Faxi - 01.12.1980, Qupperneq 5

trébryggju sem alltaf var kölluð
Stöplabryggja. Þetta var
upphafið að bryggju þeirri sem
nú kallast Norðurgaröur og
hefur verið aðaluppistaða Sand-
gerðishafnar gegnum árin.
( maí mánuði sama ár kom
síöan fyrstu 14 vélbátarnir til
útgeröar frá Sandgerði og hefur
bátaútgerð haldist þar stöðugt
síðan með tilheyrandi breyt-
ingum og stækkunum í
tímanna rás.
Ekki gekk þessi útgerð betur
en hjá Birni Gíslasyni árið áður
og var félaginu slitið um haustið
og eignirnar seldar árið eftir. í
bók sinni kennir Matthías
ódugnaði og áhugaleysi hinna
dönsku fiskimanna um hvað afla
brögð voru rýr og afkoman
léleg.
Pétur J. Thorsteinsson keypti
hús og aðrar eignir félagsins í
Sandgerði en seldi þærfljótlega
Matthíasi Þórðarsyni að hálfu og
síðan að fullu árið 1910. Árið
1913 keypti síðan Loftur
Loftsson frá Akranesi eignirnar
af Matthíasi. Um svipað leyti fær
svo Haraldur Böðvarsson,
einnig frá Akranesi, leigt land
undir útgeröarstöö hjá Einari
bónda í Sandgerði og var land
Haraldar sunnan við land Lofts.
Héldu þeir félagar, sinn í hvoru
lagi þó, áfram uppbyggingu
útgerðaraðstöðu sinnar og ráku
útgerð og verslun í Sandgerði
um áraraðir.
I þessari uppbyggingu voru
eðli sinu samkvæmt bryggju-
gerðir. Loftur bætti við bryggju
þá er Matthías hafði byrjaö á og
var hún kölluð Loftsbryggja,
síðar Garðsbryggja og nú
Noröurgarður. Haraldur byggði
sér hinsvegar nýja bryggju sem
kölluð var Haraldarbryggja og
síöar Miðnesbryggja. Ekki voru
þessar hafnarframkvæmdir
þeirra félaga eða eftirkomandi
eigenda fyrirtækjanna þó ýkja
stórar í sniöum og t.d. munu
einu framkvæmdirnar frá 1933-
1946 hafa verið þær, að Lands-
banki íslands, sem um tíma átti
og rak útgerðarstöö Lofts, lét
lengja og breikka Lofts-
bryggjuna allverulega og mun
það hafa veriö 1937.
Fyrir nokkrum árum rakst ég á
mjög stórhuga og athyglisverða
teikningu hjá Hafnamála-
stofnun.
Teikningin er að fyrirhugaðri
höfn í Sandgeröi, hún er frá
árinu 1921. Á henni er gert ráð
fyrir varnargaröi út alla Bæjar-
skerseyrina og öðrum varnar-
garði á móti út frá landi norðan
við Flankastaöi. Einnig er gert
ráð fyrir mjög mikilli uppfyllingu
með landinu milli garðsend-
anna, það mikla að hún hefði
náð rúmlega fram fyrir miðju
núverandi hafnarsvæði. Innan á
garðana og framan við
uppfyllinguna var síðan gert ráð
fyrir bryggjum og viölegukönt-
um nokkra km. á lengd. Hver sé
upphafsmaður eða hönnuður
þessarar teikningar hefur mér
ekki tekist að frétta en hún er
undirrituð af Th. Krabbesem var
vitamálastjóri á þeim árum. Árið
1945 semst svo um hjá
Miöneshreppi og þáverandi
eigenda útgerðarstöðvanna Hf.
Miðnes og Garðs hf. að
Miöneshreppur kaupi af þeim
báðar bryggjurnar og töldust
þær h.vor um sig hafa 60 metra
viölegupláss á hásjávuðu og var
söluverð þeirra til samans 395
þúsund kr.
Þau skilyrði fylgdu með frá
seljendum: 1. Að verulegar
hafnarbætur verði geröar í
Sandgerði, og byrjað verði á
þeim eigi síöar en á næsta vori.
2. Að endanleg sala og afsal fari
eigi fram fyrr en í des. 1946.
( framhaldi af þessu
samkomulagi skrifaði hrepps-
nefnd Miöneshrepps sam-
gönguráðherra bréf með ósk urr
að fá ríkisstyrki til að byggja í
Sandgeröi höfn fyrir báta og
skip.
Fróðlegt er að sjá umsögn
þáverandi vitamálastjóra í svari
sínu til Samgönguráðuneytis um
erindi Miðneshrepps. Umsagn-
arbréfið er dagsett 24. okt. 1945
og læt ég tilvitnun f þaö fljóta
með, sem hljóöar svo. “ örugg
stórskipahöfn i Sandgerði með
sæmilegri kyrrð við bryggjur er
svo dýrt fyrirtæki að það veltur á
tugum milljóna. Það er til mjög
góð yfirlitsmæling af þessu
hafnarsvæöi og rannsókn á því
hvort þessi lausn á stórskipa-
höfn eða hin sé nokkrum
milljónum dýrari eöa ódýrari er
tæplega tímabær því liggur í
augum uppi aö hver einasta
þeirra er of dýr enn sem komiö
er" Tilvitnun lýkur. Ég læt svo
hvern þann sem til þekkir.um að
dæma um þessa rökvísi, og á
hvaða forsendum hafnað er. En
því miður er kunnuglkeiki
ráðamanna þjóðfélagsins oft
álíka og þetta. Þessvegna eru
Kröfluævintýri svo mörg og
víöa.
Á árinu 1946, er síöan ráðist í
að lengja Garðsbryggjuna um
75 metra og kostaði þaö 886
þúsund kr. Voru það allmiklir
peningar þá og þrátt fyrir 60%
ríkisstyrk til slíkra framkvæmda,
sáu ráöamenn hrepps og hafnar
ekki fram á nægjanlegtfjármagn
heima fyrir til að uppbygging
hafnarinnar gæti gengið eins
fljótt og óskað var, þó svo að rík-
isstyrkur fengist.
Enda sáu þeir einnig hið
geysilega þjóðfélagslega
óréttlæti sem í því felst að sum
sveitafélög fái hafnir nánast á
silfurfati og rekstur þeirra
tryggðan sér að kostnaðar-
lausu, eða eins og segir í Lands-
hafnarlögum.
“Rfkissjóður lætur gera og
starfrækja á sinn kostnaö hafn-
armannvirki" Á viðkomandi
stað. En önnur sveitarfélög
verða nánast að “blóðmjólka"
sig til byggingar á samskonar
mannvirkjum og rekstri þeirra.
Það var því samþykkt á fyrsta
fundi hafnarnefndar 1947 að
hafnar og hreppsnefnd skrifuöu
Alþingi bréf meö ósk um að
Sandgerði yrði tekið inn í lögin
um landshöfn Keflavík-Njarö-
vík og ef það ekki fengist, þá að
setja sérstök lög um landshöfn i
Sandgeröi.
Þessar óskir fengu engan
hljómgrunn þá og fengust aldrei
fram, þrátt fyrir margendurtekn-
ingu á þeim, allt fram yfir 1970
aö menn gáfust upp á aö bera
þær fram. Á þessum árum voru
því ekki stórstígar framfarir í
hafnarmálum Sandgerðinga, þó
var Norðurgarðurinn alltaf
lengdur meö nokkurra ára milli-
bili síöast áriö 1970, þá um 23
metra og er hann þá kominn
með í það heila um 260 metra
viðlegupláss. Er það álit margra
er til þekkja og þ.á.m.
Hafnamálastjóra að garöurinn
hafi í áratugi verið mest nýtta
hafnarmannvirki landsins.
Einnig var á þessum árum
unnið að dýpkunum innan
hafnarinnar áriö 1955 með
dýpkunarskipinu Gretti og aftur
árin 1963-65 inni í höfninni oa
úti í innsiglingarrennunni. A
árunum uppúr 1970 verður svo
stefnubreyting á tvennan hátt,
heimamenn gefa landshafnar-
drauminn upp á bátinn og ákveö
aö berjast fyrir hafnarbótum “
hvað sem það kosti" ef svo má
segja.
Og árið 1973 er hafnarlög-
unum breytt i það að nú eru
flestir þættir hafnarfram-
kvæmda styrkhæfir að 75%
hluta frá ríkinu. Og síðan 1974
hefur verið unnið að fram-
kvæmdum í höfninni á hverju
ári.
Árin 1974-75 voru gerðirtveir
grjótvarnargarðar samanlagt
um 1100 metra langir umlykja
þessir garðar höfnina alveg
nema um 80 m breitt innsigling-
arop og jafnframt því að veita
skipum og bátum mjög gott
skjól í öllum áttum, afmarka þeir
núverandi hafnarsvæði, sem
ekki hefur enn veriö skipulagt til
fulls en virðist samkvæmt frum-
teikningum geta með góðu móti
rúmað, fast að 2000 metra
viðleguköntum.
Á árunum 1976-79 var síðan
unnið að dýpkunum innan
hafnarinnar og aö gerð 60 metra
stálþilsbryggju sem er fremst á
120 metra löngum grjótgaröi
sem er miðsvæðis í höfninni, og
er ætlunin í framtiðinni að lengja
hana áfram upp með garöinum.
Á þessuári varunnið viðfullnað-
arfrágang á áðurnefndri
bryggju, steypa á hana kanta og
þekju, og í haust var dýpkunar-
skipið Grettir að störfum í inn-
siglingunni og inni í höfninni. (
innsiglingunni náði Grettir ekki
að grafa eins og vonir stóðu til,
virðist þar vera meiri klappir og
grjót en taliö var, þó náði hann
versta haftinu sem var verulega
mikiö niöur og einnig að rýmka
all mikið á beygjunni inn í
höfnina. En dýpkun innsigl-
ingarinnar er mest knýjandi
verkefnið sem bíður úrlausnar,
þvf ennþá þurfa t.d. 50-60 lésta
^'bátar að sæta ■ sjávarföllum í
stórstrauma, hváð þá þeir sem
stærri eru. En ráðamenn Mið-
neshrepps eru ákveðnir í að
vinna að lausn þessa máls svo
fljótt sem mögulegt er.
FAXI - 169