Íslendingur - 28.09.1962, Blaðsíða 4

ÍSLENDINGUR
Kemur út hvern íöstudag. Útgefandi: Útgáfufélag íslendings. — Ritstjóri og
ábyrgðarmaður: JAKOB Ó. PÉTURSSON, Fjólugötu 1, sími 1375. Fréttir og aug-
lýsingar: STEFÁN E. SIGURÐSSON, Krabbastíg 2, sími 1947. Skrifstofa og af-
greiðsla í Hafnarstræti 81 (neðsta hæð), sími 1354. Opin kl. 10—12 og 13.30—
17.30. Á laugardögum kl. 10—12. — Prentverk Odds Björnssonar h.f., Akureyri.
Að lokinni vertíð
UM fátt liefur verið meira talað að undanförnu en hina
geypilegu síldveiði á sumarvertíðinni fyrir Norður- og Aust-
urlandi og hina ævintýralegu aflahiuti, sem skipstjórar og
skipshafnir á aflahæstu skipunum báru úr býtum á þeim 10
— 12 vikum, er vertíðin stóð yfir. IJað er raunar ekki óeðli-
legt, að slíkt ævintýri veki urntal og furðu, svo vonsviknir
og svartsýnir sem menn voru orðnir á síldarliappdrættið eftir
Ihinar mörgu og samfelldu misheppnuðu vertíðir allt frá
lokum heimsstyrjaldarinnar síðari. Og menn velta því fyrir
sér, hvort síldin hafi nú aukizt og margfaldazt skyndilega í
sjónum eða að til hins óvenjulega uppmoksturs í sumar liggi
aðrar orsakir.
Þeir, sem gjörst mega vita og kunna skil á síldarfræðum,
telja þrjár meginástæður fyrir hinni góðu veiði í sumar:
1. .Óvenjulega hagstæð tíð og því lítið um landlegur.
2. Síldarleitin var öflugri, þar sem skipurn hafði verið
fjölgað í þeirri þjónustu, en þó ekki dregið úr síldarleit úr
Gofti.
3. Flotinn búinn betri tækjum til síldarleitar og síldveiða
en nokkru sinni áður.
Þá má telja fjórðu ástæðuna, síldarflutningaskipin, er
tóku síld úr veiðiskipum til flutnings á fjarlægari vinnslu-
staði, en sú ráðstöfun hefur flýtt fyrir mörgum skipum, er
löndunar biðu, að komast aftur út á miðin, og loks hafa nýj-
ar síldarbræðslur austanlands, þótt ekki væru allar afkasta-
miklar, dreift flotanum nokkuð og þannig orðið til að stytta
löndunarbið skipanna og þá jafnframt aukið heildarafköst-
in við bræðsluna, en sumar þessar bræðsluverksmiðjur höfðu
óslitið verkefni alla vertíðina.
Talið er, að framlag síldarinnar, sem veiddist fyrir Norð-
ur- og Austurlandi í sumar muni afla þjóðarbúinu um 800
mil'lj. kr. tekna, iþrátt fyrir það að mikill meiri hluti aflans
fór í mjöl- og lýsisvinnslu, sem aldrei gefur jafn-mikið af sér
og saltsíldin, en þar voru öll ráð reynd til að auka söluna.
Að vísu var saltað nokkru meira magn en á sl. ári, en söltun-
in byggist ætíð á því, hve mikið magn er unnt að selja á
íhverjum tíma.
Hvað getum við svo gert til þess að halda uppi góðri síld-
veiði, ef síidargöngur bregðast ekki og sæmilega viðrar til
veiðanna? er spurning, sem mörgum er ofarlega í huga. Og
þá eru ýmis svör tiltæk. Blöðin hafa spurt aflahæstu skip-
stjórana um álit þeirra. Skipstjórinn á Víði II þakkar síldar-
leitinni að verulegu leyti árangurinn í sumar, er hann telur
nú fyfst hafa verið í góðu lagi. Þá telur hann smásíldarveiði
inni á fjörðum porðan- og austanlands geta haft hættuleg
áhrif á sumarsíldveiðina og leggur til að hún sé með öllu
bönnuð og eftirlit liaft með, að banninu sé framfylgt. Skip-
stjórinn á Ólafi Magnússyni, þriðja aflahæsta skipinu, segir
meðal annars:
,,Það eru fyrst og fremst hin öflugu asdic-síldarleitartæki,
sem hafa gert okkur kleift að fá þá síld, sem veiðzt hefur í
sumar. Og svo ber ekki að gleyma því, að síldarleitarskipin
hafa veitt okkur rnikinn stuðning. Sú þjónusta þarf að auk-
ast. Það þarf að gera út íleiri leitar- og rannsóknarskip, og
þá munu síldveiðarnar ganga vel á næstu árum.“
Þá er loks nauðsynlegt að auka enn afköst þeirra síldar-
verksmiðja, sem fyrir eru á Norður- og Austurlandi og helzt
að koma upp litlum síldarbræðslum í sjóþorpum austan-
lands, sem engar hafa fyrir. Er það mikið hagræði fyrir hin
minni sjávarpláss, er komið hafa upp síldarsöltun, að hafa
einnig litla síldarbræðslu til að geta brætt afganginn úr
þeim skipum, er leggja upp síld til söltunar þar. Mundi
þetta hafa mjög örvandi áhrif á atvinnulíf staðarins og hefta
broltflutning heimamanna.
„Spurull“ spyr:
„Ú'G HEF verið að spyrja menn
L-l að því undanfarið án þess að
fá glögg svör við, livert verðhækk-
un fyrirliggjandi landbúnaðaraf-
urða á sölumarkaði renni, þegar
VlSNA
BÁLKUR
SÆNSKA leikkonan Mai Zett-
erling var hér á ferð í haust og
flaug m.a. til Grímseyjar héðan.
í Vísi var haft eftir henni,*að
hún vilji „kynnast Þingeying-
um, sem hefðu orð á sér fyrir
að vera fyrirmyndarfólk“. Um
þetta var kveðið:
Maja telur Þingeyinga
fyrirmyndarfólk
og fýsir mjög
að sækja þá og gista,
er leggja til, að framleiðendur
fleygi sinni mjólk
í fljótin þau, sem renna í
hafið yzta.
Sómakonan Zetterling
sveimar landið kringum
er með þéttings ástarsting
út af Þingeyingum.
Peli kvað:
Víst er langri lífstíð á
Ijúft að eiga vini,
en hafa vit að henda frá
hundum af mannakyni.
Og enn eru nokkrar stökur
eftir Magnús Jónsson frá Skógi:
Lítill er á legg að sjá,
litlum skila arfi,
lítils metinn leggst ég frá
litlu ævistarfi.
Sækja speki aðra í
aumur reynist háttur,
eigin vizku verð ég því
við að una — sáttur.
Leita ráða ríkum hjá
rika gerir meiri,
en á snauða skellt á ská
skuldaböggum fleiri.
Lífsins tafli gefðu gát,
gerðu rétta leikinn,
orðið hefir margur mát
maður flysjungshreykinn.
Lífið heimtar lagna hönd,
Iipurð, gætni, hlýju. —
Fyrr en alveg bresta bönd
binda þarf að nýju.
Svo að lokum:
Menn, sem standa í stórræð-
um og þurfa á lánsfé að halda,
kvarta gjarnan yfir lánatregðu
bankanna og telja viðtökur
sumra bankastjóra líkastar því,
að lánbeiðendur séu eins konar
ölmusumenn. Svo mun Pétri frá
Hallgilsstöðum hafa fundizt, er
hann kvað:
Um ölmusu biðjum við allir,
en okkur er vísað á dyr.
Svo byggja þeir háreistar
hallir
helv.... bankamir.
verðhækkanir verða á þeim. á
haustin, þ. e. hvort framleiðcnd-
ur fái*þessa hækkun eða millilið-
urinn, sem selur neytandanum
hana í sölubúð. A ég hér við þær
birgðir, sem fyrir eru af smjöri
og ostum, kjöti, kjötvörum og
jarðávöxtum, þegar verðhækkan-
ir verða á haustin að afstöðnu
„samkomulagi" sex-mannanefnd-
ar eða úrskurði verðlagsdóms.
Allir muna, að jtegar Verðlags-
stjóri auglýsir nýtt hámarksverð
á innfluttum yörutegundum
vegna verðbreytinga af völduni
gengisbreytingar, tollahækkunar
eða verðhækkunar erlendis, fylgir
jafnan sá varnagli, að OHEIM-
ILT SÉ AÐ HÆKKA VERÐ Á
ELDRl VÖRUBIRGÐUM, m. ö.
o.: Hið nýja verð nær aðeins til
nýrra vara, sem inn eru fluttar
eftir ákvæðin um hið nýja verð.
Þess minnist ég þó ekki, að slík
ÞlHKABtOT
• HVERT RENNUR VERÐ-
HÆKKUNIN?
• FYRSTA LJÓÐABÓKIN
VAR SEX ARUM ELDRI
slíkum tilfellum er sökudólgurinn
venjulégast karlmaður. Þó virðist
sem út af því geti brugðið. ’
Ég var nýlega að lesa 3. bindi
sjálfsævisögu eins okkar jiekktasta
rithöfundar, og er jrar hrollvekj-
andi lýsing á Jtví, er gift kona
reyndi að taka hann með valdi
og hann hafði nær beðið bana
fyrir jrað eitt að verja sóma sinn.
En þar segir svo:
„Þannig var mál með vexti, að
dag einn liafði ég verið á undan-
lialdi um stund en frúin clt mig,
og kom Jrar, að leikurinn barst
niður á bryggjuna. Vildi húu
TAKA MIG ÞAR (lbr. hér) og
sýna mér blíðuhót nokkur, en ég
stökk ofan í bát, er bundinn var
við stólpa, og leysti landfestar.
Gætti ég þess helzt til seint, að
cngar árar voru í fleytunni. Jón
sat uppi við húsið okkar og horfði
á viðureignina. Heyrði ég trölla-
hlátur hans á eftir mér, er straum-
urinn bar mig óðfluga út á sund-
ið í átt til O....... Ivom hann
jró brátt róandi á eftir mér og
bjargaði mér frá því að reka á haf
út.“
Má nokkuð af jressu marka, að
karlmenn eru ekki einir unt of-
beldishneigðina og að hér mun-
aði rnjóu að hörmulega tækist til.
Ætti jressi atburður að vera ung-
um og gervilegum mönnum að-
vörun urn að vera ekki einir síns
liðs á ferð, a. m. k. ekki eftir að
skyggja tekur.
BLÖÐIN tala nú mikið um það,
að kennaraskortur í landinu
sé tilfinnanlegur, svo að ráða
verði „réttindalausa" kennara til
barnakennslu, sem í sjálfu sér er
ekkert neyðarúrræði, ef um góða
• ÆTLAÐI AÐ TAKA
HANN MEÐ VALDI
• KENNARA- OG SKÓLA-
HÚSASKORTUR
• VAGN EÐA RÚTA
„klásúla" hafi fylgt tilkynningum
um verðlag á landbúnaðarvörum,
og því er ég að spyrjast fyrir um
þetta.“
Ég tel mig ekki nægilega kunn-
ugan jressu til að svara, og sendi
jrví spurninguna áfram til þeirra,
er gjör mega um jjctta vita.
IBRÉFADÁLKUM FÁLKANS,
18. sept. er spurzt fyrir um text-
ann „Setztu hérna hjá mér“
(Aloha Oe) og svarar blaðið Jrví
rétt, að hann sé eftir Jón lrá Ljár-
skógum, en bætir síðan við:
„Ein ljóðabók er til eftir Jón
frá Ljárskógum „Gamlar syndir
og nýjar“ og kom út hjá forlagi
Helgafells 1947“.
Hér er ekki rétt frá skýrt, Fyrsta
ljóðabók Jóns kom út 6 árum áð-
ur: Svngið Strengir — (1941) frá
Fjallkonuútgáfunni, að mig rninn-
ir. Með henni settist Jón heitinn
á skáldabekk, og lilaut bókin j>ær
vinsældir, að hún varð ófáanleg
eftir skamman tírna. Þess mætti
og geta, að Jón gaf út söngvasafn-
ið Hörpuljóð ntilli áðurnefndra
bóka, en það hafði að geyma
söngtexta við lög, er MA-kvartett-
inn hafði æft og sungið, en rneðal
annarra kvæða og söngtexta í
Hörpuljóðum voru frumgerð ljóð
eítir Jón og textar við lög í jrýð-
ingu hans.
FYRIR SKÖMMU hafa blöð á
Akureyri og syðra verið að
flytja fréttir um meintar nauðg-
anir eða tilraunir til jreirra, en í
og gegna menn er að ræða. Einn-
ig telja þau vanta húsnæði til
skólahalds, svo að börnunt hafi
verið vísað írá. inngöngu í næsta
skóla. Ljótt er,.eí ,satt, er, en væri
Jrá ekki athugándi að stytta náms-
tímann eitthvað og leyfa t. d. ung
lingum, sem enga hneigð ha£a til
bóknáms, að stunda framleiðslu-
störf íyrir gott kaup, ef jreir kjósa
jtað fremur?
T EINU DAGBLAÐANNA s. 1.
J- þriðjudag, var frétt um lang-
ferðabifreið, sem fór út af vegi, og
segir svo í fréttinni:
„Liðsmenn lögðu af stað með
stórri RÚTU.... Vegkanturinn
brotnaði undan RÚTUNNI og
liún seig næstum á hliðina." (lbr.
hér).
Þótt leiðinlegt og ástæðulaust
sé að nota jretta erlenda orð
„rúta“ í íslenzku máli, jrá er þó
verra að nota Jrað um allt annað
en það táknar. Rúta þýðir leið.
Norður- eða Suður-rúta er Norð-
urleið eða Suðurleið. En leiðin
getur aldrei hrokkið út af vegi.
Hún er óhagganleg. Það er unnt
að tala um rútuvagna og rútubíla,
svo og rútubílstjóra, ef við viljum
endilega burðast með jretta orð-
skrípi, en alls ekki rútustjóra eins
og ýtustjóra. En Jrví ekki að nota
vagninn, þegar átt er við stóru
bílana, svo sem Suðurvagninn,
Norðurvagninn, Dalvíkurvagn-
inn eða Húsavíkurvagninn?
BERJATÍNSLA
hefur verið með minnsta móti í
sumar. Spruttu ber seint, en
frost komu snemma, er ollu
skemmdum á þeim og stöðvuðu
frekari sprettu.
4
ÍSLENDINGUR