Faxi - 01.01.1968, Side 6

er, að árið 1908 er hann lagður niður og
myndaðir tveir nýir hreppar. Hinir nýju
hreppar voru núverandi Gerðahreppur og
Keflavíkurhreppur. í þeim síðarnefnda
voru núverandi Keflavíkurkaupstaður og
Nj arðvíkurhreppur.
Þannig voru Keflavík og Njarðvík sam-
eiginlegt hreppsfélag frá árinu 1908s) eða
þar til Njarðvíkingar óskuðu eftir að ger-
ast sér hreppsfélag, vegna þess að þeir
töldu sig vera mjög afskipta með alla
þjónustu og framkvæmdir svæði sínu til
handa.
Samningur um skilnað Keflavíkur og
Njarðvíkur var gerður 25. október 1941®)
Njarðvíkur urðu því fyrst sérstakt sveitar-
félag með lögum, sem tóku gildi 1. janúar
1942.
Landaskil Njarðvíkur og Keflavíkur
voru fyrst þar, sem Tjarnargata er nú í
Keflavík, en er samningur var gerður um
skipti byggðarlaganna voru þau ákveðin
um lóð Fiskiðjunnar hf. þannig, að mjöl-
skemma Fiskiðjunnar stendur nú að hálfu
í Keflavík og að hálfu í Njarðvík.
Keflavík hlaut kaupstaðaréttindi 1. apríl
1949. Lögsagnarumdæmi Keflavíkur var
stækkað með lögum frá 4. maí 1966. Með
þeirri stækkun rúmlega þrefaldaðist lög-
sagnarumdæmið að flatarmáli. Þeir 415 ha,
sem Keflavík stækkaði um, eru að mestu
land, sem hefur verið skilið frá Gerða-
hreppi.
Eg mun nú fara fljótt yfir sögu um
upphaf og þróun byggða í öðrum hrepp-
um á Reykjanesskaga.
Nokkuð er sagt frá Eyvindi fóstra Stein-
unnar gömlu í Landnámu, en Evindi
fóstra sínum gaf Steinunn in gamla land
á millum Hvassahrauns og Kvígubjargar-
vogum. Landnám Evindar, er hann hlaut
að gjöf frá Steinunni fóstru sinni, hlaut
nafnið Vatnsleysuströnd. Landnám hans er
nú óbreytt sem Vatnsleysustrandarhrepp-
ur.
Molda-Gnúpssynir, þeir Hafur-Björn,
Gnúuur, Þorsteinn hrungnir og Þórður
leggjaldi, námu Grindavík. Landnám
þeirra bræðra er enn óbreytt sem Grinda-
víkurhreppur10.)
Herjólfur, frændi Ingólfs og fóstbróðir,
fékk frá honum að gjöf land milli Reykja-
ness og Vogs og svarar það nákvæmlega
til núverandi Hafnarhrepps10.)
Eg hef nú reynt að gera nokkra grein
fyrir myndun sveitarfélaga á Reykjanes-
skaga sunnan Hafnarfjarðar og þeim
breytingum, sem á þeim hafa orðið.
Hið forna landnám Steinunnar gömlu,
Rosmhvalanes, sem í voru Njarðvík,
Keflavík, Leira, Garður og Miðnes, eru
nú fjögur sveitarfélög. Eg tel að hagstæð-
ara væri fyrir íbúa hinna fjögurra sveitar-
félaga, að svo væri enn í dag, og þessi
byggðarlög mynduðu eitt sveitarfélag, eða
hefðu meira skipulegra samstarf en nú er.
Fyrir því mæla margvísleg rök, sem fram
komu í erindi Hjálmars Vilhjálmssonar
um stækkun sveitarfélaga, sem of langt
mál yrði upp að telja. Því vísast til erindis-
ins, sem er sérprentað í tímaritinu Sveitar-
stjórnarmál.
Meðal þeirra byggðarlaga, sem örast
hafa vaxið á undanförnum áratugum, er
Keflavík og Njarðvík. Um áramót 1941—
42, er skipting byggðarlaganna fór fram,
voru íbúar Keflavíkur 1.444, en íbúar
Njarðvíkur 278. Við síðasta manntal voru
íbúar Keflavíkur 5.422, en íbúar Njarð-
víkur 1.538. Ibúatala Keflavíkur hefur því
nær fjórfaldast frá því skifting fór fram,
en íbúatala Njarðvíkur nær sexfaldast.
Keflavík er nú fimmti fjölmennasti kaup-
staður hér á landi. Sem dæmi um hina öru
fólksfjölgun í þessum byggðarlögum má
geta þess, að árið 1941, er samningur er
gerður um skilnað byggðarlaganna, voru
nær 30 hreppar fjölmennari en Njarðvík,
en nú er Njarðvíkurhreppur fjórða fjöl-
mennasta hreppsfélagið.
Þeirri spurningu er oft varpað fram
manna á meðal, hvort Keflavík og Njarð-
vík munu ekki sameinast aftur vegna legu
byggðarlaganna þannig, að þessi byggðar-
lög muni í náinni framtíð byggjast saman,
og aukin samskipti byggðarlaganna verða
þeim báðum nauðsynleg vegna hagstæðari
fjárfestingar, en ella myndi verða. Það má
ætla, að fjárfestingar byggðarlaganna verði
mjög óhagstæðar fyrir skattgreiðendur,
nema aukið samstarf þeirra komi til.
Sem dæmi má nefna, að í Keflavík
er sundhöll, sem talin er geta annað þörf-
um beggja byggðarlaganna, ef starfsemi
hennar væri endurskipulögð með það í
huga. I Njarðvík er aftur á móti verið að
byggja litla sundlaug. Eflaust hefði verið
hagstæðara fyrir byggðarlög hér á Reykja-
nesskaga að beina fjármagni sínu saman
í eina stóra sundhöll, sem hefði svarað
kröfum tímans. Félagsheimilið í Njarð-
vík er talið geta annað þörfum beggja
byggðarlaganna samhliða nokkrum smærri
samkomusölum í Keflavík auk kvik-
myndahúsanna. í Keflavík er aftur á móti
fyrirhugað og talið aðkallandi nauðsynja-
mál að reisa annað félagsheimili í minna
en kílómeters fjarlægð frá því fyrrnefnda.
Þessi tvö dæmi, sem nefnd hafa verið um
fjárfestingar í Keflavík og Njarðvík, sýna
það, að fjárfestingar geta verið óhagstæðar,
ef fyrst og fremst er við það miðað, að
þessi tvö byggðarlög þurfi ekkert til hvors
annars að sækja.
Eðlilegast væri, að sveitarstjórnir þess-
ara byggðarlaga myndu hefja skipulagt
samstarf um gerð framkvæmdaáætlunar
um þjónustustofnanir fyrir þegna sína, en
ekki fjárfestingakapphlaup í þeim megin
tilgangi að gera þessi tvö byggðarlög, sem
landfræðilega liggja saman, óháð hvort
öðru. Stjórnendur Keflavíkurkaupstaðar
hafa þó gert tilraunir til að ná samstöðu
við nágrannahreppana um rekstur stofn-
ana í Keflavík, sem öll byggðarlögin hafa
að einhverju leyti notið. Slík samvinna
byggðarlaganna, að reka sameiginlega
stofnanir í Keflavík, virðist eiga erfitt upp-
dráttar.
Vænlegra til árangurs væri, að byggðar-
lögin skiptu með sér verkum um rekstur
stofnananna, sem myndu nægja fyrir öll
byggðarlögin, því eðlilega skiptir ekki
máli, hvort stofnanir eru staðsettar í Keíla-
vík eða í nágrannahreppum, ef þær geta
þjónað íbúum allra byggðarlaganna.
Þar sem stækkun sveitarfélaga hefur
verið rædd, hefur áhugi sveitarstjórnar-
manna verið takmarkaður. Þeir telja stöðu
sína mjög ótrygga með stækkun sveitar-
félaganna, en aftur á móti eru flestir
hlynntir auknu samstarfi. Það færist mjög
í vöxt, að sveitarfélög sameinist um bygg-
ingu og rekstur félagsheimila, skóla og
annarra þjónustustofnana.
Alment er það álit sveitarstjórnarmanna,
að með því að stækka félagssvæði sveitar-
félags síns með sameiningu við nærliggj-
andi sveitarfélag, þá séu þeir að afhenda
öðrum þau áhrif, sem þeir nú hafa í rekstri
síns byggðarlags.
Slík sjónarmið eiga eflaust við nokkur
rök að styðjast, því með sameiningu t. d.
tveggja sveitarfélaga myndi stjórnendum
og starfsliði verulega fækka, en fækkun á
starfsliði og stjórnendum myndi eðlilega
leiða til fjárhagslega hagstæðari reksturs.
Öll byggðarlög munu eðlilega ætíð keppa
að því að velja sína hæfustu þegna til að
gegna sveitarstjórnarstörfum. Því tel ég
þann ótta sveitarstjórnarmanna ástæðu-
lausan, að ef t. d. tvö sveitarfélög eru sam-
einuð, að stjórnendum hins stærra séu þá
afhent öll völd, því ætla má, að sveitar-
stjórnarmenn séu valdir eftir hæfni og
áhrifum, en ekki eftir því í hvaða bæjar-
hverfi þeir búa.
6 — FAXI