Faxi - 01.12.1980, Page 64

STURLAUGUR BJÖRNSSON:
Bernskuminningar
Á bernskudögum mínum þótti
þaö nokur spotti aö fara upp aö
vötnum. Þaðerutjarnirtværsem
viö kölluðum Litla- og Stóra-
vatn og eru skammt fyrir ofan
„Eyjabyggð". Á sumrin var
margt að skoöa á þeim ferðum
og það kom fyrir að gengið var
fram á rjúpur, sem ýmist lágu á
eggjum eða voru meö unga.
Sjálfsagt þótti að fara úr sokk-
um og vaða í tjörnunum. Gekk
þá á ýmsu og oft þurfti að fara úr
fleiri spjörum sem blotnað
höföu svo vinda þurfti, snúa og
slá viö. Ég minnist eitt sinn, að á
góöviðrisdegi fór hópurinn úr
öllu. Á meöan flíkurnar voru að
þorna var hlaupið um og fannst
mér eins og ég kæmi ekki alltaf
viö jörö, svo mikill var léttirinn
að vera laus við blautan ullar-
fatnað og tilheyrandi. Oft var
haldið heim eftir uppþornuðum
lækjarfarvegi eða götuslóða,
sem liggur frá vötnunum. Á vet-
urna var farið á skauta upp á
vötn.
Á þessum árum var vatnselg-
ur nokkur úr heiðinni og af tún-
unum fyrirofan bæinn. (leysing-
um á vorin rann vatnið til sjávar
eftir „rásum“. Syðst var Rásin,
en svo var hún kölluð í daglegu
tali þar sem nú er Kaupfélagið,
Tjarnargata 3 og Apótekið.
Noröan við Rásina var Tjarnar-
gatan og í bakka hennar þeim
megin var Nærstrandarbrunn-
urinn, sem var einn þriggja
brunna bæjarins. Rásin endaöi
út í vör sem við kölluöum Lása-
vör, því að þar geymdi hann Lási
bátinn sinn. En að öllum líkind-
um hét vörin Nærstrandarvör,
en sunnan viö hana var húsið
Edinborg. Enn má sjá leifar af
Edinborgarbryggju. Færi vel á ef
bjargað yrði tilhöggnu steinun-
um úr henni til fegrunar í bæn-
um og til minningar og heiöurs
gömlu steinsmiðunum. Á móti
Edinborg, sem stóð við Hafnar-
götuna, var þurrfiskhús sem eitt
sinn var ballstaður og var þá
kallaö „Draugurinn“. Síðar var
hús þetta trésmíðaverkstæði.
Þar lærði ég húsgagnasmíði hjá
mínum umburðarlynda og góða
dreng, Jóni heitnum Guð-
mundssyni húsgagnasmíða-
meistara. Úr heiðinnisunnan við
Nónvörðu og af melunum fyrir
ofan kirkjuna rann vatn i gegn-
um ræsi á Kirkjuveginum yfir
Læknistúnið og í gegnum ,,brýr“
á Vallargötu og Túngötu og féll í
rás norðan við Ungó og lá hún
undir beitningar- og aðgeröar-
skúrum sem byggðir voru yfir
rásina og komu fram i vör
sunnan við Miöbryggju. Þarna
undir og allt um kring var ævin-
týraheimur okkar krakkanna.
Það þurfti nokkuö hugrekki til
að fikra sig í svarta myrkri undir
skúrana, en þar var rásin mann-
geng og lyktaði af þræsu. Þar
áttu að vera út úr rásinni leyni-
göng og lúgur. Mikiö var ég
feginn aö sjá í dagsbirtuna öðru
hvorum megin endans og vera
viss um aö farin hafði verið rétta
leiðin. Næsta rás, fallega hlaðin,
var noröan við Vesturgötu og lá
niöur i Stokkavör. Sú nyrsta lá
niður í Gróf. í Grófinni átti eitt
sinn að gera þurrkví og var loku-
búnaður á milli Grófarbryggju
yfir i Kartöflugaröinn, en það var
grasigróin falleg brekka kölluð
sem lá upp á Bergið. Sjór féll
þarna inn og var mannvirki þetta
notað til sundiðkunar og sund-
kennslu. Neðarlega á Kartöflu-
garðinum stóð Sundskálinn.
Frá þeim árum þegar lífið var
fiskur, minnist ég tjöru- og salt-
lyktarinnar og þeirrar kyrrðar
sem ríkti og var helst rofin af
mótorskellum bátanna, sem
höfðu hver sitt þekkjanlega
hljóð sem Bergið magnaði. Þá
var athafnasvæði þeirra Kefla-
víkin, þar sem hver bátur hafði
sína múrningu og í þeim voru
tjörubornir uppskipunarbátarnir
sem annars settu svip sinn á var-
irnar þegar mótorbátarnir voru
við múrningarnar. Mátti þá
heyra öldugjálfur og marr í reið-
um. Gætti þá væröar í bænum.
Hér var margt hraustra ung-
menna, bæði konur og karlar
sem léku sér við að synda á milli
Grófarbryggju og Miðbryggju.
Mér er í minni þegar öðlingur-
inn hann Geiri (Sigurgeir Guð-
finnsson) var að synda frá Gróf-
arbryggju yfir í múrningu og fra
einni múrningu til annarrar og
upp í Framneskletta.
Þátttaka okkar krakkanna í
þessu mannlífí gat veriö aö
hnýta á, stokka upp, beita, góna
hausum, taka saman bein,
breiða fisk, taka saman, sækja
vatn og færa mat og kaffi á
flösku í sokk. Farandi okkar
eigin götur, sem gátu verið bakk-
inn eða fjaran, komandi við í
Kistunni, Steinabáti eða ósnum,
svo eittvað sé nefnt af þeim
stöðum sem athuga þurfti og
staldra við á. Nægur tími var til
leikja á óafgirtu leiksvæði okkar,
sem var heiðin, þar með talið
Hjallatún, Grænás. Fitjar,
Bergiö, óspillt fjaran með sprett-
fiskum sínum og ígulkerjum,
klettarnir og skúrarnir.
Það eru nokkrirdagaraf ágúst
og í dag ætla ég út á Berg. Þang-
að sem ég áótaldarferðir, mértil
hvíldar, heilsubótar og unaðar.
Ég held upp úr „Grófinni" upp
eftir sundurtættum „Kartöflu-
garðinum" og áður en komið er
á Háberg má sjá hvar fleygað
hefur verið út hleöslugrjót sem
minnir á gamla tíð. En eflaust
hefur taka þess verið meiri hin-
um megin við veginn sem liggur
út í Garð i námunda við litlu
hlöönu og múrfylltu sprengi-
efnageymsluna, þar sem ný-
byggöin rís.
Af Berginu er viðsýni mikið
yfir Faxaflóann með sinn mikla
og fallega fjallahring frá Reykja-
nesfjallgarði til Snæfellsjökuls.
En hvað var það sem mér barst
fyrir vitin þegar ég gekk eftir
„Grófinni" og hvað séég af Háa-
bergi? Jú, það er bærinn og ná-
grenni hans. Ekki er að efa að
þarhefurmargtveriðvelgert. En
þvílík sjón. Hvar er fallegi bakk-
inn og Stokkavörin og hvar er
umhverfi Miðbryggjunnar og
hvað hefur komið fyrir Básinn?
Ég er að ræða þetta við sjálfan
mig þar sem ég stend hér einn.
Jú, vinur, bernskustöövar þínar
eru þarna undir, undir þessu
þarna. Mér er litiö niöur í fjöru
því þar hefur grámávur staðiö á
öörum fæti á þaragrónum steini
drykklanga stund. Æðarkolla
með tvo stálpaða unga hrökkl-
ast frá landi þegar hún verður
mín vör og aövarar ungana sína.
Ég sný mér undan, því ég ætla
að ganga hér um og er að hugsa
hvort vanti hina löppina á
mávinn. Að lýsa sérkennum
Bergsins eins og Stekkjalánni,
nípunum, pollasteinum, víkun-
um, grasigrónum bölunum,
tjörnum, strandbergi og skúfum,
er ekki á mínu færi. Þarna er líka
„Stakkur hiö gamla hró“ kvað
skáldið okkar hann Kristinn
Reyr. Framh. ð n»>tu slðu
Gatklettur á Vatnsnesi
FAXI - 228