Íslendingur - 05.02.1947, Qupperneq 5

Miðv-ifcutkgur 5. iebrúar -1947.
Súmardágihn fyrsta 1921 fcom ég
til Húsavíkur., til þess að taka.við
sýslumannsémbætti Þingeyjarsýslu,
sem mér var veitt í október 1920.
Þá hófst nýr þáttur í landhelgis-
málunum fyrir mér.
Brot gegn lögum 19. júní 1922.
Hinn 1. júlí 1922 gengu í gildi lög
19. júní ’22 um rétt til fiskiveiöa í
landhelgi, sem þegar veröa þyrnir í
augum útlendinga, einkum Norð-
manna og Svía og voru að heita má
strax gerðar býsna áleitnar og ítrek-
aðar tilraunir til þess að fara kring-
uin lögin, einkum 3., 4. og 5. gr.
í 3. gr. annarri málsgrein segir
svo: „Það er og bannað erlendum
skipum að verka veiði í landhelgi
eða á höfnum inni; enn er bannað
öllum öðrum en íslenzkum ríkisborg-
urum að flytja veiði sína í landhelgi
eða á land, til þess þar að verka
hana.“
í 4. gr. er lagt fyrir skipstjóra er-
lendra veiðiskipa, sem leita hafnar á
íslandi, að gefa sig þegar í stað, eða
svo fljótt sem því verður við kornið,
fram við viðkomandi lögreglustjóra,
hreppstjóra, eða umboðsmenn
þeirra, og þá um leið greiða öll lög-
boðin skipagjöld, en þau nema oft á-
litlegum upphæðum.
Til þess að komast hjá þessum
lagafyrirmælum, tóku nú „frændur
vorir“ upp á því, að laumast inn á
afskekktar smáhafnir, svo sem Þor-
geirsfjörð, Hvalvatnsfjörð, Fjalla-
hiifn, Viðarvík o. fl. og gera þar að
afla sínum. En þeim varð ekki kápan
úr því klæðinu.
Það var engu líkara en að okkar
ágæti varðskipaforingi Jóhann P.
Jónsson svo og sýslumaðurinn hefðu
hvor sinn sagnarandann urn þessi
mál og eitthvert leynilegt samband
sín á milli, því hvað eftir annað
komst upp urn sökudólgana og þeir
voru//óspart látnir greiða bæði sektir
og skipagj öld. Um þetta má nánar
ltsa í dómsmálabókum Þingeyjar-
sýslu frá þeinr árum, en þar er ekki
sagt frá þeirri lipurð og hjálpsemi,
sem íslenzku varðskipaforingjarnir
þráfaldlega sýndu sökudólgunum og
má geta þess hér, þótt ekki skuli sag-
an öll sögð, að norskt síldveiðiskip,
sem kviknað var í á Hvalvatnsfirði
haustið 1922, hefði brunnið þar og
týnzt með öllu, hefði ekki varðskip-
ið Óðinn borið þar að, — þetta fall-
ega happadrjúga varðskip, sem illii
heilli var selt til Svíþjóðar fyrir smán
arlegt verð, — og bæði yfirmenn og
undirmenn varðskipsins sýnt frábær-
an dugnað og hugrekki, að bæla nið-
ur eldinn í skipinu og koma því lítt
skemmdu til Akureyrar.
í 5. gr. laganna eru fyrirmæli um
það, að erlend síldveiðiskip skuli,
þegar þau eru í landhelgi, „hafa bát-
ana á þilfari á venjulegum stað og
vörpur eða nætur innanborðs, þó
ekki í bátunum.“
Það er á vitorði allra íslendinga,
sem síldveiði stunda við Norðurland
á sumrin, að þessi grein var og er
þverbrotin, enda beitt „diplomatisk-
um“ áhrifum til þess, að draga úr
mætti hennar.
Vík ég síðar, ef tími leyfir og rúm
í blaðinu, að lögunum frá 19. júní
1 S L E.N.D 1 N G U R
fúlíus Ha vsteen, sýs/umaður
Islands.
••
Onnur grein
,,íslendingur“ birtir hér framhald greinar þeirr-
ar um landhelgi íslands, eftir Júlíus Havsteen,
sýslumann, sem hófst í næstsíðasta blaði.
1922 og þeim bögglum tveimur, sem
síðar voru látnir fylgja þessu laga-
skammrifi.
Brot á lögum um bann gegn botn-
vörpuveiði og bann gegn dragnóta-
veiði í landhelgi.
Skal nú sagt frá nýjum kynnum
við bæði gamla og nýja óvini á land-
helgissvæðinu, en með þeim órðum
á ég við Breta, Dani og Færeyinga,
eða öllu heldur, hvernig þessar þjóð-
ir brutu bæði gildandi lög um bann
gegn botnvörpuveiðum og dragnóta-
veiðum í landhelgi.
Botrívörpuveiðarnar. Meðan ég
var sumarlangt á Sigluíirði, löngu
áður en ég kom hingað austur til
Húsavíkur, sagði mér enskur togara-
skipstjóri, að það mætli heita óskrif-
að samningsatriði milli enskra tog-
araskipstj óra og útgerðarfélaga tog-
aranna, að togað skyldi í íslenzkri
landhelgi hvenær sem tækifæri gæf-
ist, ef helzt væri þar fisk að fá. Eg
rengdi hann ekki og mér finnst reynd
ar margra ára reynsla staðfesta sann-
indi þessara ummæla eða orða hins
útlenda skipstjóra.
Ekki var ég búinn að vera hér
sýslumaður nema rúmt árið, þegar
ég fór að fá smjörþefinn af „þeim
ensku“ og mér bárust kærur gegn
þeim fyrir ólöglegár botnvörpuveið-
ar í landhelgi, og þær hafa síðan
borizt mér allt frani undir síðustu
heimsstyrjöld með hæfilegu milli-
bili.
Þótt gaman væri, er hvórki staður
né stund til þess í þessari ritgjörð, að
segja frá átta stunda eltingaleik við
enskan „landhelgisbrjót“ hér í Skjálf
andaflóa á litlum vélbát, en með úr-
valslið, og ekki heldur frá sex daga
eltingaleik við annan þrjót í lög-
reglurétti Þingeyjarsýslu unz hann
j átaði sekt sína, senn reyndar var aug-
ljós frá upphafi.
Sú reynsla, sem ég fékk af þessum
„eltingaleik“, bæði utan réttar og i
rétti, sýndi mér það og sannaði, að
bugur á harðsvíruðum veiðiþjófum
vinnst aðeins með þessu tvennu, sem
verður að fylgjast að: Að stækka
landhelgina eins og frekast lög leyfa
og vanda um leið til varðskipa okk-
ar, bæði um skipakost og nýtízku
tæki í þeim og á, en mannval gott er
til staðar hér heirna, sem treysta má
hið bezta til landhelgisvarnanna.
Dragnótaveiðarnar. Ekki er þörf á
því í þessari ritgjörð, að lýsa drag-
nótaveiðinni, þar sem veiðiaðferðin
er nú orðin svo kunn og notuð hér
heima.’ en ég vil geta þess, að drag-
nætur eru með fleiri gerðum. Ein teg-
undin er hin svonefndum „kolanót“
(Snurrevoð), önnur kölluð „hlera-
nót“ (Skovlevoð) og er hin síðar-
nefnda í raun réttri aðeins minnkuð
og grímuklædd botnvarpa, stórhættu-
leg klakinu eða ungviðinu í sjónum
og á hvergi að líðast í landhelgi. Á
dragnótaveiði útlendinga hér við
land bar lítið fram til ársins 1925.
Á því ári munu enskir útgerðar-
menn hafa staðið að eða bak við
veiðiferðirnar, sem hingað voru farn
ar, en Danir frá Esbjærg og Færey-
ingar virtust leppa skipin.
Sumarið 1925 kom varðskipið
„Óðinn“ hingað til Húsavíkur með
fjögur útlend dragnótaveiðiskip, sem
staðin voru að veiði í Þistilfirði eða
öllu heldur Lónafirði. Var rannsókn
hafin og skipstjórarnir allir sektað-
ir fyrir brot á 6. gr. laga nr. 33,
1922. Skipin, sem vitað var að voru
ensk, höfðu bráðabirgða þjóðernis-
skírteini dönsk frá ræðismanni Dana
í Hull.
Umboðsmenn, og að réttu lagi út-
gerðarmenn skipanna, voru ensk fé-
lög. Meiri hluti skipshafna voru Eng-
lendingar, en skipstjórar og veiði-
formenn voru danskir eða færeyisk-
is og jafnframt taldir eigendur skip-
anna. Eitt þessara skipa hafði farið
sjö veiðiferðir frá Hull til íslands á
tímabilinu maí til 25. ágúst, aflaði
ágætlega og seldi með miklum hagn-
aði aflann eða ránfenginn, en það er
réttnefni á veiði sem þessari.
Strax og menn hér heima fóru að
kynnast dragnótaveiðinni, þótti hún
viðsjárverð sökum þess sérstaklega,
að hún fer aðallega fram inni í fjörð-
Veiði með „Skovlevoð“ talin brot á
lögutn 18. maí 1920 um bann gegn
botnvörpuveiðum í landhelgi.
Ekki leið á löngu þar til fyrrnefndi
gallinn kom áþreifanlega í ljós ,og
því til sönnunar vil ég leyfa mér að
bírta almenningi dóm, sem um þetta
atriði var kveðinn upp í lögreglurétti
Þingeyjarsýslu 4. okt. 1930 og vakti
þá talsverða eftirtekt og skaut a.m.k.
dönskum og færeyiskum dragnóta
veiðimönnum hér við land nokkurn
skelk í bringu. Forsendur dómsins
eru svohljóðandi: „Mál það, sem hér
liggur fyrir er höfðað af valdstjórn
arinnar hálfu gegn kærðum Samúel
Miðfjörð, skipstjóra á m.k. „Grím-
ur“ frá Frankisvog í Færeyjum og
til heimilis í Frankisvog fyrir land-
helgisbrot samkvæmt kæru skipherr-
ans á varðskipinu „Ægir“ dags. 29.
sept. þ. á. og eru hin nánari tildrög
málsins þannig: Þann 28. sept. þ. á.
kl. 9.35 síðdegis kom varðskipið
„Ægir“ að kærða, þar sem hann var
að veiðum í landhelgi á Viðarvík
samkvæmt staðarákvörðun 0,6 sjó-
mílur frá landi. — Var hann með
vörpu sína í eftirdragi og skip kærða
á ferð þegar varðskipið kom að því.
— Var farið um borð í skip kærða
og veiðarfæri hans athuguð og þau
talin með samskonar útbúnaði og
aðrar botnvörpur (Trawl) og var
talsverður koli á þilfari skipsins.. —
Skipstjóra var bent á, að þessi veiði-
tæki hans yrði að telja jafn ólögleg
sem togaravörpur. Var kærða gefin
skipun um að halda til Húsavíkur
svo mál hans yrði rannsakað þar, og
kom hann þangað 29. sept. þ. á. laust
fyrir hádegi og varðskipið um sama
leyti. —
Kærði hefir viðstöðulaust í réttin-
um játað kæru varðskipsins rétta að
öllu öðru leyti en því, að hann hafi
urn og flóum, á grunnu vatni, tekur
veiðibjörgina frá almenningi á svæð- ekki veitt með ólöglegum veiðarfær-
um þeim, sem hún er stunduð, en um‘
einkum og sér í lagi er hún um leið
stórhættuleg klakinu eða ungviðinu
á grunnsævinu, sem lendir á henni
svo hundruðum og þúsundum skipt-
ir og drepst meira og minna í með-
ferðinni þótt heita eigi, að öllu sé
sleppt á sjóinn aftur,
Á árunum 1926—1928 urðu radd-
irnar um skaðsemi dragnótaveiðinn-
ar svo háværar úr öllum fjórðung-
um landsins, að rétt þótti að setja
lög, sem bönnuðu dragnótaveiðar í
landhelgi og var það gert með lög-
um dags. 7. maí 1928.
Því miður voru tveir miklir gallar
á þessari löggjöf. I fyrsta lagi var
lögskýringin á veiðitækinu dragnót
beinlínis röng í lögunum og svo rúm,
að undir hana mátti smeygja alls
konar veiðitækjum, sem dregnar eru
með botni, en allflestar nætur eru
þannig gerðar og notaðar.
í öðru lagi var þessi veiði leyfð í
landhelgi þrjá mánuði ársins.
Heldur hann fram, að veiðitæki
það, sem hann noti sé svon. „Skovle-
voð“ og liljóti að teljast til dragnóta
og sé því leyfð við strendur íslands á
tímabilinu frá 1. sept. til 1. des. ár
hvert samkv. lögum nr. 55, 7. maí
1928 um bann gegn dragnótaveiði í
landhelgi.
Til þess nánar að ganga úr skugga
um það, hvernig veiðitæki kærða
voru og hvað beri réttilega að telja
þau, útnefndi rétturinn strax þann
29. sept. þ. á. 2 óvilhalla, kunnuga
og hæfa menn og gerðu þeir hæði
þann 30. sept. og 1. okt. þ. á. ná-
kvæma lýsingu á veiðitækjum kærða
og telja vörpuna, sem útbúin er með
hlerum og keflum mjög líka frönsk-
um togaraútbúnaði og verði því ekki
nefnd annað en botnvarpa („Trawl).
Fiskifélag íslands hefir og sömu-
leiðis látið sömu skoðun uppi á veiði-
tækjum kærða, eftir að orðrétt lýs-
ing skoðunarmannanna á þeim hefir
verið lögð fyrir það í símskeyti til
umsagnar.
Eins og mál þetta liggur fyrir virð-
ist sök kærða einungis velta á því,
hvort veiðitæki hans verði talið drag
nót samkv. lögum no. 55, 7. maí
1928 eða botnvarpa eða veiðitæki
alveg hliðstætt botnvörpu, en þá
koma til greina lög nr. þ, 18. maí
1920 um bann gegn botnvörpuveið-
um í landhelgi. -— Að vísu er 2. máls-
grein 1. gr. laga nr. 55, 7. maí 1928
mjög svo óljós í lýsingu sinni á því,
hvaða nætur skuli teljast dragnætur,
þar sem hún segir aðeins, að til
þeirra teljist nætur „er til botns taka
og eru dregnar með botni þegar veitt
er,“ en þar sem hún telur meðal
þeirra kolanót (Snurrevod) og í 2.
gr. sömu laga eru taldar ádráttanæt-
ur meðal dragnóta, verður að líta
svo á, að löggjöfin hafi með drag-
nótum átt við nætur þær, sem þannig
eru notaðar, að þær séu fluttar (lagð-
ar, rónar) út frá þeim stað — skipi
eða landi — sem veitt er frá og
dr^gnar þangað aftur meðan á veið-
inni stendur, en ekki hafðar á eftir-
dragi eins og botnvarpa eða botn-
skafa og a. m. k. hafi löggjöfin aldrei
ætlast til, að til dragnóta teldust næt-
ur með hleraútbúnaði eins og veiði-
tæki kærða, sem gerir það hliðstætt
botnvörpu eða að botnvörpu til
veiða á grunnu vatni, þó á hana vanti
I
„Bobbings“, sem sérstaklega hafa
þýðingu á talsverðu dýpi. -—
Það verður því ekki hægt að fall-
ast á, að veiðitæki kærða, er hann
nefnir „Skovlevoð“ falli undir 2.
málsgr. 1. gr. laga nr. 55, 7. maí
1928 um bann gegn dragnótaveiði í
landhelgi, heldur verður að telja
þetta veiðitæki, sem útbúið er með
hlerum, sem hver um sig er 24 kg. og
keflum, og sem haft er í eftirdragi á
eftir skipinu, þegar veitt er í botn-
vörpu samkv. íslenzkum lögum og
verður því að líta svo á, að kærði
hafi gerzt sekur um ólöglegar botn-
vörpuveiðar í ísl. landhelgi og sé því
brotlegur gegn 1. gr. laga nr. 5, 18.
maí 1920 um bann gegn botnvörpu-
veiðum —
Samkvæmt þessum forsendum var
kærði dæmdur samkv. ákvæðum laga
nr. 5, 18. maí 1920, en með tilliti til
þess, að nægilega upplýst þótti, að
kærði hafði ekki talið þessa veiði
ólöglega og ekki áður gerzt brotleg-
ur gegn landhelgislöggjöfinni ís-
lenzku, var hann látinn sæta lægstu
sekt, en hún var þá, miðuð við gull-
gengi, kr. 12500,00 og auk þess upp-
tæk veiðarfæri og afli.
Dæmi þau, sem ég að framan hefi
dregið út í dagsljósið, eru fram sett
til þess að sýna og sanna það, sem
reyndar alþjóð veit, að jafnvel á
okkar smækkuðu landhelgi hafa út-
lendar þjóðir níðzt miskunnarlaust
og mun ágangur þeirra ekki verða
meiri þó stækkuð verði landhelgin,
ef við höfum kjark og bolmagn til
þess, að gera varðskip okkar út svo
sem sjálfstæðri menningarþjóð er
samboðið og setja þau skip undir
stjórn þeirra manna bæði á sjó og
landi, sem vit hafa og þekkingu á
landhelgismálunum og þor til þess
að halda fram réttinum, jafnvel þótt
við stórveldi sé að glíma.