Vísbending - 26.10.2007, Síða 2
2 V í s b e n d i n g • 4 1 . t b l . 2 0 0 7
Mynd 1. Þróun ISK, SEK, GBP og NOK gagnvart evru 2001-2007
íhugaði að taka upp evru sem bókhalds
einingu í stað krónu en Seðlabankanum
fannst þá skörin vera farin að færast upp
í bekkinn. Búast má við að innlánsstofn
anir hugsi sig tvisvar um áður en þær fara
að færa bækur í erlendri mynt til þess að
eiga það ekki á hættu að missa Seðlabank
ann sem lánardrottin í neyð. Fyrirtæki
hafa getað tekið erlend lán að vild eftir að
fjármagnsflutningar voru gefnir frjálsir en
það er fyrst hin síðustu ár að bankarnir
hafa boðið einstaklingum upp á húsnæðis
lán í erlendri mynt.
Lykilorðið í góðri hagstjórn er trúverð
ugleiki hennar. Leita þarf leiða til þess að
styrkja hann til framtíðar. Í þessari grein
ætlum við að færa fram rök fyrir því að
unnt sé að auka trúverðugleika hagstjórn
ar á Íslandi með aukaaðild að evrópska
myntkerfinu eftir ákveðnum reglum þar
sem gert er ráð fyrir að íslenska krónan
yrði áfram lögeyrir. Jafnframt munum
við gera grein fyrir þeim réttarreglum og
samningum sem málið varða.
Sveiflur krónunnar
Rétt er að fara hér um það nokkrum
orðum um það hvernig Íslendingum
hefur vegnað við að halda uppi stöðugu
verðlagi með íslensku krónunni og stöð
ugleika hennar gagnvart erlendum gjald
miðlum.
Gengi íslensku krónunnar ræðst nú
á markaði. Gjaldeyrismarkaðurinn er til
tölulega lítill og því viðkvæmur fyrir breyt
ingum á framboði og eftirspurn. Miklir
fjármagnsflutningar vegna stóriðjufram
kvæmda og verðbréfaviðskipta hafa því
valdið stórum sveiflum á gengi krónunn
ar. Þetta hefur svo haft áhrif á innlent verð
lag og verðbólgu.
Hvernig hefur svo krónunni farnast
gagnvart evru í samanburði við gjaldmiðla
þjóða sem standa utan myntbandalagsins?
Flest ríki ESB hafa tekið upp evruna. Dan
ir, Svíar og Bretar ásamt fleirum eru þar
undantekning og svo standa Norðmenn
utan ESB eins og Íslendingar. Danir fylgja
evrunni og hafa sérstakan samning við
Evrópska seðlabankann en hinar þjóðirn
ar hafa sama fyrirkomulag og Íslending
ar. Gengisþróun gjaldmiðla þessara þjóða
gagnvart evru síðan í október 2001 er
sýnd á 1. mynd. Danska krónan fylgir evr
unni sem áður segir og er því lárétt lína í
100 allan tímann.
Sveiflurnar á íslensku krónunni eru
áberandi mestar. Flökt hennar mælist næst
um tvöfalt meira gagnvart evru en hinna
myntanna á grafinu. Þetta á sér auðvitað
sínar skýringar. Í fyrsta lagi skiptir upp
hafspunkturinn máli og væri hægt að velja
hann þannig að flökt íslensku krónunnar
mældist enn meira. Byrjunin er hér mið
uð við það þegar við skrifuðum grein okk
ar í október 2001. Krónan rýrnaði og verð
bólga jókst talsvert þegar gefist var upp
á gengisstefnunni í mars það ár. Eftir að
sú hrina var gengin yfir fór krónan aftur
Við rituðum grein fyrir sex árum þar sem við mæltum með því að Ísland sækti um aukaaðild að Mynt
bandalagi Evrópu. 1, 2 Það var skömmu
eftir að horfið var frá gengismarkmiði og
verðbólgumarkmið tekið upp 27. mars
2001. Mikið vatn hefur runnið til sjávar
síðan þá og nokkur reynsla er komin á
hina nýju tilhögun. Við teljum því ástæðu
til þess að fara á ný yfir stöðu gengismála.
Skiptir það einhverju máli hvort Íslending
ar nota krónu eða einhverja alþjóðamynt?
Hefur krónan ekki dugað okkur hingað til
og er eitthvað sem breytir því?
Trúverðugleiki krónunnar
Peningar sem slíkir skapa ekki verðmæti
og væru verðlausir ef þeir væru ekki lögeyr
ir sem auðvelda það að stunda viðskipti.
Hve margar krónur eru í umferð á Íslandi
eða hve margar krónur eru í evrunni skipt
ir ekki máli heldur hvort verðlag og skipti
hlutfall er stöðugt. Peningar gera okkur
kleift að aðgreina ákvarðanir um kaup og
sölu í tíma og rúmi. Reyndar er það svo
að í fræðilegum líkönum, þar sem full vit
neskja er um verðhlutföll og margs konar
eignir geta nýst til sparnaðar, eru pening
ar óþarfir en meðan krónan er lögeyrir á
Íslandi skiptir hún máli. Það er vitaskuld
hentugra að nota hana sem verðmæli en
gull eða þorsk.
Verðmæti krónunnar gagnvart erlendri
mynt ræðst nú á markaði þar sem stund
arverð ákveðst af framboði og eftirspurn
innlendra og erlendra aðilja við frjálsa
fjármagnsflutninga. Það eru margvíslegir
þættir sem hafa áhrif á framboð og eftir
spurn; væntingar um framtíðargengi krón
unnar, vaxtamunur milli landa, fjármál
hins opinbera o.fl. Eignir og skuldir eru í
fjölmörgum myntum og gengi krónunnar
hefur vitaskuld áhrif á hagkvæmustu sam
setningu þeirra hverju sinni. Útflutnings
fyrirtæki sem stunda viðskipti í mörgum
löndum í senn þurfa bæði að verjast geng
isáhættu og ákveða í hvaða mynt uppgjör
fer fram.
Nú mega fyrirtæki skila ársreikningum
í nokkrum erlendum myntum og hafa
sum þeirra notfært sér það. Í upphafi voru
það framleiðslufyrirtæki en upp á síðkast
ið hafa nokkrir sjóðir einnig fært sér það í
nyt. Fram hefur komið að stærsti bankinn
Einmana króna: Staða Íslands
Heimild: www.glitnir.is.
Guðmundur
Magnússon
hagfræðingur
Stefán Már
Stefánsson
prófessor
Lykilorðið í góðri hagstjórn er trúverðugleiki hennar. Leita þarf leiða til þess að styrkja
hann til framtíðar. Í þessari grein ætlum við að færa fram rök fyrir því að unnt sé að auka
trúverðugleika hagstjórnar á Íslandi með aukaaðild að evrópska myntkerfinu eftir
ákveðnum reglum þar sem gert er ráð fyrir að íslenska krónan yrði áfram lögeyrir.
Jafnframt munum við gera grein fyrir þeim réttarreglum og samningum sem málið varða.
Íslenska krónan
Rétt er að fara hér um það nokkrum orðum um það hvernig Íslendingum hefur vegnað við
að halda uppi stöðugu verðlagi með íslensku krónunni og stöðugleika hennar gagnvart
erlendum gjaldmiðlum.
Gengi íslensku krónunnar ræðst nú á markaði. Gjaldeyrismarkaðurinn er tiltölulega lítill
og því viðkvæmur fyrir breytingum á framboði og eftirspurn. Miklir fjármagnsflutningar
vegna stóriðjuframkvæmda og verðbréfaviðskipta hafa því valdið stórum sveiflum á
gengi krónunnar. Þetta hefur svo haft áhrif á innlent verðlag og verðbólgu.
Heimild: www.glitnir.is.
1. mynd. Hlutfallsleg þróun ISK (blátt), SEK (grænt), GBP (gult) og NOK
(rautt) gagnvart EUR frá október 2001 til október 2007
Hver ig hefur svo krónunni far ast gagnv r evru í samanburði v ð gjaldmiðla þj ða sem
standa utan myntbandalagsins? Flest ríki ESB hafa tekið upp evruna. Danir, Svíar og
Bretar ásamt fleirum eru þar undantekning og svo standa Norðmenn utan ESB eins og