Vísbending - 19.09.2008, Blaðsíða 4

Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Net fang: visbending@heimur.is.
Prentun: Guten berg. Upp lag: 700 eintök.
Öll réttindi áskil in. © Ritið má ekki afrita
án leyfis út gef anda.
Aðrir sálmar
4 V í s b e n d i n g • 3 5 . t b l . 2 0 0 8
Viðtal við seðlabankastjóra á Stöð 2 hefur vakið mikla athygli. Margir
sáu þar hinn gamla foringja Sjálfstæðis-
flokksins í miklu stuði. Skeytin flugu í
allar áttir og hver setning var greinilega
þrauthugsuð. Davíð er örugglega líkur
Winston Churchill að því leyti að hann
eyðir miklum tíma í að semja svör sem
hann getur svo skellt fram fyrirvaralaust.
„Hann Davíð kann þetta,“ er orðtak hjá
aðdáendum hans. Enginn vafi er á því
að ein ástæðan fyrir vinsældum Davíðs
meðal flokksmanna sinna var hversu
beinskeyttur hann var. Viðtalið nú vekur
spurningar um hvort það sé við hæfi að
embættismaður, en Davíð er það óneitan-
lega núna, eigi að hafa sams konar stíl.
Sem seðlabankastjóri er Davíð í samskipt-
um við og að sumu leyti eftirlitsmaður
með bönkunum og starfsmönnum þeirra.
Þess vegna má vissulega setja spurningar-
merki við hnútur sem hann sendir.
Mikilvægt er að embættismenn tali
skýrt. Davíð setti ekki út á að menn
töluðu um evruna einhvern tíma seinna,
en ef skilja mátti hann rétt hafði hann
skömm á þeim sem tala um hana núna.
Hverja á hann við? Jónas Haralz, Vil-
hjálm Egilsson, Björn Bjarnason? Á þingi
ungra sjálfstæðismanna var samþykkt
ályktun. Þar sagði: „Tryggja þarf að fyrir-
tæki geti átt öll viðskipti, gert uppgjör
og skráð eignir sínar í hverri þeirri mynt
sem þau kjósa. Ef það er ekki hægt nema
með því að ríkið taki upp annan gjald-
miðil, eða binda krónuna við annan
gjaldmiðil, á ekki að hika við það. Kanna
ber möguleika á því að tengja krónuna
við evru, eða taka upp evru á grundvelli
samstarfs okkar og samninga við önnur
Evrópuríki.“ Eigum við líka að hafa
skömm á „þessu liði“?
Ólíklegt er að menn hefðu tekið því
ef til dæmis veðurstofustjóri hefði sagt
frá því að hann hefði skömm á þeim sem
héldu fram hnattrænni hlýnun. Davíð
sjálfur hefði kallað „þann ágæta mann“ á
teppið umsvifalaust. Málið snýst ekki um
það hvort menn séu með eða móti evru
heldur eiga embættismenn að gæta fag-
legra vinnubragða og tala með virðingu
um yfirmenn sína, hvort sem þar er um
að ræða stjórnmálamenn eða áhugamenn
um hagstjórn úr hópi almennings. bj
Hann kann það ...
framhald af bls. 3
framhald af bls. 1
sjálfa. Það var hins vegar ekki gert og ríkið
hefur því orðið að grípa inn núna.
Ekki gera of mikið
Aðalatriði er að ríkisstjórnin skapi ró
á markaðinum. Það er miklu verra að
hún rótist um eins og naut í flagi heldur
en að vinna yfirvegað. Forsætisráðherra
hefur unnið af festu. Hann hefur ásamt
Seðlabankanum náð að tryggja að ríkið
hefur nú aðgengi að gjaldeyrisforða upp á
um hálfa billjón króna. Hann hefur auk
þess ráðið sérfræðinga sér til aðstoðar í
efnahagsmálum. Hvort tveggja má flokka
undir „róandi“ aðgerðir. Vegna þess að
væntingar hafa mikið að segja er hægt að
segja að efnahagsástandið sé að hluta til
huglægt. Forsætisráðherra verður að gæta
vel að því sem hann segir, vegna þess að
orð hans hafa mikið vægi. Einmitt það
gerir það að verkum að hann er í einstæðri
stöðu til þess að tala um efnahagsmál af
yfirvegun. Þannig getur hann haft mikil
og góð áhrif.
Sjöhundruð milljarða dollara aðgerð
Bush mætti jafna við að Íslendingar legðu
til hliðar 50 til 100 milljarða króna. Ef
menn líta á 500 milljarða gjaldeyrisaðgang
sem sjóð Íslendinga sést að mjög mikið
hefur verið lagt undir. Sumir gagnrýna
forsætisráðherra fyrir að gera of lítið. Það
er betra en að gera of mikið.
og fjárfestingarbankastarfsemi. Þá er
í frumvarpinu lögð sú skylda á herðar
fjármálafyrirtækja sem stunda tímabundið
aðra starfsemi skv. 22. gr. að tryggja að
aðkoma þeirra skekki ekki samkeppni
á viðkomandi sviði. Í þessu felst t.d. að
banka yrði með öllu óheimilt að fjármagna
taprekstur fyrirtækis á samkeppnismarkaði og
gera því kleift að keppa með ósanngjörnum
hætti við samkeppnisaðila með undirboðum
eða öðrum slíkum aðferðum í skjóli hins
öfluga fjármálalega bakhjarls.
Ríkið kemur til bjargar
Þótt ekki sé beinlínis gert ráð fyrir því í
lögunum að fyrirtæki hafi fleiri en eitt
starfsleyfi er að því er virðist heldur ekkert
sem bannar það. Af þeim sökum er lagt til
í 1. gr. frumvarpsins að kveðið verði skýrt
á um það í lögunum að fjármálafyrirtæki
geti einungis starfað á grundvelli einnar
tegundar af starfsleyfi á hverjum tíma. Þetta
er nauðsynlegt til að koma í veg fyrir að
sama fjármálafyrirtækið fái starfsleyfi bæði
sem viðskiptabanki og lánafyrirtæki og haldi
þar með óbreyttum starfsheimildum.
Íslenskir viðskiptabankar hafa gerst mjög
umsvifamiklir fjárfestar í atvinnufyrirtækjum
og á fjármálamarkaði bæði hér á landi og
víðs vegar um heim. Margt er óljóst um
hve traustar þessar fjárfestingar eru. Hitt
er deginum ljósara að komist bankarnir
í þrot sem fjárfestingarsjóðir er sá hluti
starfsemi þeirra sem snýr að almennum
lánaviðskiptum við einstaklinga og fyrirtæki
jafnframt hruninn. Við slíkar aðstæður hefur
samfélagið þurft að hlaupa undir bagga (sbr.
bankakreppur í Kanada, á Norðurlöndum
og víðar á tíunda áratug síðustu aldar)
og má þegar heyra slíkar óskir úr heimi
fjármálanna varðandi íslensku bankana.
Ótækt er að brask á fjármálamörkuðum sé
á ábyrgð skattgreiðenda þótt hitt sé víst að
hrun viðskiptabanka komi öllu samfélaginu
í koll. Af þessum sökum er meðal annars
nauðsynlegt að aðgreina með skýrum og
afgerandi hætti fjárfestingarstarfsemi og
almenn lánaviðskipti.
Kínamúrar halda ekki
Á undanförnum missirum hefur komið
í ljós að sá lagarammi og þær takmarkanir
sem fjármálafyrirtækjum eru settar duga
engan veginn til að koma í veg fyrir
hagsmunaárekstra. Raddir eru uppi
um að svokallaðir „kínamúrar“ innan
fjármálafyrirtækja haldi ekki og þar
með efasemdir um að hagsmunum allra
viðskiptavina sé gert jafnhátt undir höfði. Það
er hverju fjármálafyrirtæki afar mikilvægt
að forðast hvers konar hagsmunaárekstra.
Í þessu sambandi er til að mynda augljóst
að fjármálafyrirtæki getur enn síður en ella
þjónað tveimur samkeppnisfyrirtækjum með
trúverðugum hætti ef bankinn er stór eigandi
í öðru þeirra. Svipað má segja um þær
aðstæður sem koma upp ef fjármálafyrirtæki
er annars vegar viðskiptabanki fyrirtækis en
hins vegar að versla með eignarhluti í sama
fyrirtæki fyrir eigin reikning. Á undanförnum
missirum hafa fjármálafyrirtæki gerst
umsvifamikil í kaupum og sölu á fyrirtækjum
og beinir gerendur í ýmiss konar sviptingum
þar sem tekist er á um hagnaðarvonir, völd
og áhrif í viðskiptalífinu. Það er skoðun
flutningsmanna að þessi mál séu komin úr
böndunum og að óhjákvæmilegt sé að setja
umsvifum fjármálafyrirtækjanna ákveðnari
skorður í þessum efnum en núgildandi
lög gera ráð fyrir og eins og þau hafa verið
túlkuð og framkvæmd. Við kringumstæður
sem þessar er það skylda löggjafans að skerast
í leikinn til að vernda hagsmuni almennra
viðskiptavina bankanna og til að takmarka
líkur á því að hagsmunaárekstrar verði.