Faxi - 01.12.1980, Qupperneq 69

KARVEL ÖGMUNDSSON:
Gist í Ólafsvíkurenni
Það mun hafa verið í janúar
1929. Strandferðaskipið Esjan
kom frá Reykjavík með vörur til
verslunar Proppébræðranna á
Hellissandi. Ég var við
uppskipunarvinnu á öðrum
uppskipunarbátnum. Meðai
þess er flutt var til lands voru 50
olíuföt. Þegar leið á daginn jókst
brimið, sem var þó allmikið um
morguninn. Við skipuðum
vörunum í land í lendingar-
vörum er voru beint framundan
Proppéverslun. Það varákaflega
erfitt að koma olíufötunum upp
á vararvegginn í svo miklu brimi,
því öldurnar hrintu bátnum fram
á klappirnar með aðsoginu, og
þegar frá dró rykkti báturinn í
festina, er bundin var fram af
bátnum, viö stóran jarðfastan
klett, svo hann drægi ekki út.
Ekki komust nema tveir að því að
lyfta hverju olíufati upp á öldu-
stokkinn. Svo var þeim þriðja
ætlað að ýta undir botninn og
reyna að steypa þeim yfir á var-
arvegginn. Ég og Benjamín
Hjartarson tókum höndum
saman undir annan endann og
með hinni hendi héldum við um
laggir þess enda er fjær var,
þannig höfðum við getað komið
flestum olíufötunum upp. En nú
vantaði viðspyrnu með svo
þungar byrðar. Við höfðum lyft
einu fati upp á öldustokk, en í því
kom alda og hrinti bátnum fram
á klappirnar. Þegar stefnið nam
við klettinn varð höggið svo
mikið að olíufatið hrökk til baka
ofaní bátinn. Ég hélt með vinstri
hendi til aö taka mesta fallið af
þvl, en verð meö þá hendi milli
laga á tveimur fötum. Við
heyrðum smell þegar bein í
handarbakinu brotnuðu. Ég
varð að fá hníf til að skera
vettlinginn utanaf hendinni.
Þegar því var lokið kom í Ijós að
hendin frá úlnlið og fram á fing-
urgóma var blásvört og að lögun
var hendin eins og blaðra
uppblásin. Ég fór til Matthildar
Þorkelsdóttur Ijósmóður, Hún
hafði svo mörgum hjálpaö, því
enginn læknir var á Sandi. Víða
voru tæjur af kjöti þrýst út úr
skinninu, einkum á handarbaki.
Matthildur setti pappaspelkur
við hendina, annað var ekki
hægt að gera, þvt hún fann
hvergi fyrir beini vegna bólgu.
Þá var sóttur læknir til
Ólafsvíkur. Það var Sæberg
....er þá var læknir þar. Hann
kom og sagði hann, að ekkert
vaeri að gera fyrr en ef eitthvað
drægi úr bólgunni. Seinna frétti
ég að hann hefði sagt vini
mínum Benedikt Benediktssyn
kaupmanni, að vel gæti svofarið
að ég missti hendina og þá yrði
að senda mig til Reykjavíkur.
Nú liðu sjö dagar. Meiðslin
höfðust vel við og Sæberg áleit,
að útlit væri vonum framar um
bata. Ég baralltaf hendinaífatla.
Þremur dögum síðar, það ertíu
dögum eftir að ég meiddist ,
veiktist María dóttir okkar úr
lungnabólgu. Hún varáöðruári.
Sóttin harðnaði og henni var
ekki hugaö líf. Allir bátar voru á
sjó og engan fullorðinn hægt að
fá til að sækja meðul, en hið
versta veður var í aðsigi. Ég
ákvað þá að fara til Ólafsvíkur.
Viggó Bakkmann, sem var vöru-
bílstjóri, 'flutti mig að Rauðu-
steinum, sem er rétt fyrir utan
Ólafsvíkurenni. Það stytti
gönguleiðina mikið. Þegar ég
kom aö Forvaði var skolliö á
ofsarok, þreifandi aust-norðan-
bylur og náttmyrkur. Þessu
veðri fylgdi hörkufrost, og
veltubrim. Ég komst með
naumindum fyrir Forvaðann og
hljóp svo hratt sem ég komst til
Ólafsvíkur. Meðulin voru tilbúin,
því ég hafði hringt til læknisins
áður en ég fór að heiman. Þegar
ég kom til baka útundir
Ólafsvíkurenni var orðið svo
aðfallið að ég komst með
naumindum út á Forvaða, en
það er nokkuð há klettahæð, er
gengur í sjó fram. En lengra varð
ekki komist, því aldrei lægði
brimið, svo hugsanlegt yrði að
komast vestur fyrir. Að snúa til
baka vareinnig vonlaust. Hérvar
ég afkróaður, því brimið var svo
mikið, að ég sá að innan stundar
yrði þar engum manni stætt. Mér
flaug þá í hug hvort ómögulegt
yrði að synda fyrir, en nú var
leiðin oröin það löng og svo taldi
ég ólíklegt að ég kæmist út úr
briminu, auk þess minntist ég
þess að vinstri hendin var rótt aö
byrja að gróa. Eina vonin var, að
ég gæti klifrað upp af
Forvaðanum, þegar þar yrði ekki
stætt lengur. En sú leið var
heldur ekki árennileg, allt varein
svellbunga. Hvað eftir annað lá
við að brimið hrifsaði mig af
Forvaðanum. Nú var ekki hægt
að dvelja þar lengur, ég byrjaði
að skríða á brattann, en sú
ganga sóttist seint, ég hafði týnt
léttanum, en sökum þess að
hendin vinstri var veik þurfti ég
að beita framhandlegg og
olnboga, þeim megin. Stundum
fannst mér eins og vindhvið-
urnar ætluðu að taka mig á loft
og fleygja mér til. Nú hafði
veðrið breytst, vindur gengið til
suðausturs. Kafaldið varhætten
i þess stað komin slydda, sem
breyttist von bráöar í rigningu
með ofsa skúrum. Það er
sjaldan, sem veður breytist svo
snögglega úrfrosti í regn. En nú
versnaði um allan helming, því
hálkan var næstum óyfirstígan-
leg, en ég var hræddastur við
þessar sterku vindhviður, sem
nú komu, meira á hliö. Ég heyrði
hvininn í þeim löngu áður en
þær komu og ekki sást
handaskil fyrir náttmyrkri. Ekki
veit ég hve Iengi ég hef verið að
skríða þetta, þegar allt í einu
koma blossar. Það voru víst
þrumuljós. En við þetta leiftur
sýndist mér ég sjá skugga
nokkuð langt fyrir ofan mig. Ef
það var rétt, þá hlaut það að vera
klettabeltið efst í Ólafsvíkurenni.
Ég keppti að því takmarki eins
og orkan frekast leyfði.
Loksins komst ég að
klettabeltinu
og þar féll ég fyrir þeirri freist-
ingu að standa upp, því ég var
orðinn sár á hnjám og olnbog-
um. Ég litaðist um, en ekkert
sást vegna niðamyrkurs. 3rim-
hljóðið heyrðist ekki lengur, en
veðurgnýrinn var ógurlegur.
Máske hef ég ekki verið nógu
varkár, þvi nú skall á mig vind-
kviða, sem virtist koma frá klett-
inum sem ég stóð við. Ég hrökk
til, missti tak hægri handar og
greip til með vinstri hendi, en þá
lögðust fingurnir aftur. Hendin
var ekki nógu gróin til að þola
það átak. Ég féll við og rann á
bakinu á fleygiferð niður. Ég gat
velt mér á magann, en mér var
ómögulegt að stoppa mig,
hvernig sem ég reyndi. Nú
heyrði ég brimgnýinn, hann
varð hærri og hærri. Allt í einu
finn ég bara loft fyrirfótunum. Er
ég að fara fram af? hugsaði ég,
ofan í brimrótið. En allt í einu er
eins og rifið sé í skyrtuna rétt viö
buxnastrenginn. öll förin að of-
anverðu þrýstast upp að höku.
Ég kenndi sársauka frá belstis-
stað upp á brjóst, eins og ég væri
rifinn með skarpri nögl. Þar með
er ég kyrr, ligg bara með beran
magann og brjóstið á aur og
klaka. En hvað hafði gerst? Odd-
hvöss jarðföst steinnibba, er
staöiö hafði upp úr klakanum,
greip mig eins og bjargandi fing-
ur, um leið og ég varað hendast
fram af hengifluginu. Ég heyrði
að brimið svarraði fyrir neðan.
Ég gat mig ekki hreyft
og þorði ekki aögera tilraun til
þess. En nú kom kuldinn, þessi
nístandi kuldi, sem virtist ætla
að smeygja sér í gegnum mig.
Ég varð strax gegndrepa á inn-
eftirleið og nú tók maginn að
dofna og brjóstið neðanvert.
Vatn og aur rann ofan i buxurnar
og ég dofnaði meir og meir. Þá
varð ég að taka eina mestu
ákvörðun lífs míns, því ekki
mundi ég lifa lengi í þessum
stellingum. Ég varð aö freista
þess, hvernig sem færi, aö gera
tilraun til að lyfta mór á þessari
bjargandi hraunnibbu, sem ég
hékk á. Aðeins augnablik lyfti ég
huga mínum til hans, sem öllu
ræður. Ég kreppti mig saman,
teygði handlegginn út og fram,
þrýsti vanganum og hökunni
ofan í aurinn, fékk aðeins við-
nám og lyftist með því aö taka á
eins og orkan leyföi’ þar til ég
gat beitt hnjánum til framdráttar.
Ég var laus og nú þokaðist ég fet
fyrir fet, þar til ég komst aftur
upp að klettunum efst í Enninu.
Nú tókst mér að skríða austur
með klettunum þar til ég kom í
gildrag. f miðju gildraginu var
klettur, sem næst mannhæðar
hár, en sirka tveir metrar
ummáls að neðan. Þar fékk ég
góða fótfestu og gat staðið upp
með því að styðja mig við
klettinn. Þá fannst mér eins og
ég væri með allþunga byrði
framan á mér, sem mér væri ó-
viðkomandi. Það var maginn og
brjóstið, sem var tilfinningar-
laust af kulda. Ég settist undir
klettinn er gaf nokkurt skjól, og
nuddaði magann, brjóstið og
lærin. Þegar ég hafði gert þetta
af kappi nokkurn tíma fór lífið að
færast i þennan hluta líkamans,
en um leið fékk ég ákaflega
mikinn kuldahroll. Rétt á eftir
tók ég eftir því aö kanturinn á
húfunni minni logaði af hræfar-
eldi, eins var með vettlingana og
allar steinnibbur i nágrenninu.
Ég hafði einu sinni áður verið úti
í hræfareldi. Hann er einna lík-
astur maureldi, og er eins og
hann hristist um allar skarpar
brúnir. Nú breiddist hann yfir
mjög stórt svæði. Það birti
talsvert. Ég sá langt út á sjó og
það varálíka bjart og þegarsnjór
lýsir upp jörð. Ég tók eftir því að
á klettasnös skammt fyrir innan
mig var eitthvað dökkt á hreyf-
ingu, stundum kyrrt og stund-
um á hreyfingu, en alltaf á sömu
klettasnösinni. Ég gerði mér
strax grein fyrir hvað þetta var,
því skarfar setiast oft á kletta viö
Framh. á nnstu slðu
FAXI - 233