Faxi

Årgang

Faxi - 01.01.1971, Side 3

Faxi - 01.01.1971, Side 3
Bjarni Þorkelsson skipasmiður var fæddur að Asum í Skaftártungum, en fluttist þaðan á öðru ári að Borg á Mýrum og ólst þar upp. Hann var sonur sr. Þorkels Eyjólfs- sonar, er var prestur á Borg og síðar á Stað- arsfað á Snæfellsnesi. Bjarni lærði ungur söðlasmíði í Reykjavík, fór svo vestur á Snæfellsnes og var verzlunarmaður i Olafs- vík nokkur ár, en fékkst þó alltaf öðru hvoru við smíðar. Bátasmíðar stundaði hann um langt ára- bil, fyrst í Olafsvík og þar í grennd, en síðan í Reykjavík. Bátar, smáir og stórir, smíð- aðir af Bjarna, munu hafa skipt hundruð- um. Hann faim upp nýtt lag á bátum, og reyndi þar að sameina það tvennt, að bát- arnir væru ganghraðir, en verðu sig þó vel fyrir sjó. Lagði hann mikla vinnu í þessar tilraunir og þótti takast mjög vel, enda fengu bátar hans gott orð á sig mcöal sjó- manna og voru eftirsóttir. Eftir að bátavélar tóku að flytjast inn, voru þæð fyrst settar í gamla fiskibáta, sex- róna, og gafst það furðanlcga. En vélamar og bátamir áttu ekki saman. Vélarálagið kom allt á einn stað og þurftu því vélbátar að vera byggðir úr traustu efni og með öðru lagi en seglbátar og róðrarbátar. Bjami tók þá enn upp nýtt lag á vélbátunum, sem þótti henta mjög vel, enda smíðaði hann fjölda marga vélbáta og liafði hann um 10 manns í vinnu við bátasmíðamar til þess að anna eftirspuminni og hafði þó hvergi nærri undan, svo eftirsóttir voru bátar hans. Sem mikilliæfur skipasmiður var Bjarni ekki einungis kunnur hér heima á Islandi, hcldur náði frægð hans á þessu sviði einnig til útlanda. Hann hafði samband við véla- verksmiðju þá, er framleiddi og seldi vélar í íslenzka fiskibáta og fékk Iagi vélanna breytt til samræmis við nýrri bátana og ís- lenzkar aðstæður. Sagt er að útlcndur eig- andi stórrar bátasmíðaverkstofu, liafi fengið hjá Bjarna bátslíkan, 5 feta langt til að sjá eftir lag og verk. Heimildir úr mánaðarritinu Óðni, 1. árg. 1906. um útgerð á þessum árum. Hann hafði eitt sinn komið að Sandgerði og litizt svo á Sandgerðisvík, að þar mætti hafa vél- bát, ef tryggilega væri um búið. Björn lét svo sigla Gammi til Reykjavíkur um haustið, því hann hafði þá gjört ráðstaf- anir til að gjöra hann út frá Sandgerði næsta ár. Vil ég nú ofurlícið segja frá, hvernig til gékk og öilum þeim erfiðleikum, sem fyrsta útgerð vélbáts í Sandgerði átti við að stríða. Er mér það ljósast sem for- manni bátsins. Varla hafði ég mótorvél séð og aldrei út í bát komið með vél í gangi. Björn var sjálfur ágætur vélamaður og hjá honum hafði verið mótoristi á Gamminum síðastliðið sumar og í suður- ferðinni norðan um 'land, bráðflinkur og hugkvæmur norskur piltur, mig minnir 16—17 ára gamáll þá. Hvíldi á piltinum norska allur vandi um öryggi vélar. Virt- ist það svo samvizkusamlega gjört, sem kostur var á. Varð svo þessi piltur mótor- isti hjá mér á Gammi og þar með fyrsti vélstjóri á vélbát í Sandgerði. En það var Olav Olsen, nú ketilsmiður og vélsmiðju- eigandi í Ytri-Njarðvík.“ Þennan þátt skráði formaður bátsins á ell'iárum sínum, hinn kunni Suðurnesja- sjósóknari og formaður á fyrstu áratugum þessarar aldar, Magnús Þórarinsson frá Flandastöðum á Miðnesi. Olsen á góðar minningar frá sjómanns- árum sínum í hinum ýmsu verstöðvum hér á landi á frumbýlisárum vélbátaút- gerðar. Þó fislkveiðar eða sjómannslífið við Islandsstrendur hafi ekki reynzt eins einfalt og munnmælasögur hermdu heima í Noregi. Fyrir ókkur, sem erum svo mjög háð vélarafli og vélknúnum tækjum í öllum ok'kar störfum, er það harla ótrúlegt, að aðeins séu tæp 64 ár síðan Suðurnesja- menn háðu alla sína lífsbaráttu án nokk- urrar vélanotkunar, bæði á sjó og í landi. Frá þeim tíma, að vélbátaútgerð hófst hér á landi hefur Islendingum fjölgað um meira en hélming. Mikill gróandi hefur verið í þjóðlífinu og stórstígar framfarir á öllum sviðum. Segja má að á umræddu tímabili hafi byggð Islands verið reist frá grunni. Með tilkomu vélbátaútgerðar hefst nýtt tímabil í atvinnusögunni, sem gjör- breytti bögum Islendinga. Þó á ýmsu hafi gengið hefur vélbátaútgerð reynzt mjög ábatasamur atvinnuvegur, er óx ört á fyrstu áratugum þessarar aldar. Kaupstað- ir og sjávarþorp risu up við hafnir þar sem stutt var á fengsælustu fiskimið í ver- öldinni, þar með hefst iðnvæðing Islands með tilkomu nýrra atvinnugreina, en þær byggðust allar á vexti fiskveiða. Það má fullyrða, að það sé ævintýri lík- ast, að núlifandi Islendingar og ’nér á meðal okkar, hafi verið þátttakendur í upphafi vélanotkunar hér á Suðurnesjum. Starfsævi okkar gömlu manna í dag, er tímabil allrar véltækniþróunar og stór- virkra athafna með þjóð okkar. Lífssaga Olavs Olsens er bókarefni, hér væri því um hið ákjósanlegasta verkefni fyrir sagnritara, að sikrá þátt úr atvinnu- sögunni á sviði véltækni og járniðnaðar, þjónustuþátt í þágu sjávarútvegsins, eftir hinum stálminnuga og ferska gamla manni áður en fennir í sporin. Eyþór Þórðarson. Magnús Þórarinsson formaður skráir endurminningar sínar á elliárunum. FAXI — 3

x

Faxi

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Faxi
https://timarit.is/publication/678

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.