Vísbending - 27.06.2008, Qupperneq 4

� ��������� �� � �� �� � � ������ �� � �������
� ���� ���� � ���� ���� � ���� ���� � ���� ����
� �� � ����� ����� ��� � ��� � ��� � ���� ����� �� ��
����� � ���� ����� ����� ����� ���� ����� ���� � ���
� � !�"# �� � � � ��� � � � ��� ��� � ��� ���
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Blaðamaður: Kári S Friðriksson.
Prentun: Guten berg. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Aðrir sálmar
4 V í s b e n d i n g • 2 3 . t b l . 2 0 0 8
Aðgerðir ríkisstjórnarinnar í húsnæðis -málum minna á daga þeg ar efna-
hagsaðgerðir voru tíðar. Á dögum fyrri
ríkisstjórnar Ólafs Ragnars Grímssonar
(með Gunnar Thoroddsen sem forsætis-
ráðherra) skerti ríkisstjórnin laun ársfjórð-
ungslega til að slá á verðbólguna. Hún
fór samt yfir 100%. Þessar aðgerðir voru
auðvitað vita gagnslausar. Gengisfelling
er einföld aðgerð til þess að færa pen inga
milli vasa án þess að þeir sem tek ið er frá
átti sig á stuldinum. Aðalmarkmiðið var
ekki að skerða kjör almennings þó að
sú yrði reyndin. Stjórnmálamenn vildu
koma í veg fyrir atvinnuleysi með því að
bæta tekjur útgerðanna.
Fiskvinnsla og útgerð eru ekki lengur
sá burðarás í atvinnulífi landsmanna sem
áður var. Víðast hvar fást fáir Íslendingar
til þess að vinna fisk. Útlendingar
streymdu að en svo var farið að hagræða
í vinnslunni. Fall krónunnar fjölgar ekki
lengur störfum í fiski. Líklega hefur það
ekki mikið að segja því að útgerðarmenn
starfa flestir í alþjóðlegu umhverfi
þar sem nær allar tekjur og stór hluti
kostnaðar og skulda eru í erlendri mynt.
Gengisfelling er ekki lengur stjórntæki
stjórnmálamanna heldur spákaupmanna.
Ríkisstjórnin ætti að hafa burði
til þess að láta markaðinn leysa sín
vandamál. Hlutabréfaverð var orðið
of hátt og markaðurinn leiðrétti það
með kröftugum en sársaukafullum
hætti fyrir hlutafjáreigendur. Engum
datt í hug að grípa inn í með því að
stofna Hlutabréfasjóð eins og gert var á
dögum seinni ríkisstjórnar Ólafs Ragnars
Grímssonar (með Steingrím Hermanns-
son sem forsætisráðherra). Húsnæðisverð
var líka orðið of hátt og hefur lækkað
lítillega. Við blasti að verð þyrfti að
lækka meira til þess að koma á jafnvægi.
Slík lækkun kæmi illa við suma en yrði
ungu fólki sem keypti hús í fyrsta sinn
kjarabót. Þeir sem bjuggu í sínum húsum
fyrir 2004 og búa þar enn verða ekki varir
við neitt. Í stað þess að leyfa markaðinum
að ná nýju jafnvægi reynir stjórnin stöðva
verðlækkun með inngripi. Nær allir
hrósa aðgerðunum. Það eitt ætti að vekja
skynsama menn til umhugsunar. bj
Hjálpum þeim
fasteignaverðs má gera ráð fyrir að margar
eignir verði verðminni en eftirstandandi
skuldir. Sumir munu án efa leitast við að
losa sig við húsnæði áður en það gerist.
Bankarnir hafa þannig hugsanlega stuðlað
að svipuðum vanda og undirmálslánin hafa
verið í Bandaríkjunum.
Robert Aliber, prófessor emeritus við
viðskiptaskólann í Chicago, hefur sérhæft
sig í eignarbólum eins og hér er lýst. Í
erindi sem Aliber hélt í Háskóla Íslands
fyrr í júní sagði hann að næstu tvö ár yrðu
Íslendingum erfið og að óhjákvæmilegt væri
að fólk yrði gjaldþrota. Hann segir bankana
ekki viðskiptabanka í eðli sínu heldur séu
þeir líkari áhættusjóðum. Það beri að skipta
þeim upp og skilja viðskiptabankahlutana
frá annarri starfsemi. Ríkið gæti ábyrgst
skuldbindingar viðskiptabankanna en ekki
hinna. Aliber sagði að sér þætti eðlilegt
að bankarnir seldu dótturfélög sín áður
en hið opinbera tæki lán til að styðja við
bakið á þeim. Lágt gengi krónunnar væri
mikilvægt fyrir íslenskan efnahag til þess
að draga úr viðskiptahalla og því væri ekki
réttur tími til að taka upp evru. Hann sagði
einnig að Seðlabankinn ætti að víkja frá
verðbólgumarkmiði um sinn. Spurningin
er hvort Aliber hafi vitað hve hátt hlutfall
af lánum heimilanna séu verðtryggð.
Hækkandi olíuverð hefur nú þegar haft
mikil áhrif á hegðun neytenda og slíkt
kemur sér illa fyrir bæði neytendur og
fyrirtæki en hugsanlega er það að einhverju
leyti afleiðing kreppunar. Fjárfestar
eru hræddir við fjármálageirann og þá
fjárfestingakosti þar sem verð hefur verið
reiknað með líkönum. Þeir flýja því með
peningana sína annað og þá eru hrávörur
á borð við olíu vinsælar. Eins og með aðra
vöru leiðir meiri eftirspurn og fast framboð
til hærra verðs.
Útlánaþurrð
Bankarnir hafa haldið að sér höndum í
útlánum það sem af er ári. Hugsanlega
vegna þess að jafnvel þótt þeir eigi nóg
lausafé, þá vilja þeir halda hlutföllunum
háum. Hátt skuldatryggingaálag bankanna
og háir stýrivextir bæta heldur ekki úr skák.
Þetta hefur komið illa niður á mörgum
fyrirtækjum sem eiga nú erfitt með að
fjármagna sig. Greiðslufrestir hafa lengst
í sumum fyrirtækjum en varla er hægt
að halda viðskiptum lengi áfram þannig.
Bankarnir hafa biðlað til Seðlabankans um
lægri stýrivexti en Davíð virðist ekki eins
hallur undir bankana og Geir. Kaupþing
hefur þó tilkynnt að framvegis muni það
bjóða út sérvarin skuldabréf að minnsta
kosti ársfjórðungslega til fagfjárfesta vegna
fjármögnunar á íbúðalánum og auka þannig
á gagnsæi í vaxtakjörum íbúðarlána. Bréfin
eru verðtryggð og á föstum, verðtryggðum
vöxtum og verða íbúðalán svo með 0,9%
hærri vöxtum en bréfin bera. Fyrsta
útboðið verður haldið í dag. Kannski þetta
sé vísbending um að bankarnir fari að lána
aftur, a.m.k. til húsnæðiskaupa. Í vikunni
tók Kaupþing svo tveggja ára lán upp á 275
milljónir evra sem ber vexti sem eru 1,5%
yfir vexti á millibankamarkaði. Samkvæmt
skuldatryggingarálagi bankans ætti það
hins vegar að vera milli 6,75% og 7,25%
yfir millibankavöxtum. Því gæti verið að
tiltrú á íslensku bankana sé eitthvað að
aukast.
Bankarnir hafa tryggt sig vel gagnvart
gengi krónunnar í kjölfar kreppunnar
2006. Fall hennar í ár hefur því jákvæð
áhrif á efnahagsreikning bankanna.
Það hefur vakið grunsemdir að
gengisvísitalan var í hámarki rétt fyrir
fyrsta ársfjórðungsuppgjör ársins og sú saga
virðist ætla að endurtaka sig fyrir annan
fjórðung. Bankarnir hafa því verið sakaðir
um að hafa vísvitandi fellt gengi krónunnar.
Edda Rós Karlsdóttir, forstöðumaður
greiningardeildar Landsbankans, hefur
vísað slíkum ásökunum á bug, enda sé lágt
gengi slæmt fyrir neytendur og því einnig
fyrir bankana til lengri tíma.
Horft til framtíðar
Erfitt er að segja til um hve langan tíma það
muni taka efnahagskerfi Vesturlanda að
jafna sig. Fyrirtæki eiga eftir að sameinast,
hagræða eða verða gjaldþrota. Það þarf að
vinna aftur traust fjárfesta. Auknar kröfur
verða líklega gerðar til fyrirtækja um
gegnsæi og áhættumat og hugsanlegt er að
stjórnvöld eigi eftir að setja fyrirtækjum
þröngari skorður eða auki eftirlit. Þær
raddir gerast sífellt háværari að ef til vill
eigi markaðurinn ekki að vera afskiptalaus.
Auðvelt er að deila um hvort markaðurinn
eða stjórnvöld eigi sök á efnahagsástandi
heimsins, en ljóst er að samhjálp beggja
aðila þarf til að koma markaðnum á rétta
braut. ksf
Heimildir: Ársskýrsla bankanna, gögn frá L.Í.
Mynd 6: Úr efnahagsreikningi bankanna árið 2007.
Allar tölur eru í milljörðum króna.
Heimild: Ársskýrslur bankanna 2007.