Íslendingur - 02.09.1953, Page 4

A.
ÍSLENDINGUR
Miðvikudagur 2. september 1953
Kemur út
hvern miðvikudag.
Útgefandi: Útgájufélag íslendings.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
JAKOB Ó. PÉTURSSON. Fjólugötu 1
Sími 137S.
Skrifstofa og afgreiðsla í Gránufélagsgötu 4, sími 1354.
Skrifstofutími:
Kl. 10—12, 1—3 og 4—6. á laugardögum aðeins 10—12.
PrentsmiSja Björns Jónssonar h.j.
Höít og frelsi
„Dagur“ minnist á það í forys'ugrein sinni 26. f. m„ að ekki hafi
nægilega verið létt höftum aí almenningi meðan útflutningsverzlun-
in sé ekki öll gefin frjáls, og virðist honum einsætt, að jafnframt
auknu frjálsræði um innflutninginn, verði sala á saltf.ski og fleiri
sjávarafurðum gefin frjáls á erlendum mörkuðum. Kveður hann
höftin á sölu sjávarafurða stafa af því, að einhverjir gæðingar
Sjálfstæðisflokksins eigi hagsmuna að gæta varðandi fisksöluna,
og hafi hún því ekki verið gefin frjáls, þegar hafizt var handa um
að létta höftum af innflutningsverzluninni og athafnafrelsi horgar-
anna í landinu.
Þar sem ritstjóra Dags virðist mjög skorta skilning á þessum
málum, er ekki úr vegi að rifja þau lílillega upp. Það er sem sé al-
gjör misskilningur, að Sjálístæðisflokkurinn hafi sérstaklega barizt
fyrir „einokun“ á afurðasölunni eins og Framsókn hefir sífellt ver-
ið að tönnlast á, síðan Samband ísl. samvinnufélaga vildi fá í sinn
hlut nokkurn hluta af fisksölunni. Allt fram að því var Framsókn
fylgjandi núgildandi skipulagi, enda vann sjálf að því að koma
þvj á. Einkasala á útflutningsafurðum er eldri en áhrif Sjálfstæðis-
flokksins í stjórn landsins (sbr. Síldareinkasalan), og engar raddir
hafa verið uppi um það að svipta Síldarútvegsnefnd umboði til sölu
síldarafurðanna og fá það í hendur hverjum sem hafa vildi.
Þau skyn ætti ritsljóri Dags að bera á verzlunarmál, að eygja
nokkurn mun á frjálsri innflutningsverzlun og frjálsri útflutnings-
verzlun. Neytandanmn er það hagsmunamál og um leið þjóðinni í
heild, að sainkeppni ríki í innflutningsverzluninni, þannig að þeir,
sem hana annast, telji sér hagkvæmt að ná sem bezturn innkaupum
og geta selt á lægsta verði. En útvegsmönnum og sjómönnum er eng-
inn greiði ger með því, að einstaklingar keppi með undirboðum
erlendis um sölu á frarnleiðslu þeirra. Á þessu tvennu er því regin-
munur. Og það er næsta furðulegt, að blað eins og Þjóðviljinn
skuli heimta slíka samkeppni um afurðasöluna erlendis, á sama
tíma og hann fjargviðrast yfir því, að flutt hafi verið út íil Banda-
ríkjanna „mjög mikið magn af freðfiski“, sem ,.að lokum héfir ver-
ið komið í verð með stórfelldum undirboðum“, eins og hann kemst
að orði 27. f. m.
Það var einmitt vegna slíkra „undirboða“ á íslenzkum fiskafurð-
um erlendis, að útvegsmenn um allt land stofnuðu með sér sölusam-
tök fyrir fullum 20 árum, sem þekkt er undir skammstöfuninni SÍF.
Samtök þeirra voru nauðvörn gegn ófyrirleilnum undirboðum
manna, sem ekki höfðu úígerðarhagsmuna að gæta. Hafa samtök
þessi síðan farið sjálf með sölu fiskframleiðslunnar eða þýðingar-
mestu greina hennar og getað haldið verðinu uppi, og engar raddir
hafa verið uppi um það meðal ú'gerðarmanna sjálfra að svipta beri
]>á því öryggi, er sölusambandið er þeim. Fyrri en slík krafa kemur
frá samtökum þeirra inanna, er alla afkomu sína eiga undir því að
íramleiðsla þeirra seljist á bezta fáarilegu verði, er ekki eðlilegt að
Alþingi eða sljórnarvöld brjóti þetta öryggi á bak aftur, fremur en
að rjúfa hliðstæð samtök eyfirzkra bænda um sölu mjólkur og
mjólkurafurða með því að svipta Mjólkursamlag KEA einkarétli á
vinnslu og sölu mjólkurinnar.
Hvers konar höft á viðskiptum eru í ílestum tilfelium óeðlileg og
óæskileg, en séu þau selt til verndar hagsmunuin framleiðslunnar
geta þau verið réttlætanleg og jafnvel nauðsynleg. Og undir þann
flokk hafta heyrir afurðasölulöggjöfin og einkaheimild SÍF og Síld-
arútvegsnefndar á sölu sjávarafurða.
Komnir heim írá Biikarest
Eins og kunnugt er skruppu nokkuð á 3. hundrað íslendingar
suður í Rúmeníu á síldarvertíðinni í sumar til að sitja þar æsku-
lýðsþing og kynnast högum og háttum þjóðarinnar, sem hin s'.ðustu
8 ár hefir lotið kommúnistastjórn. Láta Búkarestfarar vel yfir við-
tökum þar og atlæti, en ber að sjálfsögðu ekki fullkomlega saman
um hag fólksins og stjórnarhætti, þar sem þessi fjölmenna „sendi-
nefnd“ var ekki einvörðungu skipuð réttlínukommúnistum. Hafa
tveir af Búkaresiförunum átt viðtöl við blöð í Reykjavík, sem
hvorki hafa tekið Hrafna-Flóka né Þórólf smjörÆér til fyrirmyndar
Bœlt dagskrá. — Ilrosssperðla-
styrjöld á sunnudegi. — Njóla-
gróðurinn í bœnum. — Kosninga-
réttur kornbarna. — Sutnarleyji
bœnda „milli slátla“. — Hvenœr
jáum við vasagolj? — 'Góður
penni.
SUMARDAGSKRÁ útvarpsins er
frámunalega tyrfin, ef undan cru skild-
ar veðurfregnir, sem lesnar eru með
margvíslegum rödduni og málfari. Þó
bregður fyrir nýjum kröftum þar, og
er ég heyrði, að Helgi frá Súðavík og
Kristján Röðuls ætluðu að lcsa ljóð
sín í útvarpið, var ég strax ákveðinn í
að vaka eftir því. Ég get þó ekki sagt,
að ég yrði stórhrifinn. Upplestur Ilelga
var í lakasta lagi, frambu.'ðurinn
óskýr, kvæðin léleg, sum rangt stuðl-
uð, og er þá ekki mlkið á slíkum
lestri að græða. „Og lognaldan við
suðar yztu sker“, 'er fremur óskemmti-
lega sagt, að því cr mér finnst.
Svo var það röðullinn, og var strax
auðfundið, að þar var ntaður, sem
vicsi það „svart á hvítu“, að hann
mundi vera hafinn yfir meðalmennsk-
una. Rödd hans er þó ekki sem fegurst
og lítt aðlaðandi fyrir útvarpshlustend-
ur. Áherzlur leiðinlegar. Þau kvæði,
sem hann las, voru þó betri en þau, er
hann orti á árunurn „undir norrænum
himni“. En þcgar hann segir: ....
„mér finnst ég vera stofn með djúpri
rót“, þá held ég hann misskilji sjálfan
sig, — eða ofmeti, ef hann miðar við
þátt sinn í íslenzkum ljóðhókmenntum.
„ER NÚ TÚLLI LOKSINS DAUÐ-
UR“ varð mér að orði, þegar ég byrj-
körfustólnum. Ég slakk því í jpottinn
og öllum ystkinum þess með og sauð
í hálftíma. Svo hvatti ég hnífinn í lófa
mínum og reyndi á ný, — en árangurs-
iaust. Þá sauð ég þetta hnossgæti í
klukkutíma, en árangurinn varð ná-
kvæmlega enginn. „Seigur er mörland-
inn“ sögðu gömlu húsbændurnir
dönsku, en seigari var þó sunnudags-
má’.urinn minn. Eflir að ég var búinn
að fást við þessa sperðla frant undir
kvöldmat og kominn úr öllu nema nær-
skyrtunni, fékk ég dreng úr næsta húsi
til að fara með miðdegisverðinn í ö ku-
tunnuna. Svo fór um sjóferð þá.
Gömul hross eru alltaf seig undir
tönn. En ég er búinn að éta mörg göm-
ul hross um dagana, og mér hafa íund-
izt þau eins og bráðið smjör sarnan-
borið við „bjúgun“ úr kjötbúðunum.
En íslenzki hesturinn á Fjóni, Túlli
gamli, sem blöðin voru að birta myndir
af á dögunum, kvað hafa orð.ð 55 ára
í sumar. Nú hefir mér dottið í hug, að
frændur okkar við Eyrarsund hafi í til-
efni af afmæli klársins slátrað honutn
og sent okkur kroppinn í staðlnn fyrir
handritin, og svo hafi hann vegna kjöt-
skortsins liér verið settur í bjúgu, í
staðinn fyrir að geyma hann á forn-
grlpasafninu. Og upp úr þessum hug-
leiðingum hringdi ég sársvangur í land-
símann og bað að gefa mér mötuneyti
Hamiltonsfélagsins á Keflavíkurflug-
velli með h.aði, því að ég vissi að það
mundi verða ílugferð norður um kvöld-
ið.
„FÖGUR ER AKUREYRl", segja
ferðamenn, þegar þeir tkoða bæinn.
Mikill er garðagróðurinn, — líklega
hinn mesti á landinu. Og þetta fannsl
mér líka, þcgar ég leit yfir bæiun ofan
af brekkunni. Jafnvel vilpurnar neðst
á Oddeyri voru allar skógi vaxnar. Hve-
nær höfðu skógræktaríélögin plantað
þarna, hugsaði ég með mér. En allf í
einu rann ljós upp fyrir mér. Jjet ta var
sjáljgræSsla, — ekki af nytjaskógi, —
heldur njóla. Og live hratt sem gróður-
setningu skógræktarfélaga miðar, þá
verður njólinn alltaf sporadrýgri.
Ilvcrnig væri að Fegrunarfélagið segði
aði á bjúgunum síðastliðinn sunnudag, honum stríð á hendur með næsta vori,
sem að einu undanteknu reyndust vera útrýmdi honum af almannafæri en
hrosssperfflar. Mér hafði verið sagt, að fengi nokkrum plöntum rúm í afmörk-
bjúgu þyrfti ekki annað en að hita vel
upp, og mundu þau þá reynast kosta-
fæða. Ég reyndi þetta fyrst, en þótt ég
væri með nýdreginn búrhníf, var er.gin
leið að vinna á þessu. Það rann út
undan hnífnum og skoppaði út undir
húsgögnin. Ég rakti slóðina eftir fitu-
blettunum í gólfteppinu og fann hann
(sperðilinn) eða það (bjúgað) undir
uðum reit handa þeint, sem éta hann,
— og til þess að hann verði ekki gjör-
cyddur eins og geirfuglinn?
ENDURSKOÐUN stjórnarskrár vorr-
ar stendur nú fyrir dyrum, en ekki eru
allir á eitt sáttir um frágang hennnr,
og er það helzt kjördæmaskipunin og
kosningalöggjöfin, sem í vegi stendur.
í frétlaflutningi, heldur þess fylgdarmanns Flóka, er „sagÖi kost og
löst á landinu“. ViS eigum að sjálfsögðu eftir að lieyra mál Þórólfs
smjörs í Þjóðviljanum og Verkamanninum, en þó hefir strax út af
því brugðið í frásögn Bjarna Benediktssonar frá Hofteigi í Þjóð-
viljanum, og bregður þar fyrir virðingarverðri hreinskilni. Eftir að
lrafa gert nokkrar alhugasemdir við frásagnir tveggja ferðafélaga
sinna, er birtust í Morgunblaðinu, segir hann:
„Hvorki mér né neintun öðrum kemur til hugar, að eftir einungis
8 ára alþýðustjórn standi allir hlutir í fullum blótna í Rúmeníu.
Laun ófaglærðra verkamanna eru þar lág enn sem komið er, lægri en
fullvinnandi manna í sumum löndum Vesturevrópu. Þar er enn all-
mikið aj íbúðarliúsum, sem eklci taka fram bröggunum okkar og
Pólunum í Reykjavík (lbr. hér). Ýmsar vörur, sem eru yndis- og
þægindaauki í þróaðri löndum, eru ekki á boðstólum í rúmenskum
verzlunum”.
Þessi lýsing réttlínukommúnista á kjörum verkamanna, búsnæði
og híbýlaþægindum þeirra í einu af löndum sósíalismans (lífsgleð-
innar), er furðulega hispurslaus og hreinskilin og ólík því, sem viýf
höfum átt að venjast í blöðum kommúnista.
Sumir vilja landlð allt eitt kjördæmi,
aðrir fá og stór kjördæmi o. s. frv., og
mun ég þar ekkert til máls leggja. En
ég get ekki annað en minnst á frum-
lega hugmynd um rýmkun kosninga-
réttar, sem frant kemur í blaði Braga
Sigurjónssonar í vikunni sem leið.
Ilann ftingur upp á því, að um leið og
ljósmóðirin er húin að lauga hvítvoð-
unginn öðlist liann kosningarétt! Tel-
ur hann Jietta mikilsvert atriði fyrir
barnmargar fjölskyldur, þar sem þær
muni fara með kosningarétt barnanna
fram að 18 eða 21 árs aldri.
Ég er maður gamall og búinn að
korna upp mörgum börnuin. Ég lagði
liart að mér til að koma þeim til
ntanns, og það var ekki alltaf veizlu-
matur á borðum. Mig dreymdi þó
aldrei um það, að þeir tímar væru
skammt undan, að ég gæti látið vinnu-
manninn bera að sínum hluta kostnað-
inn af uppeldi barna minna. Mig
drcymdi heldur ekki fyrir því, að ég
yrði á efri árum, eftir að ég var af eig-
in ramleik búinn að korna mínum eigin
börnunt upp á vninn eigin koslnaS, að
taka rninn þátt í því að ala upp börn
annarra, sem ég hafði aldrei augum lit-
ið. En svo hef ég skilið hina ágætu Al-
mannatryggingalöggjöf, að hið opin-
bera greiði barnafjölskyldunum að
verulegum hluta uppeldi barnanna með
skattlagningu á þegnana, m. a. þá, sem
ekkert barn eiga, og hina, sem þegar
eru búnir að koma upp sínum eigin
börnum. Ef þetla er misskilningur hjá
mér, þá vonast ég til að hann verði
leiðréttur. Enmiér finnst, að eftir verk-
fallssamningana í vetur sem leið, þeg-
ar maður í hvaða efnum sem er þarf
að konta öSru barni sínu að nokkru
leyti á framfæri einhleypinganna, sé
ekki sanngjarnl, að foreldrar barnanna
fái e. t. v. 5—7 faldan kosningarétt á
við framfærandann. Ég teldi sann-
gjarnara, að einhleypi maðurinn, sem
alltaf er verið að hækka álögurnar á,
hefði tvöfaldan kosningarétt á við
börnin, sem hann elur upp. Og ég veit
ekki, hvort það er praktiskt frá þjóð-
hagslegu sjónarmiði að efna til meta-
keppni um barneignir, meðan ekki er
meiri eftirspurn eftir vinnuafli en nú
er. En þeir vita þetta sjálfsagt betur
hjá „tryggingunum".
Eg HEF alltaf gaman af að hlýða á
búnaðarþætti búnaðarmálastjórans,
Páls Z„ því að ltann flytur alltaf mál
silt skörulega og hefir sjaldan „tvær
þungamiðjur og báðar grímuklæddar"
í racðum sínum. Og þótt hann sé á móti
því, að menn sctji á vetur í heyleysis-
árum lömb Jæirra rollna, sem /„drápu
undan sér í vor“, þá er ég honum sam-
rnála um inarga hluti.
Ég mun lengi muna ræðu hans til
bænda um 10. júlí í sumar, þegar liann
var að hvetja þá til að heyja í sumar,
og sérstaklega leggja kapp á heyskap-
inn „milli slátta“ í stað þess að vera
að flækjast lil Reykjavíkur. Hann
sagði sögu af einum slíkum bónda,
sem var að spóka sig í Reykjavík „rnilli
slátta í stað þess að geyma það fram
undir veturnætur, og svo hringdi þessi
sami bóndi til P. Z. á útmánuðum og
bað frnnn að útvega sér svona eitthvað
kringum 50 hesta af lieyi. „Latur, lítil
hey“, niun Páll hafa hugsað, en ekki
nefndi hann það. En hvað sem um það
er, þá virðist annað tveggja: að bænd-
ur hafi ekki hlýtt á erindið eða algjör-
lega hundsað það, því að Tíminn scgir
Framhald á 6. síðu.