Íslendingur - 04.04.1978, Blaðsíða 5

Á mánudaginn, fyrir rúmri viku síðan, lauk málverkasýningu
Þengils Valdimarssonar í Gallery Háhóli, en þar sýndi Þengill 45
myndir, sem hann hefur gert með all nýstárlegum hætti, allt síðan
1970. Myndirnar eru unnar á plasthúðuð valborð. Litunum er
sprautað á plöturnar úr svokölluðum sprautubrúsum og myndin
síðan mótuð. - Við getum kallað þetta sprautulist, sagði Þengill í
viðtali við blaðið fyrir sýninguna, en vildi ekki upplýsa að öðru
leyti, hvernig myndirnar yrðu til. Sýningin tókst vel, yfir 600 manns
sáu hana og allar myndirnar seldust - að 2 undanskildum. En
Þengli er fleira til lista lagt. Hann hefur t.d. innréttað sína eigin íbúð
í raðhúsi við Grundargerði, sem er í sjálfu sér ekki í frásögur fær-
andi og margir hafa leikið eftir. Það sem er sérstakt við íbúðina er
það, að Þengill notaði íslenskt lerki í allar innréttingar, en lerkið
fékk hann úr Hallormsstaðaskógi, Vaglaskógi, Kjarnaskógi og
víðar að.
• Mér fannst þetta
óttalega vitlaust
í upphafi
- Ég vann hjá skógræktinni yfír
sumartímann á meðan ég var í
skóla, sagði Þengill í viðtali við
blaðið. - Þá var Ármann heit-
inn Dalmannsson oft að hamra
á því við okkur, að það væri
hægt að nota íslenskan trjávið,
sem smíðavið, og hér væri
grundvöllur til að rækta nytja-
skóga. Mér fannst þetta ótta-
lega vitlaust þá og hugleiddi það
ekki frekar.
• Ég bara hló nú að
honum, að láta sér
detta í hug að fara
að smíða úr ís-
lenskum fjölum
- Það var svo mörgum árum
síðar, þegar ég hafði lært tré-
smíði, að Hallgrímur Indriða-
son, skógfræðingur, kom á verk
stæðið til mín með lerkifjalir,
sem hann hafði fengið úr Hall-
ormsstaðaskógi. Vildi hann að
ég smíðaði eitthvað fyrir sig úr
þessu, t.d. léttan hilluvegg. - Ég
bara hló nú að Hallgrími til að
byrja með og bauðst til að koma
þessum fjölum upp á ösku-
hauga fyrir hann. En við rædd-
um málin og endirinn varð sá,
að ég féllst á að prófa þetta og
sjá hvað hægt væri að gera úr
íjölunum.
• En ég varðyfirmig
hrifinn, þegar ég
fór að vinna
fjalirnar
- Ég hafði ekki dundað mér
lengi við að vinna fjalirnar,
þegar ég sá hvaða möguleika
þær buðu upp á og varð strax
yfir mig hrifinn af viðnum. Ég
hafði strax samband við Hall-
grím og bað hann að útvega mér
allt það lerki, sem mögulegt
væri að fá. Það gekk og í fyrstu
sendingunni fékk ég 1 ‘/2 tonn af
algerlega óunnum trjám úr
Hallormsstaðarskógi. Það rétt
dugði í innihurðirnar, sem eru
6. Síðar fékk ég lerki úr Vagla-
skógi, Kjarnaskógi, Grundar-
skógi, gömlu Gróðrarstöðinni
og nú síðast frá Kristnesi. öll
þessi tré hafa verið felld vegna
grisjunar, en ef að ég hefði ekki
fengið þau, hefði þeim annað-
hvort verið hent, eða þau notuð
í gijðingarstaura.
Ég reikna með að megnið af
þessu hafi verið svona 30-50 ára
tré, þannig að við sjáum, að það
tekur sinn tíma að rækta upp
nytjaskóg.
• íslenski viðurinn
gefur þeim inn-
flutta ekkert eftir
- Lerkið er svipað furu að sjá,
nema hvað það er heldur
gulara, harðara og mun kvist-
óttara og æðarnar í viðnum
koma meira frarn. Ég hef átt
svolítið við að vinna úr íslenskri
furu, en lerkið er mun vand-
meðfarnara, því hættir til að
springa. Þær íslensku trjáteg-
undir, sem ég hef unnið úr, gefa
sömu trjátegundum innfluttum
ekkert eftir. Ég vil þó taka það
fram, að ég hef 'ekki smíðað
innréttingarnar úr lerkinu
massivu, frekar en gengur og
gerist með aðra viði, heldur
klæddi ég lerkið á grind, venju-
legast spónaplötur, í 8 mm flög-
um.
• Sennilega eina
íbúðin, þar sem
innréttiingar eru
allar úr íslenskum
viði
Blaðinu er ekki kunnugt um að
mikið hafi verið smíðað úr ís-
lenskum viði, það er helst að
grisjurnar séu notaðar í girðing-
arstaura, eins og fram kom hjá
Þengli. Við vitum þó um eitt til-
felli, þar sem lerki úr Hallorms-
staðarskógi var notað í hús-
gögn. Þau húsgögn smíðaði
Ólafur heitinn Ágústsson á sín-
um tíma, en það var fundar-
borð og stólar, sem enn eru
notuð í fundarherbergi Kaupfé-
lags Héraðsbúa. Þá hefur tré-
smiðja í Stykkishólmi notað
birki í húsgögn og það gerir
einnig Ármann Þorgrímsson,
sem rennir hillustoðir, svokall-
að „súlnasystem", úr íslensku
birki. Þá hefur íslenskur trjá-
viður verið notaður í gegnum
tíðina í smærri smíðagripi, en
blaðinu er ekki kunnugt um
neinn, sem hefur verið jafnstór-
tækur og Þengill. Sennilega er
íbúðin hans sú eina á landinu,
þar sem íslenskur viður er not-
aður í allar innréttingar.
• Vonandi verður
þess ekki langt að
bíða, að gerðar
verði langtíma-
áœtlanir um rœkt-
un nytjaskóga
á íslandi
Mér finnst ég vera búinn að
sanna, það sem margir hafa áð-
ur bent á, að.það erekkert því til
fvrirstöðu. að nnta íslenskan
trjávið til smíða, og hér á landi
er áreiðanlega grundvöllur til
að rækta upp nytjaskóga. Hug-
sjónamenn, eins og Árrnann
heitinn Dalmannsson, hafa
undanfarin ár og áratugi verið
að benda á þá möguleika, sem
íslensku skógarnir bjóða upp á.
Þeir hafa hingað til talað fyrir
daufum eyrum, en ég vona að
þess verði ekki langt að bíða, að
gerðar verði langtímaáætlanir
um ræktun nytjaskóga á ís-
landi, sagði Þengill að lokum
Hurðirnar á fataskápunum eru líka klæddar með lerki. Kvistir og
æðar koma vel fram á þessari mynd, en viðurinn er Ijósgulur.
sem nefndur var Sílalækjar-
steinn og knáir menn loftuðu
aðeins. En mestu kraftamenn
einir tóku hann á bringu upp,
þar á meðal Karl. Og áhugi hans
á góðum skáldskap og dóm-
greind sýndi sig við ótal tæki-
færi.
Ég man fyrst eftir Karli Krist-
jánssyni á einhverri útisam-
komu, líklega á Ljósavatni og
sennilega um það leyti, sem
hann útskrifaðist frá Akureyr-
arskóla. Þar glímdi hann við
mestu kappa byggðarlagsins.
Og er mér enn í fersku minni
hversu léttilega hann náði
mjaðmarhnikknum og klof-
bragðinu með snerpu og mýkt -
og kröftum, sem notaðir voru
þó svo laglega að ekki varð til
lýta.
Um 1950 beitti sýslunefnd
Suður-þingeyinga sér fyrir því
að rituð yrði saga sýslunnar í
mörgum bindum. Sett var
nefnd, svokölluð sögunefnd, til
að hrinda hugmyndinni í fram-
kvæmd. Karl var formaður
hennar. Raunar varð minna úr
framkvæmdum en ætlað var.
Þó komu út 4 bindi af Ritsafni
þingeyinga. En síðan var að því
snúist að gefa út Ættir þingey-
inga, sem Indriði Indriðason
býr undir prentun.
Karl var snemma valinn í
stjórn Almenna bókafélagsins
og kosinn síðar forseti þess
mikla útgáfuféla^s sjötugur,
Glímusamband Islands kaus
hann formann útgáfunefndar
Glímusögu íslands, sem sam-
bandið er að búa til prentunar.
Og þegar Karl hætti á Alþingi
fékk bæjarstjórn Húsavíkur
hann til að rita sögu Húsavíkur.
Eigi veit ég með vissu hversu
langt því verki var komið þegar
vanheilsa steðjaði að þessum
önnum hlaðna manni á níræðis-
aldri síðastliðið haust. En sagt
er mér að hann hafi þá verið
langt kominn með Húsavíkur-
söguna, sem mun vera mikið rit.
Að síðustu en ekki síst um
útgáfustarfsemina er þess að
geta, að 1940 kom út kver með
ljóðasýnishornum 50 þingey-
inga, sem nefndist Þingeysk
ljóð. Karl og séra Friðrik A.
Friðriksson völdu ljóðin. En
kverið var gefið út í ágóðaskyni
til stuðnings sjúkrahúsbygg-
ingu á Húsavík. Aldrei áður
hafði þar verið sjúkrahús. Samt
skar héraðslæknirinn, Björn
Jósefsson, upp sjúklinga og
notaði skrifstofu sína sem skurð
stofu. Bæjarfélagið var pen-
ingalaust og allar sveitir í hérað-
inu, enda heimskreppa í landi.
Framkvæmdastjóri byggingar-
innar var Einar J. Reynis, en
með honum í byggingarnefnd
völdust Karl og Þórarinn Stef-
ánsson hreppstjóri. Húsið var
áætlað 110.000, en varð full-
búið tækjum kr. 67.200. Kr.
5000 fengust með harðheitum
frá ríkissjóði.
Enn er það í minni manna
norður þar hversu vel bygg-
ingarnefndin reyndist, eins og
þessar tölur geta raunar gefið
bendingu um. Einar útvegaði
efnið og sparaði engin ómök og
tók Iítið eða ekkert fyrir margt
handtakið. Þórarinn gætti kass-
ans og ætla ég að hann hafi átt
uppástunguna að útgáfunni til
að drýgja tekjurnar. Ábatinn
mun líka hafa orðið töluverður,
enda tóku þeir ekki eyri fyrir
sinn snúð, Karl ogséra Friðrik.
Við ljóðaleit um allar lendur
Þingeyjarsýslna fannst mikið
skáld í Reykjadal, Guðfinna
Jónsdóttir á Hömrum, komin
fast að fertugu. Óvíst er að hún
hefði annars nokkurntíma
komið í leitirnar. Meðal annars
flutti kverið Smalastúlku henn-
ar, sem fullgilt kvæði er í hvaða
ljóðaúrval sem er, þó enginn
ljóðamatsmaður hafi komið á
það auga.
í formálsorðum Þingeyskra
ljóða stendur m.a.: „Skáldgáfa
íslenskrar alþýðu og hin al-
menna iðkun rímgáfunnar hafa
verið ósegjanlega mikils virði.
Fólkið hefur ljóðað saman líf
sitt og umhverfi. Fyrir þessa
hæfileika hefur því orðið vorið
dýrlegra, veturinn konunglegri,
báturinn skriðmýkri, hesturinn
hágengari, hafið tilkomumeira,
öræfin æfintýralegri, byggðin
blómlegri - gleðin ríkari og böl-
ið bærilegra.
Ekki veit ég hvort orðin eru
Karls eða Friðriks, báðum er til
þess trúandi að komast svona
vel að orði, og munu fáir eftir
leika.
Á þessu, sem nefnt var, sést
að Karl Kristjánsson hefur
komið meira en lítið við útgáfu-
störf með öllu öðru, sem hann
hafði á sinni könnu. Þar að auki
birtust fjölmargar ritgerðir frá
hans hendi í blöðum og tíma-
ritum um margvísleg mál, eink-
anlega minningagreinar og
margt um bækur.
Hann var flestum mönnum
kunnugri ljóðsgerð amtímans
hér á landi og var fundvís á það,
sem honum þótti bitastæðast og
var aldrei í vandræðum með að
gera grein fyrir skoðunum
sínum.
Enn er svo þess að geta að oft
var til hans leitað og hann beð-
inn að flytja tölu þegar sam-
ferðamenn voru kvaddir og
vékst hann jafnan vel við því og
tókst oft afburða vel. Kryddaði
hann þá oftast tölu sína falleg-
um vísum og kjarnyrðum frá sér
og öðrurn og seildist víða til
fanga. Sem dæmi um það
hversu vel honurn gat tekist upp
við þessháttar tækifæri, leyfi ég
mér að benda á húskveðju, sem
hann flutti við jarðarför Kára á
Hallbjarnarstöðum 1949, er
seinna var prentuð í Árbók
þingeyinga 1967. í öðru lagi á
tölu við útför Guðmundar á
Sandi 1944, sem prentuð er
sama ár í Tímanum. Þar er
meiri skilning að finna á ritverk-
um Guðmundar í þeim fáu
orðum, sem þar var hægt að
koma að þeim, en hjá nokkrum
bókmenntafræðingi, er um Guð
rnund hefur skrifað enn sem
komið er.
Karl Kristjánsson og kona
hans, Pálína Jóhannesdóttir,
fiuttu frá Húsavík til höfuð-
borgarinnar um svipað leyti og
hann hætti á þingi. Hún er nú á
níræðisaldri, kona mikilhæf og
skáldmælt.
Börn þeirra eru 4 á lífi: Krist-
ján bókmenntafræðingur,
kvæntur Elísabetu Jónsdóttur.
Áki verslunarmaður í Reykja-
vík, ókvæntur. Gunnsteinn
deildarstjóri hjá SIS í Reykja-
vík, kvæntur Erlu Eggertsdótt-
ur. Svava húsfreyja á Húsavík,
gift Hinrik Þórarinssyni skip-
stjóra.
Dóttur á fermingaraldri
misstu þau Pálína og Karl,
fallega stúlku, Björgu að nafni.
Bjartmar Guðmundsson.
ÍSLENDINGUR - 5