Íslendingur - 10.03.1948, Blaðsíða 7

Miðvikudaginn 10. marz 1948
_____jNDINvjujh
7
Þátt-ur af Þorleifi Þórðarsyni.
( Galdra-Leija.)
9
hans lengi eftir honum, en að lokum leiddist þeim biðin, svo að
þeir ýttu fram og skildu hann eftir. Um daginn hrepptu þeir
hvassvið.u Iiral g, fiskuðu lílið sem ekkert og náðu landi
við illair : . r þeir voru lentir, sáu þeir Þorleif korna
labbandi 1 i . jó. eg rak liann á undan sér fimm mórauðar
tófur; rak i . ;i : r niour í íj 'rún? ’ þeirra, stöðvaði þær þar
og gaf sig á v.• \i’s mennina; sarði i:ann, að eigi væri sýnt að
hann hafi flað vcvr en þeir, þótt þ.eir liafi skilið sig eftir. Síðan
hélt hann áfrc:. rak tófurnar með mestu liægð lieim að Garðs-
stöðum og d ; iucr allar.
16. Stefnivargur á Ströndum.
Hjá bónda nokkrum norður á Ströndum var einhverju sinni
svo mikill dýrbítur, að hann bjóst við að sauðfé sitt mundi eyð-
ast innan skamms, ef ekki væri að gert. Hann sendi því suður
að Garðsstöðum til Þorleifs og bað hann að koma hið bráðasta
norður til sín og leysa sig af þessum vandræðum, því að hann
þóttist vita, að sér hefði verið sendur stefnivargur1). Þorleifur
brá við skjólt, fór norður og sat hjá bónda í þrjá daga án þess
nokkur yrði var við, að hann heíðist neitt að. Bóndi gerðist þá
óþolinmóður, kom að rnáli við Þorleif og kvaðst eigi hafa fengið
hann til að sitja í aðgerðaleysi hjá sér, „— heldur fékk eg þig
hingað af því að eg veit, að þú ert kunnátlumaður og ákvæða-
skáld; er þér því sjálfrátt að leysa mig af vandræðum mínum,
ef þú vilt.“ Þorleifur bað bónda að taka á stillingunni, „•— því
að þetta er það verk,“ sagði hann, „sem kunnugum mun sízt
þykja auðvelt, og vita skaltu það, bóndi, að óvinir þínir hafa
með göldrum og gerningum sent þér stefnivarg, sem svo er
magnaður, að mér virðist eigi þurfa lítið til, ef duga skal.“
„Bregðast krosstré sem önnur tré,“ svaraði bóndi, ,,og sé eg, að
þú treystir þér eigi lil að leysa mig af vandræðum, og er máttur
þinn víst eigi svo mikill, sem orð er á gert.“ Við þessi orð bónda
lét Þorleifur brúnir síga og varð allófrýnn, svo að bóndi og
aðrir, sem við voru staddir, urðu skelkaðir. Síðan snaraðist Þor-
leifur út, og vissi bóndi eigi, hvað af honum varð. Leið svo langt
fram á kvöld, að ekki bólaði á honum. Allt í einu heyrðu þeir,
sem inni voru, þunga dynki og dimmar drunur. Herti hóndi upp
hugann og gekk út með einum vinnumanna sinna, til þess að
forvitnast um þessi læti. Veður var stillt, og óð tungl í skýjum.
Þegar þeir komu út á hlaðið, jukust drunurnar að mun, en hvernig
sem þeir skyggndust um, urðu þeir einskis varir, er undrum þess-
um mætti valda. Þeir gengu út í túnjaðarinn og þá sáu þeir til
Þorleifs; gekk hann ýmist aftur á bak eða áfram á hól þar
skammt frá og leit öðru hvoru móti tunglinu; heyrðu þeir hann
þylja í sífellu einhverjar þulur og kvæði, en engi heyrðu þeir
orðaskil. Dynkirnir og drunurnar fóru sívaxandi; þeim fannst
jörðin bifast undir fótum sér og það sáu þeir glöggt, að hóllinn,
sem Þorleifur stóð á, gekk í bylgjum. Allt í einu sá hann til
þeirra og bandaði hendi móti þeim, eins og hann gæfi þeim í
skyn, að þeir skyldu hypja sig aftur inn í bæ, enda tóku þeir til
fótanna, hlupu heim og skelltu bæjarhurðinni í lás á eftir sér,
en þegar þeir komu til baðstofu, voru þeir dauðskelkaðir og
náfölir. Þorði enginn að líta út allt kvöldið og nóttina, en fram
undir morgun heyrðust dynkir og undirgangur að utan. Þegar
farið var að birta morguninn eftir, kom Þorleifur inn og mælti
brosandi við bónda: ',Þú varst óþarflega forvitinn í gærkvöld,
og lá við, að illt hlytist af, en nú skaltu koma með mér og sjá,
hvað til tíðinda hefur orðið í nótt.“ Þá gengu þeir út að sauða-
húsi þar á túninu, og sá bóndi, að því var vandlega lokað. Fór
Þorleifur upp á húsið, bað bónda að koma á eftir sér og líta
ofan um vindauga, sem var á mæni hússins. Gerði bóndi það
og sá þá að húsið var fullt af tófum, en í miðju húsinu stóð stefni-
vargurinn; var hann á stærð við vetrung. Skipaði þá Þorleifur
húskörlum bónda að korna og yinna á tófunum, en þeir komu
D Stefnivargur var sending í tófulíki og drap fé fyrir mönnum. Söfnuðust tófur að
honum og gerðu ásamt lionum hinar verstu búsifjar.
Kristján frá Djúpalœk:
í ÞAGNARSKÓG
Kristján frá Djúpalæk, kom Frá
nyrztu ströndum 1943 fór Villtur
vegar 1945, gekk inn 1 Þagnarskóg
1948. Hvert leið hans liggur næst,
mun enn óráðin gáta og skal ekki
leiða getum að því, en nema staðar
hjá heiðruðum höfundi í Þagnar-
skóg:
Þar, sem að þögnin dvelur,
þar, sem ei lieyrir glaum,
en stormar flýja í felur
og falla í ljúfan draum.
I gliti grænna skóga,
við gróður angan frjóa,
lijá djúþum dularstraum.
Það er eflaust mjög misjafnt
hverju skáldhneigðir menn vilji
fórna til þess, að þeim mælist sem
bezt í rírnuðu rnáli, eða hve innilega
þeir vilja biðja þá, sem ríkið eiga,
um styrk til þeirra starfa.
Ef til vill eru þeir til, sem ekki
þurfa þessa, þeir hafa máske fengið
náðargáfuna óbeðið og þykir hún
ekki einu sinni þakkar verð. Kristján
frá Djúpalæk gerir þessá játning:
Sem drengur oft ég hljúgur bað,
vorn bróður, Jesú Krist,
um andagift og aukið vald,
á orðsins miklu list.
Eg þráði að gefa hending liljóm
og hugsun breyta í óð.
Um farveg rímsins, rautt og heitt,
/ þá rann mitt hjartahlóð.
Til þess að menn biðji svona bæna,
verður blóð þeirrá’ að vera bæði
rautt og heitt. Það fær enginn bæn-
heyrslu, sem biður með hjartað og
blóðþrýstinginn í normal ástandi.
Þeim, sem biðja af vana, finnst þetla
ósennilegt. Þeir hafa, ef til vill, aldrei
lagt sig svo fram, að þeir hafi verið
bænheyrðir.
Sá hlaut að skilja málstað minn
og meta dreymna sál,
sem hafði dýpstu hugsun manns,
í heimi gefið mál.
Sem djarfast orðsins brandi brá
og brýndi viljans hjör,
og breytti göngu glataðs manns
í glæsta sigurför. •
Hann segir ekki frá því, að hann
hafi verið bænheyrður, en hann
kvartar heldur ekki yfir niðurstöð-
unni. Hann spyr:
En ber mitt litla kvæði í kvöld,
um Krist, þess nokkurn vott?
En nú skulutn við líta á önnur
kvæði, og þá fyrst það kvæðið, sem
bókin dregur sitt heiti af:
Eg þekki myrkan þagnarskóg
og þar má enginn tala.
Eg þrái svo hinn þögla skóg,
hinn þétta skóg og svala.
Já, húm ’ans seiðir huga minn.
Hans hljóða nótt og dökkva.
Eg hverf í dulardjúp lians inn.
Hans djúpu þögn og rökkva.
En hefði ekki farið eins vel á því,
að fyrsta lína þessa erindis hefði
byrjað þannig:
Því húmið seiðir huga ntinn?
Kvæðið Súld, er athyglisvert.
Skáldið lætur undrun sína uppi, við
Drottinn, á þann hátt, að það fær
lesandann á sitt mál:
Syrtir í lofti, súldin fjöllin hylur,
seitlar um strætið aursins blakki flaumur,
úfin á svip og reiði-kvik er rán.
Drottinn, ég undrast, að þú skyldir mála
yfir þá fegurð, sem þú skópst í morgun,
svo dökkum litum, lífs og gleði án.
Þú, sem með aðeins einunt pensildrætti
öllu færð breytt í litaskrúð og hrevfing,
sýn oss á ný í sólskinsveröld inn.
Drag bláa slikju aftur yfir tinda,
engjar og tún og lágan viðarásinn,
gef dökkum sævi gttllna bjarmann sinn.
Vér lifum stutt og kannski aldrei aftur
á þinni fögru jörð, ó, Drottinn minn.
Það er gömul trú, að skáldskapur
hafi áhrif til ills eða góðs, eftir því
á hvora sveifina er lagst. Og hví ætti
ekki hin rírnaða bæn skáldsins að ná
lilgangi sínum? Hví ætti ekki að vera
hægt að kveða súldina á brott og sól-
skinið í bæinn, í hvaða skilningi sem
er?
Lengsta kvæðið er: Hið þögla hús.
Þar er hyldjúpur söknuður og ástúð
ofin saman:
IJlusta ég út í húmið dökka
— harmsins raust er innibyrgð,
máski hennar mjúka skóhljóð
megi rjúfa þessa kyrrð,
máski næturblærinn beri
boð til mín frá hennar vör.
Hvísla ég nafnið hcnnar, hrópa.
Húsið nötrar. Engin svör.
Inn í veröld húms og hríða
hún gat töfrað sól og vor.
Yfir döggvuð engi nætur
okkar saman lágu spor,
yfir sána akurteiga,
inn í grænan skógarlund.
Rósir anga, rek ég sporin,
rifja upp hverja liðna stund.
Ung við gengum ör af vonum
undir dagsins skyldukvöð.
Hún með smáum höndum lyfti
ltverri byrði, stolt og glöð.
•Enn er sem í hug mér hljómi
horfna tímans vængjablak,
bjartir söngvar, hlýir hlátrar,
hennar létta fótatak.
„Finni maður engan yl,
þá er hann úr skrítnum steini".
Svo kvað skáldið forðum ....
Að lokum skal bent á þessi kvæði:
Vagn draumsins, Mona Lisa, Barn,
Eg kem, og að síðustu: Ari. Þar
bregður fyrir keim af Oskar Wilde,
en ekki verður það talið höfundi til
saka. Þar er þetta erindi:
Hvað hjálpar snilld og menntun manns
Iive mikil, sem hún er,
að frelsa það, þó drýgi ’ann dáð,
sem dauðinn ætlar sér?
Að mættumst við var hending hrein.
Og hending eins er það,
að gistir þú, en ekki ég,
vorn allra hinzta stað. 1
F. H. Berg.
Myndarlegt blað.
Blaðið Akranes, sem Ólafur Björns
son, gefur út, er með myndarlegustu
og vönduðustu blöðum, sem nú eru
gefin út hér á landi. Mun þessari út-
gáfu naumast hafa verið gefinn sá
gaumur er skyldi.
Akranes er mánaðarblað. Flytur
það margvíslegan fróðleik, bæði
gamlan og nýjan, en er ópólitískt.
Fyllir blaðið að nokkru leyti það
skarð, sem varð, þegar Óðinn liætti
að koma út, því að það flytur jafn-
an æviágrip og frásagnir um störf
ýmissa þjóðkunnra manna, sem ekki
er að finna eins greinargott í öðrum
blöðum. Þá flytur blaðið einnig ýms-
an sögulegan fróðleik, bæði frá Akra
nesi og öðrum stöðum á landinu, og
myndskreyttar frásagnir af helztu
tíðindum innanlands. Efni hlaðsins
er að vísu sérstaklega tengt Akra-
nesi, en þar er þó mjög margt að
finna, sem alla landsmenn varðar.
Utlit blaðsins og frágangur allur er
mjög vandað og minnir blaðið einna
helzt á hið þekkta ameríska viku-
blað „Life“, þótt sú líking hljóti ætíð
að vera ófullkomin vegna erfiðra að-
stæðna hér á landi til útgáfu slíks
hlaðs.
Kelvin Lindemann:
Græna tréð.
Bókaútgáfan Norðri.
Þetta er mikil söguleg skáldsaga,
um 500 bls. að stærð. Er hún að
nokkru leyti nýlendusaga Danmerk-
ur, samhliða sögu heillar ættar á ár-
unum 1755—1783. Er sagan bæði
skemmtileg og lærdómsrík.
Kristofer Isert., kaupmaður á
Gamlatorgi í Kaupmannahöfn, sér
með liarm í huga, hvernig auðugt og
voldugt Austur-Asíufélagið danska
rekur rányrkju í dönskum nýlend-
um í hitabeltinu. Hann er sannfærð-
ur um, að því aðeins geti danska
ríkið notið nýlenda þessara til lang-
frama, að það stuðli þar að ræktun
og menningu. Hann sendir son sinn
með freigátur til Austur-Indía í þeim
tilgangi að reyna að ná í nelliku- og
muskathnetutré frá Hollendingum og
flytja þau til dönsku Guineu, því að
ef það tækist, væri einokun Hollend-
inga á kryddi rofin í einum svip. Er
sú för allævintýraleg.
Annar þáttur bókarinnar segir frá
því, þegar tengdadóttir Iserts sendir
son sinn til landnáms á eyjum í Ben-
galflóa og baráttum landnemanna
við margs konar hættur. Þessi son-
ur hennar verður að láta undan síga,
en hún reynir að telja yngsta son sinn
á að hefja landnám í Afríkunýlend-
um Dana. Sá sonur hennar hafði
hrifizt af frelsishugsjónum nýrrar
aldar og gengur í ' berhögg við
drauma ættar sinnar um danskt ný-
lenduríki. Samt valda örlögin því,
að hann efnir til landnáms í Afríku.
Ástæðan til þess er sú, að honum
virðist, að með því móti geti hann
unnið mest gagn þeirri miklu hug-
sjón. sem allur heimurinn nú viður-
kennir, að Danir hafi fyrstir hrund-
ið í framkvæmd: Afnám þrælasöl-
unnar vestur um haf.
Lesandinn fær að sjá landskjálfta
á Kryddeyjum, vopnaviðskipti Dana
og Svertingja í Afríku, bardaga
danskra fiskimanna við franskt her-
skip og margt annað sögulegt. Er
hókin öll hin læsilegasta.
Brynj ólf ur Sveinsson, mennta-
skólakennari, hefir þýtt söguna, en
hún er prentuð í Kaupmannahöfn.
Er bæði þýðingin og allur frágang-
ur ágætur.
Allir eitt
Danslisikur að Hótel Norð-
urland sunnudaginn 14. þ.
m. Hefst kl. 9 síðdegis. —
Hljómsveit Óskars Ósbergs
leikur.