Faxi - 01.12.1980, Qupperneq 51

SKÚLI MAGNÚSSON:
Snemma beygist krókurinn
í tilefni 40 ára afmælis Faxa
Til tíöinda mátelja, ertímaritá
(slandi nær háum aldri, en þaö
hefur nú gerst er Faxi fyllirfjórða
áratuginn. Erfiöleikana viö út-
gáfu blaðs þekkja allir sem þar
hafa komið nálægt og ætla ég
ekki aö ræöa það frekar.
Suöurnesjamenn standa í
þakkarskuld viö þá, sem að
þessu ágæta blaöi standa. Það
hafa svo mörg dæmi sýnt á liðn-
um árum, hve mikilvæg geymsla
Faxi er ýmsu efni. Gamalt og
nýtt efni er þar birt, sem alltaf
þarf að vitna í aftur og aftur. Mér
er þaö best Ijóst eftir aö hafa
margflett Faxa í hvert sinn sem
skrifa skal um ákveðinn mála-
flokk helgaöan sögu byggöar-
laganna.
Eðlilega ber Faxi svip síns
tíma hverju sinni, meö fréttum
og fregnum. Þar hafa mest áhrif
þeir menn sem ritstýrt hafa blaö-
inu, enda er Ijóst, að við hver rit-
stjóraskipti veröa nokkur skil,
bæði efnislega og málfarslega.
Ég hef verið svo heppinn aö
hafa yfirleitt átt ágæt samskipti
við stjórnendur blaðsins, enda
er þaö fyrsta skilyröið til þess aö
lífsneistinn haldist meö þvi. Eftir
því sem fleiri fást til aö leggja
efnið af mörkum, því betra verö-
ur blaðið.
Mér veröur litiö til baka rúman
áratug aftur í tímann, þegar ég
hóf að skrifa í Faxa. Þá var Hall-
grímur ritstjóri. Áhugi hans
gerði þaö að verkum, að ég
ákvað að halda áfram aö skrifa í
blaðið eftir birtingu fyrstu grein-
arinnar, í marz 1969. Það varð
mér einnig töluverö hvatning er
hann og blaðstjórnin greiddu
mér ritlaun árið 1971, 10 þúsund
krónur. Síðar á sama ári veitti
stjórn Kaupfélags Suðurnesja
mér einnig 10 þúsund úr menn-
ingarsjóði félagsins, sem viður-
kenningu vegna ritstarfa. Það
varð mér einnig hvöt til að halda
áfram því starfi sem hafiö var.
Það var snemma árs 1967,
sem fyrst vaknaði verulegur
áhugi minn til að afla mér fróð-
leiks um bygaðina sem hafði
fóstrað mig. Ahuginn var þó
nokkru eldri, því í desember-
blaði Faxa 1965, birtust tvær
gremar eftir Magnús í Höskuld-
arkoti, sem höfðu mikil áhrif á
mig. Fjölluöu þær um Keflavík.
Þær urðu til þess, að ég skrifaði í
Gagnfræðaskólanum alllanga
ritgerð um bæinn, og hitti í mark,
- en skriftin var ekki nógu góð!
Þá var kennari í íslensku Guðni
Kolbeinsson, nú starfsmaður í
Árnastofnun við Suðurgötu.
En þarna á veturnóttum árs-
ins 1967 dreymdi mig um að
gera einhverja alvöru úr fram-
kvæmdum. Ég var svo heppinn
að kynnast ág'ætum manni, sem
kom mér til aðstoðar. Það var
Finnbogi Guðmundsson lands-
bókavörður. Vegna árbókar
Landsbókasafns, sem ég hafði
þefaö uppi í bókasafninu hjá
Hilmari, setti ég mig í samband
við Finnboga. Um leið tjáði ég
honum áhuga minn fyrir sögu
þjóðarinnar, og Suöurnesja ekki
síst. Finnbogi taldi engin tor-
merki á að ég gæti fundið sitt af
hverju á safninu innfrá, ef ég
kæmi. Hann kvaðst myndusjátil
þess, að ég fengi þar þá af-
greiðslu sem ég þyrfti á að
halda. Ég skyldi bara koma
þegar færi gæfist. Og ég lét ekki
segja mér þaö tvisvar.
En það er að segja af árbók
Landsb.ókasafns, sem varö
tilefni bráfaskipta okkar Finn-
boga, að hann seldi mér hana
fyrir hálfviröi, 300 krónur, rúm-
lega tuttugu árganga. Sagði
hann það gert í virðingarskyni
vegna áhuga svo ungs manns á
sögu lands og þjóðar.
Inneftir fór ég næst þegar
mánaðarfrí var í skólanum. Finn-
bogi var í skrifstofu sinni og
ræddum við saman stundarkorn
uns hann sýndi mér ríki sitt, hátt
og lágt. Ennfremur leiðbeindi
hann mér við spjaldskrá safns-
ins, sem er lykillinn að notkun
þess.
Það kom af sjálfu sér, að fyrsta
rit sem ég athugaði á lestrarsal
Landsbókasafnsins, var Faxi.
Og grunar mig aö slíkt liggi enn
fyrir þeim sagnriturum, sem
koma að mér gengnum. Eftri
fyrri kynni mín af blaöinu var
það eðlilegt. Greinar Mörtu og
annað efni hafði ekki að öllu
farið fram hjá mér, þó tæplega
hafi ég tileinkaö mér það strax á
barnsaldri. En snemma beygist
krókurinn er stundum sagt, og
fáum er Ijóst hvað býr í hverjum
nýjum veraldarþegn.
Upp frá þessu lá leiðin oft í
Safnahúsið við Hverfisgötu, og
alltaf rak einhver ný vitneskja á
fjörurnar í hvert sinn.
Árin 1968 og 1969 fór ég
minna á safnið, en haustið 1970
hófust ferðir mínar þangað fyrir
alvöru, enda var ég,þá byrjaður
að skrifa greinar í Faxa um sögu
Keflavíkur.
Framan af var efni greinanna
mest tínt úr öðrum ritum, aðal-
lega prentuðum, en frá júní 1971
fór að birtast efm sem áður var
ókannað. Nefni ég til dæmis
ýmsa vitneskju um Þórð Thor-
oddsen og útgerð Duusverslun-
ar, sem ég hafði tundið í bréfa-
safni sýslumanns. Næstu fjögur
árin kannaði ég svo bréfasafniö
að miklu leyti, en það nær yfir
rúmlega 130 ára tímabil. Einnig
tvö höfuðblöð 19. aldarinnar:
Isafold og Þjóðólf. Var hvort
tveggja mikið verk eins og gefur
að skilja, - blöðin t.d. tugir ár-
ganga
Upphaflega var ætlun min
með skrifum í Faxa, að draga
saman efni i yfirlit að Keflavík-
ursögu allt fram á okkar daga.
En af því varð aldrei og ég lauk
ekki greinunum. Höfðu þær þó
birst að staðaldri í 3 ár. Ýmislegt
varð þess valdandi að ég lauk
þeim ekki, meðal annars það, að
ég sá að uppsetning þeirra var
alls ekki heppileg. A6 rekja at-
burði mest eingöngu eftir
tímaröð er afleitt í slíku yfirliti.
En allt um það er yfirlitið hið eina
sem enn hefur komið á prenti
um keflvíska sögu, ef smágrein-
ar eru frátaldar.
Einnig ritaði ég ýmislegt
annað í blaðið á þessum árum,
en mest tengt sögu og menning-
armálum. Samvinnan við
Hallgrím var líka með ágætum
meðan hann var ritstjóri. Vóg
þar þyngst orðheldni hans og
góðar efndir á framkvæmdum.
Ef hann taldi nausyn á að breyta
handriti málfarslega, sam-
þykkti ég það strax, og slíkt kom
stundum fyrir, enda vargeta mín
tæplega á við áralangan ritferil
hans. Enda sá ég síðar, að
maður lærir ýmislegt af þeim
sem eru eldri í ritlistinni, og ekki
síst af lestri góðra bóka og tíma-
rita. Þaö skerpir málvitund og
hefur áhrif á stíl og framsetn-
ingu.
Mér var það líka hvöt, að fólk
tók greinum mfnum vel og hafði
gaman af þeim . fróðleik sem
birtist, og e.t.v. hefur fróðleiks-
fýsnin oröið upphaf þess, að ég
hóf skrifin í Faxa. Ég miklaðist
ekki af þeim ritstörfum og geri
ekki enn, en vinsa allt úr sem má
veröa mér til gagns og lærdóms.
Slíkur á að vera höfuð ávinning-
ur hvers rithöfundar. Þá fyrst
verður alhliöa framför. Sfðan hef
ég komist i kynni við ýmsa
menn, lærða og leika, sem orð-
ið hafa mér að liði. Eg hóf ritstörf
og heimildasöfnun algjörlega
ófróður um slík störf, en af sam-
ferðamönnunum hef ég fræðst
og af ritum þeirra hef ég reynt að
tileinka mér betri vinnubrögð en
áður. Ýmsa gæti ég nefnt í þessu
sambandi auk Hallgríms Th.
Björnssonar. Læt aðeins nægja
að drepa á mann, sem veriö hef-
ur í farabroddi íslenskra fræöa,
og ég varð svo lánsamur að
kynnast snemma. Það er Þórður
Tómasson, safnvörður í Skóg-
um.
öll kynni mín af sögumönn-
um og ritum þeirra hafa líka
stuðlað að þvi, aö ungur maður
varð fljótari að tileinka sér ýmis-
legt en ella hefði orðiö.
Eftir að framhaldsgreinunum
um sögu Keflavíkur lauk í Faxa,
leið nokkur tími þar til ég léöi
blaöinu efni á ný. Ég var að
sönnu ekki aögeröarlaus en
skrifaöi ýmsilegt í blöð, nær og
fjær. En fyrr en síöar stakk ég á
ný niður penna í Faxa, og hélt
áfram viðteknum hætti, ýmist að
kvelja lesendur eða fræða þá,
allt eftir þvi hve söguáhugi
þeirra var mikill. Sumir hafa
nefnilega engan áhuga fyrir
staðreynda- og ártalaupptaln-
ingum þeim sem þeim virðist
sagan vera. En sagan er annað
og meira-húnersamtíminnlíka.
Og þegar farið verður að gefa út
heildarverk um sögu byggðar-
laga á Suðurnesjum kemur Faxi
aö góðum notum - aftur og aftur
- verður því eftirsóttari sagna-
sjóður með hverju ári sem líöur.
Ég óska Faxa þess, að hann
megi sigla í blásandi byr inn á
höfn tíunda tugarins, og heiti á
sem flesta að stuðla að því. Allt
er fertugum fært!
^ Fjölbrautaskóli Suöumesja
Skólaslit
á haustönn 1980 verða í íþróttahúsinu í Keflavík.
föstudaginn 19. desember kl. 16.
Skólameistari
FAXI - 215