Faxi - 01.12.1980, Page 4

Myndin er tekin 4. ágúst 1976 at togurunum Erlingi og Guömundi Jónssyni, og fleiri skipum
JÓN H. JÚLÍUSSON:
Þróun hafnarmála í Sandgerði
í þessari grein er ætlun mín að
rifja upp í stórum dráttum
upphaf vélbátaútgeröar á
Suðurnesjum og í framhaldi af
því þróun hafnamála í
Sandgerði.
Það munu hafa verið 2 bræður
frá Mjóafirði, þeir Konráð og
Gísli Hjálmarssynir sem fyrstir
manna létu að sér kveða við
undirbúning að vélbataútgerð
frá Sandgerði. Þeir tóku á árinu
1905 á leigu hjá Einari Svein-
björnssyni bónda í Sandgerði
„Hamarinn" svokallaða og
talsverða landspildu uppaf
honum, en „Hamarinn" var þá
hálfgerð eyja og umflotinn sjó á
flóð. Ekki urðu umsvif þeirra
bræðra þó mikil í Sandgerði
nema að byggja allstórt hús sem
nota átti sem ísgeymslu.
Næsta skrefið var svo það, að
hinn 4. febrúar 1907 kemurfyrsti
vélbáturinn til útgerðarog land-
dvalar í Sandgeröi; var það
vélbáturinn Gammur RE 107 um
14 lestir að stærð og með 12
hestafla Möllerupvél. Eigandi
bátsins var Björn Gíslason
(bróðir Þorsteins ritstjóra og
skálds) og hafði hann fengið
leyfi áðurnefndra bræðra til að
nota aðstöðu þeirra í Sandgerði.
Skipstjóri á Gamminum var
Magnús Þórarinsson en vélstjóri
Ólaf Ólsen (síðar vélsmiðju-
eigandi í Njarövík). Síðar sama
ár kom svo Björn með tvo
vélbáta til viðbótar til
Sandgerðis. Ekki gekk útgerð
bátanna sem best ogkom þar
margt til. Til dæmis var engin
bryggja á staðnum og ekkert
frystihús til beitugeymslu, fara
þurfti með vélarhluti til Reykja-
víkur til viðgeröar því enginn
vélsmiður var þá á Suður-
nesjum, vegasambandslaust var
við Reykjavík og enginn sími var
þá kominn til Sandgerðis. Erfið-
leikarnir voru því margir og
aflagðist útgerð Björns frá
Sandgeröi þá um haustið.
Þetta sama haust er síðan
stofnað í Danmörku að
frumkvæði Lauritzen konsúls,
sem jafnframt var aðaleigandi
(slands - Færeyja félagið.
Tilgangur félagsins var að efla
fi'skveiðar við ísland og var einn
þáttur þess vélbátaútgerð frá
Suðurlandi. Sem forstööumað-
ur fyrir bátaútgerðina var ráðinn
Matthías Þórðarson frá Móum. í
bók sinni „Litið til baka“ II bindi
og kom út 1947 segir Matthías
að hann hafi valið Sandgerði
sem útgerðarstað eftir nána yfir-
vegun. Fór honum þar sem
mörgum öðrum fyrr og nú, að
hann taldi landkosti Sandgerðis
það miklatil útgerðaraðframhjá
þeim væri ekki gengið. Þeir eru
helstir hve stutt er á hin auðugu
fiskimið út af Faxafióa, í Miðnes-
sjó og á Reykjanessvæðinu og
þá ekki síður hve öruggt
skipalægi er inni í Sandgeröis-
víkinni í skjóli við Bæjarskers-
eyrina sem er skerjagarður og
liggur í boga sunnan og vestan
við víkina um 1 mílu út frá landi.
Ver hún víkina fyrir suðvestan
og vestanáttum.sem eru verstu
áttirnar, það vel að við góðar
ankerisfestar var bátum vel
borgið þar, jafnvel i aftaka-
veðrum og hafróti. Enda var sú
Til vinstri nýja bryggjan og innsigllngaropiö og hluti Bæjarskerseyrari baksýn. Myndin ertekin úr
SandgerðÍSVÍta. Ijósm.: Reynir Sveinsson
aðferð notuð við geymslu
bátanna á milli róðra, í
landlegum og á milli vertíöa allt
fram til 1960. Á þeim árum mátti
oft sjá þarvið legufæri um og yfir
30 báta víðsvegar að af landinu,
sem stunduðu róðra frá
Sandgerði.
Á árinu 1908 hófst Matthías
handa um byggingu ýmsra
mannvirkja í Sandgerði á vegum
(slands - Færeyja félagsins og
þar á meðal bryggjugerð.
Sunnan á Hamrinum lét hann
byggja 75 álna (ca.47m.) langa
bryggju úr steinsteypu og
höggnu grjóti. Einnig tengdi
hann steinbryggjuna við land
með 70 álna (ca. 44m.) langri
FAXI - 168