Tímarit Tónlistarfélagsins - 01.02.1938, Blaðsíða 5
Tímarit T ó n 1 i s t a r f é 1 a g s i n s
ekki það, sem vér höfum í huga. Skáldskapur er ekki
takmarkaður fyrir skáldin né heldur dettur oss í hug að
varna öðrum en málurum aðgang að málverkasöfnum.
Allir, nema þeir sem eru ónæmir fyrir tónum, geta lært
að skilja tónlist og haft ánægju af henni, að svo miklu
leyti, sem þeir hafa tækifæri og löngun til.
Hugtakið tónlist, má til bráðabirgða skýra á þann
veg, að það sé listin að skapa mikilvæg form í tónum.
Áður en hægt er að taka þessa skýringu gilda, ber að
útskýra nánar fjögur orð í henni. Fyrst og fremst, tón-
listin er list: þ. e. hún miöar að því að sjá einhverja feg-
urðarhugsjón. Til að ná þessu takmarki notar hún sínar
eigin aðferðir, reglur og tækni. Gáfuðum tónlistarunn-
endum er oft verða hugfangnir án skilnings verður stund-
um á að halda — eins og svo almennt gerist -— að sköpun
tónverka byggist ekki á æfingu né gagnrýni, að tónskáldin
skrifi líkt og Sókrates sagði um skáldin „af guðdómlegu
æði og eldmóði", og, ennfremur, að þeir geti hvorki sjálfir
gert sér grein fyrir verkum sínum né skýrt þau fyrir öðr-
um. Vér heyrum iðulega, sérstaklega nú á dögum, talaö
um tónlistarmenn, sem hafi orðið miklir með því að varpa
fyrir borð öllum reglum og hömlum; sem fylgi sinni innri
rödd og kæri sig kollótta um erfðakenningar og umhveríi.
Kenning þessi er að því leyti stórskaðleg, að hún
viröir að vettugi mjög þýðingarmikið sannleiksatriði. Engin
tónlist — og engin list yfirleitt — má án vera þeirrar
óviðráðanlegu hvatar, sem nefnd er andagift. Það er öllum
holl regla að færa ekki tónverk í letur, nema innri þörf
knýji þá til þess. Iðnin ein getur ekki vakið „hinn heilaga
eld“. Hinsvegar ber að leggja áherzlu á tvö atriði. Annað
er það, að ekki er allur innblástur jafn verðmætur. Léleg
tónlist getur verið sönn tjáning fátæks anda (eins og til
dæmis í sumum sálmalögum vorum), enda lýsir það sér
í fátæklegum búningi. Hitt atriðið er, að þessi fríhyggja
er í fullkomnu ósamræmi við reynslu stórtónskáldanna.
Bach, Haydn, Mozart, svo ég nefni ekki fleiri, öfluðu sér
tækni sinnar með samvizkusamlegri vinnu. Haydn eyddi
16 klukkustundum daglega við nám og Mozart þurfti þrátt
5