Faxi - 01.03.1954, Qupperneq 4

16
F A X I
-
Ásgeir Einarsson, bœjarfulltrúi:
í fyrri grein var varpað fram þeirri
spurningu — á hverju á verkamannastétt-
in að lifa, ef vinnuaflið, sem er það eina,
sem hún á, bilar af völdum sjúkdóma eða
slysa. Er þá komið að hinu stóra félags-
málavandamáli: forsjá hins eigna og alls-
lausa verkalýðs, er hann varð fyrir veik-
indum, slysum og atvinnuleysi.
Aður en haldið er áfram að rekja helztu
atriðin í sögu félagsmálanna, þykir rétt að
gera nokkra grein fyrir í hverju þessi
breytta skipun þjóðfélagsins raunverulega
var fólgin. Sjúkdómar, slys og atvinnu-
leysi voru ekki ný fyrirbæri. En hvers
vegna urðu þau nú allt í einu félagsleg
vandamál, sem leysa þurfti ?
Hinu gamla handverks- og iðnskipulagi,
sem fæddi af sér iðnfélögin, var kollvarpað
með iðnbyltingunni, og tryggingar þær og
gagnkvæm hjálp, sem því höfðu verið sam-
fara, hurfu að mestu leyti úr sögunni.
Hinni nýju stétt iðnverkamanna þurfti
því að tryggja hliðstætt öryggi og iðnfélög-
in höfðu veitt.
Meðan smáatvinnureksturinn var rikj-
andi, var atvinnulífið allt í miklu fastari
skorðum, flutningar á milli landshluta
voru fátíðari, venjulega bjó fólk alla æfi
á fæðingarstað sínum. Þar af leiðandi voru
ættarböndin sterkari, en sambúðin inni-
legri við nágrannana. Þegar veikindi og
önnur óhöpp bar að höndum, veittu ætt-
um af þeim svæðum, sem heppilegt
er að byggja á. I sambandi við þetta
verði haldið áfram aðgerðum til þess
að bærinn fái umráðarétt yfir bæjar-
landinu.
Hert verði á heilhrigðiseftirliti bæjarins, og
komið upp almenningssalernum.
Unnið verði að uppbyggingu skrúðgarðs-
svæðisins og fegrun bæjarins.
Stuðlað verði að því, eftir því sem á valdi
bæjarstjórnar er, að endurbætur fáist á
símakerfi bæjarins, þannig að símaþjón-
ustan komizt í sem bezt lag.
2. GREIN.
ingjar og nágrannar hver öðrum hjálp.
Þetta breyttist mjög verulega, þegar stór-
iðnaðurinn og borgarlífið ruddi sér til
rúms.
Samband verkafólksins við atvinnurek-
endur var áður fastara og persónulegra.
Hjúin voru oft alla ævi hjá sama húsbónd-
anum og höfðu fæði og uppihald hjá hon-
um. Meðan framleiðslan var í höndum ótal
smáframleiðenda, var mótsetningin milli
atvinnurekenda og verkamanna yfirleitt
ekki eins mikil og nú. Framleiðslutækin
voru ekki dýrari en svo, að verkamenn-
irnir gátu sjálfir orðið atvinnurekendur,
ef þeir sýndu sparsemi og forsjálni. En á
þessu varð örlagarík breyting við þróun
stóriðnaðarins og notkun hinna nýju véla,
sem öllum þorra manna var um megn að
eignast. Hið gamla samband verkamanns-
ins við framleiðslutækin, sem í mörgum
tilfellum var fólgið í því, að hann var eig-
andi þeirra, rofnaði. Sú afleiðing stóriðn-
aðarins var ef til vill sú breytingin, sem
þyngst varð á metunum. Það voru því hin
efnalegu skilyrði, sem sköpuðu flest af
þeim vandamálum, sem félagsmálapóli-
tíkin liefur þurft fram úr að ráða.
En samhliða því, sem vandamálin urðu
til og kröfðust lausnar, reis upp öflug
hreyfing meðal manna úr hinum ólíkustu
flokkum til þess að vinna að því að hæta
úr bölinu, sem var samfara vexti stóriðj-
unnar og stórborganna.
Athugaðir verði möguleikar til byggingar
og reksturs elliheimilis í Keflavík.
Bæjarstjórn beiti sér fyrir því, að komið
verði upp sjóveitu fyrir útgerðina.
Athugað verði vandlega, hvwrt heitt vatn
muni fást úr jörð í nágrenni Keflavík-
ur, til hagnýtingar í hitaveitu.
Unnið verði að því, að sem fjölbreyttastur
og öruggastur atvinnurekstur geti þrif-
izt í Keflavík, samhliða því að atvinnu-
stéttirnar í bænum njóti efnahagslegs
öryggis í sem ríkustum mæli.
Umhyggja fyrir hinum fátæku og smáu
í þjóðfélaginu hefur verið til á öllum tím-
um, þó að í þeim efnum megi rekja
greinilega þróun. I hinum fornu menn-
ingarríkjum gætti hennar mjög lítið, það
var beinlínis álitið veikleikamerki að liafa
meðaumkun með hinum lægri stéttum
þjóðfélagsins. Meðferðin á þrælunum er
glöggt dæmi um þann hugsunarhátt. Og
slíks hugsunarháttar hefur gætt allt til
vorra tíma. Framan af voru það svo að
segja eingöngu kirkjunnar menn og
stofnanir hennar, sem höfðu áhuga á og
störfuðu að félagslegri líknarstarfsemi.
Fordæmi meistarans frá Nazaret hefur án
efa átt verulegan þátt í því að vekja rétt-
lætistilfinninguna gagnvart þeim, sem
voru fátækir, veikir og kúgaðir. Fram-
færslulöggjöf og framfærslustarfsemi nú-
tímans á vissulega að nokkru leyti rót sína
að rekja til góðgerða- og líknarstarfsemi
kirkjunnar. Kenningar upplýsingartíma-
bilsins og frönsku stjórnarbyltingarinnar
um mannréttindin, krafan um frelsi og
jafnrétti, ekki aðeins lagalegt, heldur einn-
ig félagslegt jafnrétti, ruddu brautina fyrir
félagsmálalöggjöf 19. aldarinnar. Kristin-
dómurinn kenndi, að allir væru jafnir fyrir
guði og honum jafnkærir, en mannrétt-
indakenningin var á þá leið, að allir ættu
að vera jafnir fyrir lögunum, án tillits til
stéttamismunar. Krafan um félagslegan
jöfnuð og réttlæti var lyftistöng þeirra
umhóta í félagsmálum, sem áttu sér stað
á 19. og 20. öldinni. Þær stefnur, sem geng-
ust fyrir félagslegum umbótum á því tíma-
hili, eru margar og margvíslegar. Áhrifa-
ríkastar voru kröfur hinna fátæku stétta
sjálfra, verkalýðsins, sem þekktu bölið af
eigin reynd.
Verkalýðshreyfingin og sósíalisminn
hörðust í sínum margvíslegu myndum
fyrir félagslegum umbótum með samning-
um við atvinnurekendur með nýrri lög-
gjöf eða með eigin samtökum. Félög
verkamanna tryggðu meðlimi sína gegn
sjúkdómum, slysum og atvinnuleysi, með
samningum við atvinnurekendur fengu
þau vinnutímann styttan og aðbúnaðinn
í verksmiðjunum bættan, á löggjafarþing-
um fengu fulltrúar þeirra samþykkt fjár-
framlög til trygginganna, löggjöf um
vinnutímann og fjölmargt fleira. Þessi þrí-
þætta starfsemi og barátta hinna faglegu
og pólitísku félaga verkalýðsins hefur án
efa verið langsterkasta lyftistöng hinna
félagslegu umbóta.
Þróun félagsmóla
i
>