vildi
fá samskonar paradís stofnsetta hér á
landi, og það með »harðvítugri bylt-
ingu« eins og Vm. orðar það.
En þetta er það, sem vakir fyrir
»leiðtogum« verkamanna; fyrir þeim,
sem skipa efri sæti B-Iistans og fyrir
þeim, sem mest berjast fyrir kosningu
hans. Hvaða afstöðu verkalýðurinn
tekur, sýnir sig kjördaginn, — en bágt
á ísl. með að trúa því, að þeir verði
margir verkamennirnir, sem skipa sér
undir hinn rauða fána byltingarinnar.
<§>®
Kosningaspjall.
Bíræfni
kallar Vm. það hjá stuðningsmönnuni
borgaralistans, að merkja Iistann nieð C,
því að væri per á undan C-inu og
Höepfner á eftir því, þá væri útlendi auð-
valdsstimpill Iistans fullkominn. Það vant-
ar nú raunar inikið, þegar bæði upphafið
og endirinn vantar. Mætti eins segja, að
jafnaðarmönnum hefði orðið herfileg
skyssa á, að merkja lista sinn B, þvi að
B-ið minti mann á Beliain gamla og ösn-
una hans. — Annars hefði ritstj. Vm. átt
að vita, að stuðningsmenn eða umboðs-
menn Iistanna ráða ekki, hvaða listabók-
stafur þeim hlotnast, heldur er það kjör-
stjórnin og gerir hún það eftir þeirri röð,
sem listamir berast henni.
Fífldirfsku
kallar Vm. það hjá C-Iistariiönnum, að
gera sér vonir um, að koma 3 fulltrúum
að við kosningarnar. Svo er það þó
engan veginn. Við siðustu bæjarstjórn-
arkosningar fékk listi borgaraflokksins
516 atkvæði, eða rútnum 200 atkvæðum
fleira en listi jafnaðarmanna; kom hann
þá tveimur að. Fái listinn að þessu
sinni 600 atkvæði, en hinir listarnir hafi
svipað atkvæðamagn pg áður, kemur
'hann þremur fulltrúuni að. Sé því
nokkur áhugi hjá kvenjrjóðinni að koma
konu i bæjarstjórnina, þá er henni það í
lófa lagið með því að kjósa C-listann.
Fái listinn ca. 90 atkvæðum fleira en 1925,
þá er kosning Kristbjargar nokkurn vcg-
ínn viss. Að koma Elísabetu að er ó-
gerningur, nema þá með þvi móti, að
bamaskólastjórinn sé strikaður út á svo
mörgum atkvæðaseðlum, að Elísabet
komist í efsta sætíð.
Hver er munurinn?
Samkvæmt síðasta Vm. má Indriði
Helgason raffræðingur ekki eiga sæti í
bæjarstjórn vegna þess, að hann hefir
aflað sér þeirrar þekkingar, seni krafist
er við löggilding rafveituinnlagninga. Eftir
sömu kenningu má Steinþór Guðmunds-
son barnaskólastjóri, sem hefir aflað sér
þeirrar þekkingar, er það starf krefur,
ekki heldur eiga sæti í bæjarstjórninni,
því að bæði rafveitumál og skólamál
heyra undir bæjarstjórnina, — en barna-
skólastjórinn er efsti maður B-listans.
Barnaskólastjórinn.
Svo snauður af fylgi er barnaskóla-
stjórinn meðal verkamanna, að .jafnvel
þeir, sem á listanum eru með honum,
munu ekki kjósa listann. Fjórði maður
Iistans var jafnvel meðmælandi með öðr-
um lista, D-listanum; en þó nú að sá
listi sé úr sögunni, mun það ekki hafa
snúið fulltrúaefninu til fylgdar við listann.
Eina von bamaskólastjórans til þess að
ná kosningu iiggur í dugnaði Elísabetar
að smala um listann konum. „En mér
er sama á hverju eg flýt, bara eg geti
fiotið inn í bæjarstjórnina" — hugsar
sennilega sá góði maður, og tekur ljúf-
mannlega ofan fyrir ölluin verkakonum,
sem verða á vegi hans — og hann sér.
En ætla konurnar að láta hann fljóta inn
á atkvæðum þeirra?
Bjartsýni.
Svo bjartsýnir eru sumir af stuðnings-
mönnum A-listans, að þeir telja sig geta
komið tveimur mönnum að, bæði Ingimar
og Jóni. En bjartsýnin hefir blindað*þá
fyrir raunveruleikanuin, sem er sá, að
það er ógerningur að koma Jóni að og
hæpið með Ingimar.
Oddeyrarsalan.
Verkam. er að reyna að draga Odd-
eyrarsöluna inn I kosningarnar og nota
hana sem árásarefni á C-Iistann. Hvað
koma eiginlega einkamál Ragnars Ólafs-
sonar þessum kosningum og C-listanum
við? R. Ó. er ekki í kjöri, og enginn af
þeim, sem er á C-listanum, hefir haft hið
minsta með Oddeyrarsöluna að gera.
Pað mætti með jafnmiklum rétti finna B-
listanum það til foráttu, að Erlingur Frið-
jónsson hefir látið taka lögtak hjá ein-
stöku skuldunautuin Kaupfél. Verkamanna.
H. D. og verkafólkið.
Vm. segir Hallgr. Daviðsson vera óvin-
veittan verkalýðnum, og færir sem sönn-
un fyrir því, að hann hafi endursent haust-
kauptaxta Verkamannafél. Ak. með þeirri
áritun, að taxtinn væri verzlun þeirri, er
hánn veitir forstöðu, óviðkomandi. En
þetta er rétt. Verkafólk það, sein vinnur
hjá Höepfners-verzlun, hefir flest unnið
þar árum saman og aldrei bundið sig
við kauptaxta Verkamannafélagsins. Af-
koma þess mun yfirleitt hafa verið betri
en annars verkafólks í bænum og fólkið
hefir unað sér vel I þjónustu verzlunar-
innar og ekki viljað skifta um vinnuveit-
endur, þótt þess hafi verið kostur. Að
verzlun, sem veitir sama fólkinu atvinnu
ár eftir ár og oft að staðaldri, vilji ekki
binda sig kauptaxta, sem aðallega er
sniðinn fyrir stopula daglaunavinnu, er
ofur skiljanlegt, en þó mun oftast hafa
farið svo, að meðalkaupgjald hjá verzl-
uninni hefir verið fult eins hátt og hjá
þeim atvinnuveitendum, sem fylgt hafa
taxta Verkamannafélagsins. Og ekki
gerðu fiskverkunarstúlkurnar verkfall hjá
Höepfners-verzlun I sumar, þótt þær
gerðu það annarstaðar. Verkalýðurinn
hér á Akureyri hefir ekkert að áfella H.
D. fyrir; hann hefir reynst fólki sinu góð-
ur vinnuveitandi og hann nýtur óskifts
trausts þess og hylli. Muu það sýna sig
kjördaginn.
<§x§>
Símskeyti.
(Frá Frettastofu Islands.)
Rvík 13. jan. 1927.
Útlend:
London: Ástandið í Kína fer
stöðugt versnandi. Hefir óaldar-
lýður farið með báli og brandi um
Shangtunghéraðið og drepið fólk í
þúsundatali. — Her Sunnanmanna
nálgast Shanghai. Hefir samningur
verið gerður milli bæjarstjórninnar
og útlendinga um, að verja borgina.
Herskip stórveldanna safnast saman
á Shanghai-höfn.
Budapest: Blöðin staðhæfa, að
Mussolini hafi lofað Ungverjum,
að nota Fiume sem fríhöfn, ef sam-
komulag náist um ungverskt-ítalskt
bandalag.
París: Kosningar til öldungadeild-
arinnar nýafstaðnar. Var 7» deild-
arinnar kosin. Vinstrimenn unnu
nokkur sæti, en þó breyta úrslittin
í engu verulegu þingfylgi stjórnar-
innar. Millerand, fyrv. forseti, féll í
kosningunum. — Leikhúsbruni, 100
manns fórust.
Berlín: Pjóðflokkurinn (íhalds-
menn) reynir að mynda stjórn sam-
beiðni Hindenburgs. Lítil líkindi
talin að takist.
París: Pjóðverjar og Bandamenn
eru að semja um óútkljáð afvopn-
unarmál, einkum virki á pólsk-þýzku
landamærunum. Frakkar heimta
virkin eyðilögð. Pjóðyerjar neita.
Vonlítið um samkomulag.
Pórshöfn: Sóttvarnir fyrirskip-
aðar á Færeyjum gegn inflúenzunni.
Innlend.
Bæjarstjórnarkosningar fara fram
á ísafirði 22. þ. m., en á Seyðisfirði
laugardaginn 29. þ. m. Fjárhags-
áætlun Seyðisfjarðar hljóðar upp á
68 þús. kr. Aukaútsvör 41 þús.,
en voru 39,500 í fyrra. Rafmagns-
taxti lækkaður, t. d til suðu, gegn-
um mæli, úr 12 í 8 aura kw.stund.
Gjaldskrá sjúkrahússins einnig
lækkað.
Lægsta kolaverð hér í Reykjavik
er 65 kr. smálestin, heimflutt.
Nokkrir ungir guðfræðingar og
guðfræðisnemar hafa sent út boðs-
bréf að mánaðarriti, er fjalla á um
andleg mál. Meðal útgefenda, sem
alls eru 12, eru: Páll Porleifsson á
Skinnastað, Þorgeir Jónsson cand.
theol. og Lúðvíg Guðmundsson
cand. theol.
Fógetaútskurðurinn gekk á móti
fyrv. búnaðarmálastjóra.
Leikfélagið er farið að æfa Munk-
ana á Möðruvöllum.
Lík Helga Helgasonar, formanns-
ins á vélbátnum Baldri, er fórst í
desembergarðinum, hefir fundist
rekið á Mýrum.