Íslendingur - 21.05.1947, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 21. maí 1947
ÍSLENDINGUR
5
Áætlun NýbyggingaráOs nm stdr-
fellda eflingu sjávarút -
vegsins.
Áætlun ráösins og tiílögur ná tram
til ársins 1951.
Við útvarpsumræðurnar um frum-
varp til laga um fjárhagsráð gaf for-
maður Nýbyggingarráðs, Jóhann Þ.
Jósefsson, núverandi fjármálaráð-
herra, allítarlegt yfirlit yfir starf-
semi Nýbyggingarráðs frá því að
það tók til starfa skömmu eftir að
fyrrverandi ríkisstjórn var mynduð
haustið 1944. Gafst landsmönnum
þar kostur á að fá nokkra nasasjón
af þeim umfangsmiklu og stórhuga
framkvæmdum, sem unnið hefir ver-
ið að á grundvelli nýsköpunarstefn-
unnar.
Eitt verkefni Nýbyggingarráðs var
að gera heildaráætlun um nauðsyn-
legar framkvæmdir í framleiðslu- og
atvinnumálum þjóðarinnar. Æski-
legast hefði auðvitað verið, að slík
áætlun hefði verið gerð þegar í upp-
hafi, en svo mikill var áhugi manna
um framkvæmdir, að ráðið tók þann
kostinn að hefjast handa þegar í
stað: Er naumast hægt að ásaka ráð-
ið fyrir þá stefnu.
Fyrri hluta árs 1946 lauk þó Ný-
byggingarráð við allítarlega áætlun
og tillögiir um framkvæmdir í sjáv-
arútvegi íslendinga. Nær sú áætlun
fram til áramóta 1950—’51. Vék
fjórmálaráðherra nokkuð að áætlun
þessari í útvarpsræðu sinni. Þar sem
ætla má, að mörgum sé nokkur for-
vitni á að kynnast nánar tillögum
Nýbyggingarráðs, enda má þess vafa
laust vænta, að núverandi ríkisstjórn
liagi framkvæmdum sínum á þessu
sviði nokkuð í samræmi við hana,
birtir „íslendingur“ hér nokkur at-
riði úr áætluninni. Er þó aðeins
drepið á nokkur atriði, því að á-
ætlunin öll er mikið plagg.
Fiskiflotinn 1951.
Nýbyggingarráð hefir gert fimm
mismunandi áætlanir um eflingu
sjávarútvegsins, en leggur þó aðal-
áherzlu á eina þeirra og eru eftir-
greindar tölur miðaðar við hana.
Ekki er kostur ó að rekja röksemdir
ráðsins fyrir hverri einstakri tillögu.
Aukning fiskiflotans er miðuð við
þorsk- og flatfiskafla, er nemur ca.
425—500 þús. tonnum af slægðum
fiski með haus, en það er nálægt því
það aflamagn, sem ráðið telur að
veiða megi á íslenzkum miðum, án
þess að ganga á stofninn.
Ráðið telur, að árið 1951 þurfi
íslendingar að eiga 75 togara, sam-
tals 30 þús. rúmlestir, og 720 vél-
báta, samlals rúmlega 22 ,þús. rúm-
lestir. Þessi floli á að geta veitt ár-
lega 428 þús. tonn af þorsk- og flat-
fiski og 2.56 milj. síldarmála. Sam-
tals er áætlað, að útflutningsverð-
niæti þessa afla verði um 650 milj.
kr. Er þá miðað við verðlag 1946.
Gert er ráð fyrir, að um áramót
1950—51 verði enn starfandi af
flota þeim, sem skrásettur var um
áramót 1945—46, sem hér segir: 15
togarar, samtals 5 þús. rúmlestir, og
507 vélbátar, samtals rúmlega 10.6
þús. rúmlestir.
Þegar óætlunin var gerð (31. maí
1946) taldi ráðið fullvíst að bætast
myndi við flotann 122 vélbátar, sam-
tals 7090 rúmlestir, og 30 togarar,
samtals 15.600 rúmlestir. Vantar þá
30 togara og 83 vélbáta. (Þess má !
geta, að samið hefir verið nú um
smíði á fleiri togurum en þeim 30,
sem nefndir eru í áætlun ráðsins).
Með þeim forsendum, að 4000
rúmlestir báta, auk þeirra, sem þeg-
ar eru í smíðum, verði smíðaðir inn-
anlands, áætlar ráðið, að öll gjald-
eyrisnotkun við flotaaukningu þessa
verði rúmar 225 milj. kr. og er þeg-
ar búið að ákveða skipakaup fyrir
144 milj. kr.
Mannaflaþörf.
Ráðið ætlar, að á vetrarvertíð
þurfi 2.310 sjómenn á togarana og
2.750 á vélbátana. Þar að auki þarf
aðra 2.750 landmenn við vélbátana.
Strax á vetrarvertíð 1947 þarf 2.250
mönnum fleira en á vetrarvertíð
1946. Hér er miðað við ísfiskveið-
ar, en á saltfiskveiðum vex mann-
aflaþörf togaranna urn 400—600
manns.
Yfir sumarmánuðina telur róðið,
að þurfi 2.310 menn ó togarana,
4.050 menn á báta á síldveiði og
1.040 á báta á þorskveiði.
Ráðið bendir á það, að allir út-
reikningar þess um mannanotkun á
hinum mikla fiskiflota byggist á
þeirri forsendu, að aðferðirnar við
fiskiveiðarnar séu óbreyttar. Hins
vegar bendi margt til þess, að nýjar
veiðiaðferðir geti valdið verulegum
breytingum á þessu sviði. Þótt svo
verði, telur ráðið ljóst, að áætlanir
þess muni krefjast stórkostlegrar
aukningar fiskimanna á skipum yfir
12 rúmlestir. Þörf á vélamötmum og
vélstjórum með prófi frá Fiskifélagi
íslands muni naumast verða full-
nægt, nema með sérstökum ráðstöf-
unum fram yfir þær, sem þegar hafa
verið gerðar. Þá þurfi að tvö- eða
þrefalda tölu vélstjóra með prófi frá
Vélstjóraskóla íslands, og nokkur
skortur virðist einnig geta orðið á
skipstjórum og stýrimönnum með
fiskimannapróf.
Ráðið telur brýna nauðsyn bera
til þess að beina hugum ungra manna
meir að sjómennsku en gert hefir ver
ið. Nú sé það svo, að stór hluti æsku-
lýðsins í höfuðborginni vaxi upp án
nokkurrar kynningar af eða þátttöku
í atvinnuvegunum. Telur ráðið æski-
legt, að komið verði upp, í sam-
bandi við hina svokölluðu verknáms-
deild gagnfræðaskólanna, sérstakri
sjómanna- og fiskimannadeild og
notað skólaskip til kennslu í grund-
vallaratriðum sjómennsku.
í álitsgerðinni segir: „Ef sú aukn-
ing útgerðar, sem möguleg er með
hinum nýja flota, á að geta átt sér
stað, verður þessi viðbót (þ. e. á
mannafla) að koma að mestu leyti
beint frá öðrum atvinnugreinum, og
hlýtur þá fyrst og fremst að vera um
sjómenn að ræða, sem flutzt hafa í
land á undanförnum árum. Það er
sennilegt, að hér sé um allfjölmenn-
an hóp að ræða, að á flotanum hafi
á stríðsárunum að verulegu leyti orð
ið mannaskipti. Þennan hóp verður
nú að fá út á sjóinn aftur frá land-
vinnunni, og það verður ekki hægt
með öðru móti en að sjávarútvegur-
inn geti boðið þeim að verulegu leyti
betri kjör en aðrar atvinnugreinar.“
Síldveiði.
Róðið ætlar, að auka þurfi af-
kastagetu síldarverksmiðjanna um
10 þúsund mál á sólarhring, og er
þá miðað við aflabrögð eins og
1944, þ. e. a. s. í mjög góðu síldar-
ári. Hentugustu skip til síldveiða tel-
ur ráðið vélskip, sem geta farið ein
með nót, og mega því helzt ekki vera
minni en 40 rúmlestir. Mannafla á
síldarvertíð 1951 áætlar ráðið 4.050,
eða 1.620 mönnum fleira en 1945.
Framleiðsluverðmæti síldaraflans er
áætlað 185 milj. kr.
Hraðfrystihús.
Samkvæmt skýrslu fiskimálaneínd-
ar voru í byrjun aprílmánaðar 1946
fullfær frystihús, eða frystihús í þann
veginn að taka til starfa samtals 71
með 752 smálesta afkastagetu á sól-
arhring. Með áðurnefndri aukningu
flotans telur ráðið nauðsynlegt, að
hraðfrystihúsin geti skilað um 60
þús. tonnum af hraðfrystum flökum
ó ári. Myndi því þurfa að auka af-
köst frystihúsanna um 60—100%.
Síðan áætlunin var gerð, hafa
bætzt við frystihús, sem afkasta 120
—130 smálestum á sólarhring, og
mörg önnur eru í undirbúningi. Á-
ætlaður kostnaður við áðurgreinda
afkastaaukningu er 45 milj. kr„ þar
af 20—25 milj. kr. í erlendum gjald-
eyri.
Skortur á vinnuafli er einnig al-
varlegt vandamál fyrir frystihúsin.
3000 manns virðist þurfa til vinnu í
þau frystihús, sem komin voru upp,
er áætlun ráðsins var gerð. Við stækk
unina telur ráðið þurfa að bæta við
um 2000 manns. Leggur ráðið mikla
áherzlu ó nauðsyn þess að skapa
meiri tækni í frystihúsunum til þess
að spara vinnuaflið, en þó tryggja
nægileg afköst.
Hafnargerðir.
Ráðið leggur mikla áherzlu á nauð
syn góðra hafna til þess að hægt
verði að starfrækja flotann með góð-
um árangri. Ráðið vill láta gera
landshafnir í Höfn í Hornafirði og
á Rifi á Snæfellsnesi, en leggur hins
vegar ekki eins mikla áherzlu á lands-
höfn í Njarðvík. Þá telur ráðið sér-
staklega nauðsynlegt að hefjast nú
þegar handa um nauðsynlegar hafn-
arbætur í Bolungarvík, Sauðárkróki,
Grindavík, Sandgerði og Þórshöfn.
F iskmóttökustöðvar.
Ráðið telur nauðsynlegt að koma
upp í hinum stærri verstöðvum sér-
stökum fiskmóttökustöðvum fyrir
vélbáta. Myndi þá fiskurinn fara ó-
aðgerður úr bátunum til þessara mót-
tökustöðva, en þar sé frá honum
gengið á sem allra fullkomnastan hátt
og reynt að hagnýta sem bezt allan
úrgang, er ella myndi fara forgörð-
um. Með þessu móti fengjust bæði
hagnýtari vinnubrögð og minni
kostnaður.
Verbúðir.
Að lokum leggur ráðið áherzlu á
nauðsyn þess að bæta að miklum
mun aðbúnað vermanna og reisa í
því skyni fullkomnar verbúðir á öll-
um helztu verstöðvum.
Vorþing Umdæmisstúku
Noröurlands
Margar ályktanir geroar ura bindindisraái
Vorþing Umdæmisstúkunnar nr. 5
var haldið á Akureyri dagana 11.—
12. maí sl. A þinginu mættu 31 full-
trúi, 11 frá Siglufirði og 20 frá Ak-
ureyri. I umdæminu eru starfandi 5
undirstúkur með samlals 769 félög-
um og 15 barnastúkur með samtals
1608 ungtemplurum. Á árinu hafði
Umdæmisstúkan gengist fýrir Bind-
indismannamóti í Skagafirði, reglu-
boðun um Húnavatnssýslu og
Skagafjarðarsýslu, lokun áfengis-
verzlunarinnar í Siglufirði um tíma
sl. sumar o. fl.
Milli þingfunda á sunnudaginn
sálu fulltrúar æskulýðsfund í bæn-
um, hlýddu messu í Akureyrarkirkju
og horfðu á kvikm'yndina „Glötuð
helgi“ í boði Skjaldborgarbíós.
Tvö sl. ár hefir framkvæmdanefnd
umdæmisstúkunnar verið á Siglu-
firði, en var nú flutt til Akureyrar.
Umdæmistemplar hefir verið Jóhann
Þorvaldsson, og stjórnaði hann þing-
inu.
í framkvæmdanefnd voru kosnir:
Umdæmistemplar Eiríkur Sigurðs-
son.
Umdæmiskanslari Hannes J.
Magnússon.
Umd. varatemplar Jónina Stein-
þórsdóttir.
Umd. ritari Jónas Jónsson.
Umd. gjaldkeri Ólafur Daníelsson.
Umd. gæzlum. ungtempl. Bjarni
Halldórsson.
Umd. gæzlum. löggjafarstarfs St.
Ág. Kristj ónsson.
Umd. fræðslustjóri Snorri Sigfús-
son.
Umd. skrásetjari Ingibjörg Aust-
fjörð.
Umd. kapelón Ólafía Hjaltalín.
Fyrrver. umd. templar Jóhann
Þorvaldsson.
Mælt var með Brynleifi Tobiassyni
sem umboðsmanni stórlemplars.
Kjörnir fulltrúar á stórstúkuþing-
ið: Jóhann Þorvajdsson og Þóra
Franklín.
Á þinginu voru samþýkktar ýmiss-
ar tillögur um reglumál og áfengis-
varnir. Ilelztar voru þessar:
1. „Vorþing Umdæmisstúkunnar
nr. 5 haldið á Akureyri, ítrekar fyrri
samþykktir til hlutaðeigandi aðilja:
a) Að lögin um héraðabönn verði
látiri koma til framkvæmda þegar á
þessu ári.
b) Að áfengisútsölum á Norður-
landi verði lokað um síldarvertíð-
ina. Og til vara: Að sama heimild
verði veitt til lokunar útsölunnar á
Siglufirði og sl. sumar.
c) Að aukið verði eftirlit með
sölu og leynisölu áfengis og einnig
áfengisnautn í sambandi við sam-
komuhöld, og lögreglunni á hverjum
stað gefnar fyrirskipanir urn að vera
á verði gegn hvers konar brotum á
áfengislöggj öf inni.
2. „Vorþing Umdæmisstúkunnar
nr. 5 mótmælir eindregið frumvarpi,
sem fram hefir komið á Alþingi, um
heimild veitingahúsa til áfengissölu,
og skorar jafnframt á Alþingi og rík
isstjórn að afnema sérleyfi það, sem
Hótel Borg þegar hefir.“
3. „Vorþing Umdæmisstúkunnar
nr. 5 skorar á þingmenn, bæjarfull-
trúa og aðra trúnaðarmenn ríkis,
bæja og sveitarfélaga að útiloka með
öllu vínveitingar í samsætum og
veizlum, sem haldnar eru á þeirra
vegum, og jafnframt verði engum
leyfð kaup á áfengi við lægra verði
en venj ulegu útsöluverði.
4. Þrátt fyrir framangreindar til-
lögur, sein aðeins miða til úrbóta í
áfengismálunuin um stundarsakir,
leggur umdæmisþingið ríka áherzlu
á, að unnið verði að framkvæmd til-
lögu síðasta stórstúkuþings um al-
gert innflutnings-, sölu og veitinga-
bailn á áfengum drykkjum hér á
landi.
5. Vorþing Umdæmisstúkunnar nr.
5 samþykkir að skora á ríkisstjórn-
ina, að skipa nefnd í samráði við
Stórstúku íslands, er rannsaki og
gefi skýrslu um, hve víðtæk séu í
þjóðfélaginu hin skaðvænu áhrif á-
fengissölunnar og áfengisnautnar-
innar, bæði um allt öryggi manna og
siðgæði, réttarfar og hag þjóðarinn-
ar yfirleitt.
6. Vorþing Umdæmisstúkunnar nr.
5 skorar á Alþingi og ríkisstjórn að
veita ríflegan fjárstyrk til húsbygg-
ingar vegna Góðtemplarareglunnar í
Reykj avík.
★