Íslendingur - 14.06.1946, Blaðsíða 5

Föstudaginn 14. júní 1946
ÍSLENDINGUR
5
£
Blekkingar Framsóknarmanna um áburðar-
verkstniðjumálið gott dæini um ábyrgðarleysi
þeirra.
Skýrsla Björns Jóhannessonar, verkfræðingb
sýnir með óyggjandi rökurn, hvílíkt glapræði
hefði verið að íylgja hvatvíslegnm tillögmn
Framsóknarmanna í þessu máli
FRAMSÓKNARMENN hafa löng-
um gengið út frá [jví, að almenning-
ur í þessu landi Iicfði lilla dóm-
greind, en sjaldan hafa þeir þó geng-'
ið lengra í hæpnum málflutningi en
1 áburðarverksiniðj umálinu.
1 Vilhjáhnur Þór fékk á sínum tíma
T uinerískan verkfræðing til þess að
gera áætlun um kostnað við að reisa
áburðarverksmiðju hér á landi.Verk
íræðingur þessi samdi allmikla grein
argerð um málið. Fróðum mönnum
var þegar Ijóst, að margvíslegir gall-
ar voru á áætlun verkfræðingsins, cn
Vilhjáhnur Þór, sem þá var að biðla
lil Akureyringa um kjörfylgi, taldi
enga þörf á nánari athugun og vildi
þegar reisa verksmiðjuna hér á Ak-
ureyri.
Eflir að núverandi ríkisstjórn tók
við völdum, lagði hún fyrir Nýbygg-
ingarráð að endurskoða áætlanir
ameríska verkfræðingsins og láta
rannsaka ítarlega, hvort hagkvæmt
myndi vera að koma upp fullkom-
mni áburðarverksmiðju, er fullnægt
gæti áburðarþörf bænda. Steingrím
Steinþórsson, búnaðarmálastjóra,
sem átti sæti í Nýbyggingarráði, sem
fulltrúi Framsóknarmanna, greindi
aldrei á við aðra fulltrúa í ráðinu
| um nauðsyn rækilegri rannsóknar í
málinu.
Starfshættir Framsóknar
FRAMSÓKNARMENN höfðu auð
vitað sörnu starfshætti í þessu máli
sem öðrum. Hér þótti þeim bera vel
í veiði að rægja ríkisstjórnina við
hændur landsins. Þeim lókst að
smala saman fylgismönnum sínum í
ýmsum héruðum landsins og fá þá
til þess að víta ríkisstjórnina fyrir
a<f tefja framkvæmdir á þessu hags-
Uiunamáli bænda. Ríkisstjórnin og
Nýbyggingarráð létu áróður Fram-
Sóknar ekki á sig fá, því að þessum
uóilum vár ljóst, að hér var um of
Uiikið stórmál að ræða til þess að
t 4* _ 1
j *rt væri að flana að neinu, enda
'S ®ýuilegt, að áburðarverksmiðjan
Uiyndi því aðeins verða íslenzkum
^udum til hagsbóta, ef áburðurinn
Uöi að minnsta kosti ekki dýrari en
Sa«iskonar erlendur áburður. Þetta
e 11 áróðursmenn Framsóknar sig
Uunna varða, og er það enn eitt
a'lui um bændavináttu þeirra.
liju skeið varð hljótt pm þelta
í blöðum Framsóknar, en nú
Uð'1 ^0sn'n8alnur hefir Dagur og
[ ,‘u Fíminn verið svo óheppnir að
a u>na ^ flail Framsóknarmanna í
mah tessu.
Skýrsla
Björns Jóhannessonar
SKÖMMU eftir að Nýbyggingar-
ráð tók lil starfa fól það Birni Jó-
hannessyni, sem er sérfræðingur j
þessunr málum, að gera fullkomna á-
ætlun urn byggingu og rekstur á-
burðarvcrksmiðju. Kynnti Björn sér
rekstur erlendra verksmiðja og átti
ítarlegar viðræður við erlenda kunn-
áttumenn. Liggur nú fyrir skýrsla
þans. Sannar liún glögglega, hversu
feikna tjóni það hcfði valdið ríkinu
og um leið íslenzkum bændum, ef
ríkisstjórnin liefði ekki liaft vit fyrir
Framsókn og liaft að engu samþykkt
ir hennar.
Skýrsla þessi er opinbert plagg, en
þar sem Framsóknarblöðin hafa ekki
virzt liafa sérstakan áliuga á að
kynna lesendum sínum efni hennar,
þykir íslendingi rétt að birta nokk-
ur atriði úr henni.
Um verð á köfnunarefni segir í
skýrslunni á bls. 9:
„Sem dæmi um verðlag má nefna
að sl. ár var verð á norskum köfnun-
arefnisáburði í Damnörku kr. 1.25
danskar á kgr. af köfnunarefni og er
búist við álíka verði í ár. Vcrð í Eng
landi í vor var 1.40—1.90 ísl. kr. eft-
ir áburðartegundum. Verð á ammo-
níumnítrat áburði frá Canada var
hér í vor kr. 2.40 á kg. köfnunar-
efnis. Innkaupsverð í Canada var kr.
1.37 á hvert kgr. köfnunarefnis.“
„Kielland tekniskur forstjóri í
Norsk Hydro gerði ráð fyrir að verð
á kgr. köfnunarefnis myndi lækka
niður í 70—80 norska aura á næstu
árum.“
„Hans Rydin forsljóri fyrir stærsta
framleiðslufélagi köfnunarefnis x
Svíþjóð „ábyrgist“ að verðið muni
lækka niður í 60—70 sænska aura.“
„í áætlunum sínum gera amerísk-
ir ræktunarfræðingar ráð fyrir að
verð á köfnunarefni muni verða um
5 cent á pund köfnunar»fnis eða urn
70 ísl. aurar kgr.“
Á bls. 10 vitnar Björn í áætlun
Rosenblooms verkfræðings um ísl.
verksmiðju: „Samkvæmt þessu kost
ar rafmagnið eitt saman 74 aura á
hvert kgr. köfnunarefnis“ segir þar.
Á bls. 14 og 15 segir.v „Amerískir
og evrópiskir sérfræðingar virðast
annars samdóma um það að hver
verksmiðju eining verði að fram-
leiða 50—60 þúsund toíin af köfnun-
arefni á ári svo að þær geli stærðar-
innar vegna orðið samkepjmisfær-
ar.“
„Kielland forstjóri Norsk Hydro,
sagði þó að framleiðslukostnaður á
hvei'ja einingu köfnunarefnis héldi
áfram að lækka unz verksmiðju-
stærðin nálgaðist 200 þús. tonn á
ári, en lækkunin hröðust ef um litl-
ar verksmiðjur er að ræða.“
Hér átli að reisa 1100 tonna verk-
smiðju sem gildir 3150 tonn af á-
burði.
Á bls. 15 segir Björn: „í þessu
sambandi skal þess getið að fyrir
tveim síðustu þingum Svía hefir leg-
ið frumvarp um byggingu áburðar-
verksmiðju sem noti rafmagn sem
orku. Því hefir verið vísað frá ineð
þeim meginröksemdum, að á þessum
tímum sé ekki hægt að fá áreiðan-
legar kostnaðar- og rekstursáætlan-
ir sem og að óvíst sé um verðlag á
þessari vöru á heimsmarkaðinum í
framtíðhini.“
Á bls. 18 og 19 segir: „Þess má
og geta hér að Danir liugðu á bygg-
ingu áburðarverksmiðju 1942. Var
ætlunin að sameina verksmiðju og
gasstöð fyrir Kaupmannahöfn þann-
ig að verksmiðjan fengi vatnsefnið
úr gasinu en afganginum yrði brennt
af Kaupmannahafnarbúum. Átli
verksmiðjan að framleiða rúm 16
þús. tonn af köfnunarefni á ári scm
kalsíumnítrat (Noregssaltpétur).
Með verðlagi á áburði, koksi, gasi
og vinnu eins og það var 1942, þá
reiknaðist svo til að 7,8% af stofnfé
yrði aflögu til afborgana, fyrninga
og gróða (sem var þannig minna en
ekki neitt).“
„Stefeníus Níelssen, yfirverkfræð-
ingur, sem hafði forgöngu í þessu
máli, sagði mér að rökin fyrir því
að fýsilegt þótti að ráðast í slíkt fyr-
irtæki liefðu verið þau, að Danir
mundu undir engum kringumsíæð-
um fá greiddar inneignir sínar hjá
Þjóðverjum og væri því engu tajxað
þó að afskrifa yrði verksmiðjuna
strax eða starfrækja liana ekki, en
Þjóðverjar ætluðu að reisa hana.
Vilanlega var farið hljótt með þessa
röksemdafærslu. Þjóðverjar gengu
þó frá samningum á síðustu stundu.“ '
Björn Jóhannesson fer varlega í
áællunum sínum. llann telur ekki
koma til mála að reisa hér rninni
verksmiðju en 2500 tonna sem or
nokkru meira en tvöföld stærð á
hinni fyrirhuguðu verksmiðju í
fyrra. Hann telur hugsanlegt að gera
hana samkepjxnishæfa ef allur stofn-
kostnaður er gefinn strax. En þó
engan veginn viss um það. Þar með
þyrfti að fylgja samkvæmt áætlun
Rosenblooms 6500 kílówatta aflstöð.
Ilvað þetta mundi kosta er óvíst.
Segjum að það væri ekki nema 15
milljónir króna sem er lágt áætlað.
Björn áætlkr vélar 8 milljónir, hús,
lóð og mannvirki 5 milljónir. Er þá
eftir rafstöðin.
Hvar er fjármálagætni
Framsóknar?
FRAMSÓKNARMENN hafa und-
anfarið deilt harkalega á ríkisstjórn-
ina fyrir ógætilega fjármálastjórn.
Imikauj) véla, skipa og annarra at-
vinnutækja hefir að þeirra dómi
verið hið mesta glapræði, af því að
allt væri nú svo dýrt, og framkvæmd
ir ríkisstj órnarinnar illa undirbún-
ar. Hvernig á nú að samræma þess-
ar jxi'édikanir Framsóknarmanna við
afstöðu hennar í áburðarverksmiðju
rnálinu. Hcfði ráðum þeirra verið
fylgt, hefði milljónum króna verið
varpað á glæ og bændur neyðst lil
að kaupa áburð, sem hlyti að hafa
orðið mun dýrari en útlendur áburð-
ur. Þannig ætla Framsóknarmcnn að
framkvæma sína nýsköpun.
Framsóknarmenn þurfa ekki að
láta sig dreyma um það, að nokkur
Akureyringur veiti þeim kjörfylgi
silt af því, að þeir hafi ætlað sér að
reisa þessa fyrirmyndarverksmiðj u
sína hér. Akureyringar munu skilja
það til hlýtar, að fyrirtæki, sem eru
fjái'hagslegur baggi á því opinbera
og mínus fyrir þjóðarbúskapinn,
eiga ekki rélt á sér, hvort sem þau
eru reist hér eða annars staðar. Það
er sjálfsagt áð reisa áburðarverk-
smiðju, ef sýnt er, að hún geti fært
þjóðarbúinu hagnað, og að því verð
ur unnið eftir megni. Þá verksmiðju
vei'ður að reisa, þar sem hún er
þjóðhagslega bezt sett. Sé ekki hægt
að færa rök að því, að annar staður
sé heppilegur fyrir hana en Akur-
eyri, mun ekki standa á þingmanni
kjördæmisins og öðrúm Sjálfstæðis-
mönnum að stuðla að því, að lienni
verði komið uj>p hér.
Fjölsóttur fundnr hjá
Sjálfstæðiskonum
SJÁLFSTÆÐISKVENNAFÉLAGIÐ
„Vörn“ hélt fund að Hótel Norður-
land í fyrrakvöld.
Á fundinurn mættu þær Guðrún
Pétursdóttir og Guðrún Jónasson úr
Sj álfstæðiskvennafélaginu „Hyöt“ í
Reykjavík. Fluttu þær báðar ræðu
á fundinum og færðu félaginu árnað
aróskir frá Sjálfstæðiskonum í
Reykjavík. Auk þeirra tóku til máls
á fundinum þær Jónheiður Eggerz,
Ingibjörg jónsdóttir, Helga Jónsdótt
ir, Ingibjörg Halldórsdóttir og Helga
Marteinsdóttir.
Tíu konur gengu í félagið á fund-
inum og var mikill áhugi ríkjandi
um að vinna kappsamlega að sigri
Sjálfstæðisflokksins við Alþingis-
kosningarnar. Hafa samtök Sjálf-
stæðiskvenna unnið flokknum ómet-
anlegt gagn.
Davíð Stefánsson
skáld
kom heirn nú í vikunni, en hann hef-
ir sem kunnugt er dvalið langvistum
erleridis undanfarið. Býður „Islend-
ingur“ skáldið velkomið lieim aftur
og samfagnar lionum með þann sig-
ur, sem liann hefir unnið erlendis
með ritverkum sínum.
Pjölbreytt liátíðahöld
17. júní
Nefnd sú, sem bæjarstjórn kaus til
þess að sjá um hátíðáhöldin 17. júní
hefir ákveðið að þau verði með þess-
hætti:
Kl. 1.15 e. h. — Lúðrasveit Akur-
eyrar leikur á Ráðhústorgi.
Kl. 1.30 e. h. — Skrúðganga frá
Ráðhústorgi að hátíðásvæðinu eða
lil kirkju, verði óhagstætt veður.
Kl. 2 e. h. — Hátíðahöld á túnun-
um sunnan sundlaugarinnar.
a) Hátíðin sett: Ármann Dal-
mannsson. — Karlakór Akureyrar
syngur: „Eg vil elska rnitt land“.
b) Fánahylling.
c) Guðsþjónusla: Séra Friðrik J.
Rafnar prédikar.
d) Lýðveldisræða: Sigurður Guð
mundsson, skólameistari.' •— Kantötu
kór Akureyrár syngur : „Syng frjálsa
þjóð“ og „Land míns föður“.
e) Minni Jóns Sigurðssonar: Ól-
afur Halldórsson, stúdent. — Karla-
kór Akureyrar syngur: „ísland ögr-
um skorið“.
f) Kantötukór Akureyrar: „Ó,
guð vors lands“.
Kl. 4 c. h. — íþróttasýningar.
Sundurliðuð tilhögun á íþróttasýn
ingunum mun verða birt síðar og enn
fremur kvölddagskráin.
Gert er ráð fyrir dansi á palli á
hátíðasvæðinu og á Hótel Norður-
land eftir kl. 9 um kvöldið.
Aðgangur að hálíðahöldunum er
ókeypis.
Nokkur breyting kann að verða á
þessari dagskrá, ef veður verður ó-
hagstætt.
Aðalhátíðahöldiri fara fram á tún-
inu austan Þórunnarstrætis.
Þess er að vænta, að Akureyring-
ar verði samtaka um að gera þenna
dag að sönnum þjóðhátíðardegi.
UNGIR SJÁLFSTÆÐISMENN EINHUGA
GEGN ERLENDUM HERSTÖÐVUM
Á ÍSLANDI.
Á aðalfundi „Heimdallar“, félags ungra Sjálfstæðismanna í Rvík
var á aðalfundi félagsins einróma samþykkt eftirfarandi tillaga frá
Björgvin Sigurðssyni og Magnúsi Jónssyni:
Aðalfundur Heimdallar haldinn 4. júní 1946 lýsir ánægju sinni
yfir þvþað ríkisstjórn og Alþingi skyldi svara afdráttarlaust neitandi
tnálaleitun Bandaríkjanna um herstöðvar á íslandi.
Fundurinn telur að forráðamönnum þjóðarinnar beri að vísa laf-
arlaust á bug hvers konar ásælni erlendra ríkja, hvaðan sem hún kemur
og í hvaða mynd, sem hún birtist.
Ef íslenzka ríkið gerist aðili í Bandalagi sameinuðu þjóðanna,
telja Heimdellingar að leggja verði ríka áherslu á það, að þjóðinni sé
það lífsnauðsyn vegna þjóðernis og menningar sinnar, að landið verði
ckki gert að neinskonar hernaðarbækistöð í þágu hinna sameinuðu
þjóða, þótt Islendingar séu að öðru leyti reiðubúnir til þess að leggja
fram sinn skerf til eflingar friði og samvinnu þjóðanna.
Fulltruaraðsfundur Sambands ungra Sj álfstæðismanna hafði
nokkru áður samþykkt tillögu sama efnis.
Uttgir sjáljstœd'ismcnn vilja hvorki veita einstöku erlendu slór-
vcldi cða Bandalagi sameinuðu þjóðanna herstöðvar hér á landi.