Útvarpstíðindi - 23.07.1945, Side 7

ÚTVARPSTIÐINDI
151
í þessari bók Kiellands, sem nú
var lesin, Jónsmessuhátíð, hittir
maSur fyrir sér kynlega persónu og
fyjrirferðarmikla, sem er prestujtinn
séra Morten Kruse. Það er nú löngu
hafiS yfir allan efa aS fyrirmynd
þeirrar persónu tók Kielland harla
naqrri sér — því aS séra Lars Oftedal,
sem áður er á minnst er fyrirmyndin.
Hann var prestur í Stavangri samtímis
því er Kielland átti þar heima, að að-
sópsmikill prédikari, slunginn maður
og metorðagjarn og mjög sýnt um
að komast til metorða. Hann varð
stórþingsmaður með aðferðum, sem
að lýst er að nokkru leyti í Jónsmessu-
hátíð, og lét mjög að sér kveða á
þingi. Hann réð því t. d. manna mest
að skáldalaun Kiellands voru feld og
hamaðist á móti honum og taldi skrif
hans stefna þjóð og kirkju, guðstrú
og siðgæði í beinan voða. Hann fékk
og samþykkt lög, sem ennþá bera
nafn hans, þar sem lagðar eru geysi
strangar refsingar við því, að menn
geri neinar ráðstafanir til þess að
forðast barngetnað. En veldi Oftedals
hrundi með jafn snöggum ósköpum
og það hafði hafizt. Vera má að sög ■
ur Kiellands hafi bennt mönnum á það,
að allt myndi ekki vera með feldu um
manninn og víðar bárust að honum
böndin. Svo kreppti að Lars Oftedal
að lokum, að hann varð að játa það
af prédikunarstól í kirkju sinni í
Stavangri, að hann hefði haft þess-
háttar mök við helztu frúr í söfnuði
sínum, að sér hentaði ekki að starfa
lengur í þjónustu kirkjunnar. Varð
hann nú að hverfa úr prestsembætti
og af þingi og þykir frami hans allur
hafa enzt Noregi nokkru skemur til
ágætis, en skáldfrægð Kiellands. Þetta
er nauðsynlegt að vita, þegar kemur
að þætti Mortens Kruse í sögunni, og
gerir iesanda og hlustenda auðveldara
fyrir um að skilja hið napra og glettna
háð Kiellands í meðferð þessarar per-
sónu.
Það er einkenni á skáldskap Kiel-
lands, að sögur hans standa allar sam-
an í innri tengslum, þó að sjálfstæðar
séu. Það er meðal annars af því, að
Stavangur er nálega alltaf baksviðið
og í þeim koma fram margar hinar
sömu persónur aðeins á mismunandi
aldursskeiðum. Harmasaga Abrahams
Lövadals, sem er ein aðalpersónan í
Jónsmessuhátíð er til dæmis öll rakin
í Fortuna. Þar fáum við að vita hvers-
vegna hann er orðinn volað rekald,
sem einu sinni var næmgeðja bjart-
sýnn hugsjónamaður. Þar segir og frá
Kristensen bankastjóra, sem hér kem-
ur mjög við sögu, en nú er hann orð-
inn eldri. í Fortuna sjáum við hvernig
þessi harðstjóri og drottinn borgarinn-
ar, er vitamáttlaus fyrir harðstjórn og
drottnunargirni konu sinnar og enn
hefur ekki orðið nein breyting þar á.
Svona er með fleiri bækur Kiellands.
Þær eru í sterkum innbyrðis tengslum
einmitt fyrst og fremst af því, að þær
eru einar þáttur af sjálfum honum,
unnar úr efniviði umhverfis, sem hann
sá með skyggnum augum og skildi og
þekkti ofan í kjölinn
Sigurður Einarsson.
Úr álögum, saga nasismans, 2. bindi,
fæst enn í bókabúðum.