Íslendingur - 20.09.1940, Page 1

Ritstjóri og afgreiðslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
XXVI. árgangur.j
Akureyri, 20. september 1940
38. tölubl.
Dýrtíðin vex
Dýrtíðin heldur áfram að vaxa.
Að vísu finnast þess dæmi, að
vissar vörutegundir, sem fluttar eru
inn í landið, hafi lækkað í verði,
svo sem kol, olía. og sumar teg-
undir kornvara. En allar þær vör-
ur, sem framleiddar eru f landinu
(að undanteknu síldarmjöli) halda
áfram að hækka í vetði: Brauðin,
mjólkin, eggin, kjötið, slátrið, kart-
öflurnar o. s. frv. Nýlega kváðu
eggin hafa kostað 5,80 krónur
hvert kíló í Reykjavík og lambs-
slátrið 5,50 krónur. Og eigi alls
fyrir löngu tilkynnti Grænmetis-
verzlun iíkisins í útvarpi og blöð-
um, að heildsöluverð á kartöflum
skuli vera 34 krónur tunnan frá
15. þ. m. til 31. október, og eru
framleiðendur hvattir til að selja
ekki undir þessu verði. í smásölu
má svo smyrja allt að 35X á þetta
verð.
f fyira var heildsöluverðið á
þessari vöru 21 króna tunnan, svo
að það er hvo ki meira né minna
en yfir 60% hækkun á kartöffunum.
Þá hefir heyrst, að kjötið muni
verða um þriðjungi dýrara í haust
en það var á s. 1. hausti.
Hin gífqrlega hækkun á inn-
lendri framleiðslu hlýtur að hafa
það í för með sér, að fólk kaupir
minna af henni en áður, — minna
kjöt, minna slátur, minni karföílur.
Framleiðslunni gerir þetta e. t. v.
ekkert til, því Bretar munu kaupa
nokkuð af þessum vörum.
Hin mikla verðhækkun afurðanna
er oftast réttlætt með þvf, að Sram-
leiðendurnir þurfi að fá hærri
vinnulaun vegna verðhækkunar á
öllu, sem þeir þuifa að kaupa.
Vissulega er sú skoðun létt. En
hitt er fullkomið íhugunarefni, hve
sú verðhækkun, er framleiðandinn
fær f sinn hlut, er lítill hluti af
þeirri hækkun, er neytandinn verð-
ur að taka á sig. Meginhluti verð-
hækkunarinnar fer í aukinn dreif-
ingarkostnað.
Gott dæmi um þetta er mjólkur-
verðið. Bændur hér í grenndinni
munu hafa fengið 2—3 aura hækk-
un á hvern mjólkurlítia, síðan út-
söluverð mjólkur var hækkað hér f
bænum. En til þess að þeir geti
fengið þessa hækkun, verða neyt-
enduinir að greiða 8 aurum meira
en áður fyrir hvein lítra af neyzlu-
mjólk.
Pessi munur er lítt skiljanlegur
nú, þegar vitanlegt er, að brezka
setuliðið kaupir allmikið af mjólk,
sem hlýtur að géra það að verk-
um. að miklu meiri hluti mjólkur-
innar en áður selzt sem neyzlu-
mjólk, og að því skapi minna fer
til osta- og skyrgerðar.
Neytendurnir í bæjunum, sem
verða hvað eftir annað að taka á
sig nýjar og nýjar verðhækkanir á
Iandbúnaðarafurðum vegna aukins
framleiðslukostnaðar, vilja gjarna
sjá þess einhvern vott, að bróður-
partur hins hækkaða verðs fari
raunverulega til framleiðslunnar,
en hverfi ekki að langmestu leyti í
aukinn milliliðakostnað. Það er
hið marglofaða skipulag, sem drýgst-
an þáltinn á í hinni gífurlegu verð-
hækkun þeirra innlendu framleiðslu-
vara, sem neytendur bæjanna verða
að kaupa. Og svo dýrt getur
þetta blessað skipulag orðið, að
hvoiki framleiðendur ré neytendur
fái undir risið.
Frá sjóðþurrö-
armálinu í
Dagsbrún.
Rannsókn í sjóðþurrðarmáli verka-
mannafélagsins Dagsbiún í Reykja-
vík, er lokið fyrir nokkru og hefir
áður verið skýrt frá því hér í blað-
inu, að bæði formaður og ráðs-
maður félagsins reyndust hafa
dregið sér fé úr sjóði félagsins.
Notuðu þeir féð að miklu leyti til
greiðslu persónulegra skulda.
Stjórn Dagsbiúnar hefir síðan
vetið enduiskipuð, eftir að sam-
þykkt hafði verið með atkvæðum
Sjálfsíæðismanna í stjórninni álykt-
un þess efnis, að formaður hafi
»fyrirgert formennsku sinni« og
ráðsmaður brugðist svo í staifi
sínu, að stjómin telji hann »sjálf-
farinn úr því*. Alþýðuflokksfulitrú-
arnir í stjórninni greiddu ekki at-
kvæði.
Þær breytingar urðu á stjórn fé-
lagsins, að Sigurður Halldórsson
varaformaður þess tók við for-
mannsstörfum, en fyrsti varamaður
í stjórn tók sæti í henni. í stað
Marteins Gíslasonar, sem verið
hafði ráðsmaður félagsins, var ráð-
inn Alfreð Guðmundsson, sjálf
stæðismaður, sem verið halði ann-
ar starfsmaður félagsins áður,
í sambandi við skrif blaðanna
um sjóðþurrðarmálið, hafa koinið
fram þijár málshöfðanir. Hefir
Hússtjórn Good-Templarareglunnar
í Reykjavík stefnt Alþýðublaðinu
út af dylgjum í sambandi við sjóð-
þmrðina í Dagsbtún. Þá hefir
stjórn Alþóðuflokksins og Alþýðu-
sambandsins stefnt Héðni Valdi-
marssyni fyrir aðdróttanir í »Nýju-
landi* og blaðinu »Vesturland* á
ísafirði fyrir ummæli í sambandi
við frásögn af sjóðþurrðarmálinu.
Húsnæð-
isekla.
Óvenju rnikill skortur mun vera
á fjölskylduibúðum hér í bænum
nú í haust. Eru orsakir til þess
einkum tvær: að engin hús eru
byggð vegna dýrtíðarinnar og að
Bretum hafa verið leigðar allmarg-
ar íbúðir. Það er ef til vill eðli-
legt, að húseigendur vilji gjarna
leigja brezka hernum, því hvort-
tveggja er, að hann mun greiða
hærri leigu en venja er til og auk
þess mun greiðslan vera talin ör-
uggari hjá honum en tekjurýru al-
múgafólki hér í bænum. Ekki er
þó kunnugt um, að húseigendur
hafi sagt leigjendum upp húsnæði
í því skynij að leigja Bretum það
fyrir hærra verð, enda er það ský-
laust brot á húsaleigulögunum frá
síðasta Alþingi, og geta því leigj
endur kæit yfir, ef slíkt kemur fyrir,
Samkvæmt húsaleigulögunum er ó
heimilt að hækka húsaleigu, nema
í henni hafi verjð innifalinn hiti,
sem hækkað kolavetð réttlætir
hækkun á, eða endurbætur hafi
veiið gerðar á íbúðinni og loks í
þriðja lagi, ef fasteignamatsnefnd
viðuikennir, að leigan hafi áður
verið of lág, miðað við leigu ann-
ara íbúða á sama stað. Þá er og
óheimilt samkværnt sömu lögum
að segja leigjendum upp húsnæði,
nema húseigandi þuifi á því að
halda fyrir sjálfan sig eða sitt
vandafólk, eða ef leigutaki stendur
ekki í skilum með greiðslu eða
týfur á annan hátt samninga.
Hvort þeim mörgu fjölskyldum,
sem nú eru í óvissu um að fá
húsnæði, tekst það, leiðir tíminn í
Ijós, en það er fullkomið alvöiu-
mál, sem þarf opinberrar íhlutunar,
ef dvöl brezka setuliðsins hér í
bænum leiðir það af scr, að fleiri
eða færri fjölskyldur bæjarins verða
staddar á gölum úti og eiga hvergi
þak yfii höfuðið, er veturinn geng-
ur í garð.
Brezk fiugvél nauð-
lendir í óbyngðum.
S. 1. föstudag lögðu tveir Bietar
af stað í llugvél frá Kaldaðarnesi
áleiðis til Akuteyiar. Ætiuðu þeir
að fljúga beina leið yfir öræfin, en
lentu í dunmviðii og sréru því við
aítur, er þeir komu noiður á há-
lendið. En skammt sunnan við
Hofsjökul lentu þeir í loftþunnu
túmi, svo flugvélin íéll, en við það
stöðvaðist hreyfillinn. Urðu þeir
því að nauðlenda skamint suður
af Atnarfelli- Gekk lendingin svo
NÝJA BIÓI
Föstudags- og sunnudags-
kvöld kl. 9:
Ramona
jTal- og söngvamynd í 10 þátt-
um, öll tekin í eðlilegum htum.
Aöalhlutverkin leika:
Loretta Young,
Don Ameché,
Kent Taylor og
Pauline Frederich.
Fögur og tilkomumikil kvik-
mynd tekin í eðlilegum litum
í undursarnlegri náttúrufegurð
víðsvegar í Californíu, full af
rómantík og fögrum sönglögum
og heillandi músik. — Ramona
var sýnd hér sem þögul mynd
fyrir rúmlega 10 árum og
hlaut þá íeikna vinsældir. Nú
fer Kamona sigurför um öll
lönd í nýrri útgáfu og vekur
sízt minni hrifningu en sú eldri.
Laugardagskvöld kl. 9:
Óvionr þjóð-
félagsins
TheLast Gangster
Tal- og hljómmynd í 10 þátt
um. Aðalhlutverkiö leikur hinn
frægi »karakter< leikari
Edward G. Robinson,
fames Siewart og
Rose Stander
Ákaílega spennandi amerísk
sakamálamynd, framúrskarandi
'vel leikin.
Börn fá ekki aðgang. —
Sunnudaginn kl. 5 •
Tarzan
Aukamynd: =
Litskreytt teiknimynd. I
I. O. O. F. == 1229207 = XX
I. O. O. F. = 1229218 = XX.
vel, að báðir sluppu ómeiddir.
Héldu þeir síðan sleiðis fil byggða
í Pjórsárdal. Á sunnudag mætfu
þeir mönnum, sem gerðir höfðu
vetið út til að leila þeirra, og varð
þeim eigi meint af ferðinr..