Vísbending - 19.09.2008, Blaðsíða 3

A ð undanförnu hefur umræðan um að skilja hefðbundna banka- starfsemi frá „nýrri“ starfsemi
fjárfestingarbanka komið upp að nýju.
Fjárfestingarbankarnir stóru í Banda-
ríkjunum hafa nú hlaupið í skjól
viðskiptabankalöggjafar til þess að njóta
verndar ríkisins. Þetta er skiljanlegt því
að af tvennu illu finnst þeim skárra að
skríða undir pilsfaldinn en að fara á
hausinn. Forsætisráðherra hefur sagt að
þetta sýni, að óráðlegt sé að skilja starfsemi fjár-
festingarbanka frá annarri banka-
starfsemi.
Aðskilnaðarstefna VG
Aðalröksemdir fyrir því að ekki skuli
hafa hefðbundna bankastarfsemi í sama
fyrirtæki og flókin umsvif fjárfestingar-
bankanna er sú að því fylgi of mikil áhætta.
Erfitt er að neita því þessa dagana að
áhættan er mikil. Hún verður enn meiri
þegar bankar lána til fyrirtækja sem þeir
eiga líka hlut í. Þrýstingur á að breyta lán-
um í hlutafé er mikill þegar illa gengur
í rekstrinum. Hagsmunir bankans sem
lánveitanda víkja fyrir hagsmunum hans
sem eiganda. Þetta er ekki síst hættulegt
í umhverfi eins og er á Íslandi þar sem
eignatengsl milli banka og fyrirtækja sem
eigendur bankanna eiga eru mikil (þessi
flókna setning sýnir vandann í hnot-
skurn!)
Flestir atvinnurekendur telja eflaust að
tillögur sem koma frá Vinstri grænum séu
ekki líklegar til þess að vera viðskiptalífinu
hagfelldar. Það má vissulega segja að
tillaga þeirra um aðskilnað í bankakerfinu
myndi leiða af sér miklar breytingar.
Einkum yrði það erfiðara að byggja upp
viðskiptasamsteypur í kringum banka ef
slíkur aðskilnaður kæmist á.
Meginefni frumvarps sem tveir þing-
menn VG leggja fram er einfalt:
„Fjármálafyrirtæki getur einungis fengið
eina tegund starfsleyfis.“ Síðar er kveðið á
um að yfirteknar eignir skuli selja svo fljótt
sem auðið er. Alls er frumvarpið innan við
tíu línur. Greinargerð flutningamanna,
Jóns Bjarnasonar og Ögmundar Jónas-
sonar fylgir hér á eftir í heild. Hún er
vissulega með ákveðnum „vinstri blæ“
en engu að síður er vert að huga að þeim
sjónarmiðum frjálshyggju sem þar koma
fram. Millifyrirsagnir eru Vísbendingar:
Ekki má fjármagna taprekstur
Þetta frumvarp var áður lagt fram á 130.
löggjafarþingi en náði þá ekki fram að
ganga og er því endurflutt. Svo hafa mál
reyndar skipast í íslensku fjármálalífi að
nú er brýnna en nokkru sinni að lögfesta
þær breytingar á lagaumhverfi íslenskra
fjármálafyrirtækja sem þetta frumvarp gerir
ráð fyrir.
Með frumvarpinu er lagt til að þrengri
skorður verði settar svokallaðri hliðarstarf-
semi viðskiptabanka, sparisjóða og lánafyrir-
tækja, sbr. 21. gr. laganna.
Veigamesta breyting frumvarpsins felst
þó í því að takmarka starfsheimildir
viðskiptabanka og sparisjóða með þeim
hætti að þeim verði óheimilt að kaupa
verðbréf eða hlutabréf í fyrirtækjum í
því skyni að endurskipuleggja starfsemi
viðskiptaaðila, sameina hana annarri starf-
semi, skrá viðkomandi verðbréf og selja
þau almenningi. Slík starfsemi hefur verið
flokkuð sem fjárfestingarbankastarfsemi
og gerir frumvarpið ráð fyrir því að
einungis lánafyrirtækjum eins og þau eru
skilgreind í lögunum verði heimil slík
starfsemi. Með þessu er framkallaður
skýr aðskilnaður milli viðskiptabanka-
V í s b e n d i n g • 3 5 . t b l . 2 0 0 8 3
Örsakasamhengið er ekki alltaf skýrt.
Þegar neytendur eru bjartsýnni getur það
leitt til uppsveiflu í efnahagnum. Fyrirtæki
geta ráðið fleiri til þess að framleiða
meira og hlutabréf hækka í verði. Þegar
efnahagurinn er í uppsveiflu og fyrirtækin
ráða fleiri og framleiða meira, getur það
líka leitt til meiri væntinga neytenda.
Á mynd 1 sést að skörðin í vísitölunni
koma á svipuðum tíma og efnahagslegar
niðursveiflur. Greina má niðursveiflur
eftir að dotcom-bólan sprakk, vandræði
vegna fyrri bankakreppunnar 2006 og
svo lausafjárkreppuna sem við göngum í
gegnum núna. Mynd 2 sýnir vel hvernig
hærri verðbólga leiðir til lækkunar á
VVG en á myndinni er búið að snúa
verðbólgunni á haus, þ.e. þegar vörur
hækka almennt í verði þá fer línan niður.
Mynd 3 sýnir svo hvernig VVG fylgir
styrkleika krónunnar. Á Íslandi kemur
stór hluti af neysluvörum erlendis frá.
Þegar krónan styrkist geta neytendur
keypt meira af vörum og kaupmáttur
eykst. Þessi tengsl eru því mjög sterk. Þá
má einnig sjá sterk jákvæð tengsl milli
hlutabréfaverðs og væntingavísitölunnar.
Það getur bæði verið vegna þess að al-
menningur græðir þegar að hlutabréfaverð
fer upp, en einnig getur verið að of
bjartsýnir neytendur ýti gengi hlutabréfa
og eigi sinn þátt í að búa til eignabólur.
Sögulegt lágmark
Sögulegu lágmarki VVG var náð núna
í júlí. Þótt hún hafi hækkað örlítið
í ágúst er of snemmt að segja til um
hvort um raunverulega hækkun sé
að ræða. Þetta endurspeglar erfiðar
aðstæður í þjóðfélaginu. Það herjar á
okkur bæði mikil verðbólga og samtímis
að gengi krónunnar hefur aldrei verði
lægra. Lausafjárkreppan hefur reynst
Íslendingum erfið, enda höfum við
öðrum þjóðum fremur lifað á og fjárfest
með ódýru lánsfé. Þá hefur öll umræða
í fjölmiðlum hefur verið neikvæð og
tíðar fréttir berast af gjaldþrotum og
uppsögnum og smitar það eflaust hug
margra neytenda. Kreppan einskorðast þó
alls ekki við litla Ísland heldur er nær hún
til allra Vesturlanda. Kórea er eina ríkið
innan OECD þar sem væntingavísitalan
mælist hærri nú en fyrir tveimur árum.
Lág væntingavísitala telst þó ekki bara
neikvæðar fréttir, því hún bendir til þess
að neytendur bregðist hratt við aðstæðum
og minnki neyslu en það er nauðsynlegt
nú eftir mikið neyslufyllerí undanfarin
ár. ksf
Fjárfestingarbankar,
Ögmundur og frjálshyggjan