Árdegisblað listamanna - 13.01.1925, Blaðsíða 1

13. janúar 1925.
ÁRDEGISBLAÐIÐ. ESSENSISMI! LISTAMENN!
HLAÐLIST.
Framvegis v.erður þetta orS notaö, þegar
vi'S á, — Lstaöinn íyrir orðiö Arkitektur —
og stundum jafnt þvi, eftir atvikum.
Or'SiS „hlaSlist" er til viS heimilisborS
fjölskyldunnar hjá einum mentamanni
landsins.
HÁBORG
Guðjóns Samúelssonar.
í fyrsta sinni hjá þjóS okkar sést upp-
dráttur að heilu torgi eftir íslenskan mann,
og er vert a'S geía þvi gaum og hugsa al-
varlega um, — því hugmyndin til þessa hef-
ir unr skeiS veri'S aS þróast og skýrast, i
hóp þeim, sem passar mentir i landinu. En
það verSur öllum aS vera ljóst, — aS Guö-
jón Samúlesson hefir lagt mikla hugsun og
langan tíma til aS koma skipulagi á hug-
myndina, — en meS uppdrætti sínum lagt
fyrstu undirstöSuna, til þess aS byrjaS verSi
að hugsa mál þessi út í æsar.
GuSjóni er þetta skyldast, sem leiSbein-
ara ríkisins í þessum efnum, — en þakkir
á hann fyrir, aS seinka ekki máli þessu, —
því margt er hér í byrjun,
En þó aS ríkiö hafi valiS sér forgöngu-
mann, til þessa eða hins, — þá er ekki þar
meö sagt, að lionum sé bannað að taka til
athugunar álit samherja sinn, eður hvers
þess manns eður konu í þjóðfélaginu, sem
gjöfull andi listarinnar hvíslaði að sínum
stóru leyndarmálum..
I hugskoti fæddist borgarmyndin fyrst af
þörf. Hugmynd þessi hefir 'smámsaman
dreifst um þjóðarsálina-og er nú að
verða að hugtaki. — En eftir er að lyfta.
GuSjón hefir lyft borg sinni úr hugskoti
eins og hann fyrst um sinn hugsar sér hana,
— tak anda hans má nú vega og meta, aö
svo miklu leyti, sem gjöra má við uppdrátt
á blaöi.
GuSjón hefir lært vel og dyggilega ment
sína, á nútímamanna vísu, — og allmikla
reynslu á hann nú í fórum sínum. En sú
spurning fæöist þá eðlilega :---hver var
stefna GuSjóns eftir skólaárin? — eftir at-
vikum, eftir því, sem við átti í þaö eða
hitt skiftið? — og hver verður stefna hans
eftir reynslu-árin? — hver er stefna hans
nú, þegar á aö byggja háborg íslenskrar
menningar.
Er stefna GuSjón Samúelssonar hin eina
rétta, þegar um háborgina er að ræSa, —
eöa eru til aörar stefnur hlaðlistar, sem bet-
ur eiga við einmitt nú?
l’etta verSur a'ð rannsaka.
AnnaS hvort verður ríkið að gjöra útboö
til þjóðar og listamanna um álit og upp-
drætti þessu að lútandi — eða Guöjón Sam-
úelsson veröur aö gera þaö einn fyrir rik-
isins hönd. — Frestur veröur a'S vera hæfi-
legur.
íslendingum i útlöndum, sem viö listir
fást, veröur áskorun aS sendast sérstak-
lega þessu að lútandi.
Þegar uppdrættir koma til álits eftir gef-
inn frest — mun þaS koma í ljós, aö ein-
ungis hinn æf'Si ma'Sur hlaölistar getur
fyllilega dæmt um — bætt úr göllum, dreg-
iö saman — og felt úr írumvörpum þaö
sem er ónothæft, — hann einn mun geta
bygt upp hinn stóra stíl úr frumvörpunum.
Hvort það nú verður Guðjón Samúels-
son einn, eSur einhver annar, eöur nefnd
af listamönnum, sem treysta sér til að
dæma um vandamáliö meö honum.
Leiöirnar sem fara má hjá þeim, sem
vilja sýna háborgina — eru a'Sallega tvær,
með uppdrætti á bla'ði — stóru eða litlu —
eða móta i leir — og er þaS sú leiöin, sem
skemtilegust er, — en til þess þarf sá að
kunna að fara meS leirinn, sem velur þá
leið, og standa þá myndhöggvararnir vel
að vigi.
Ætti síöan aS opna opinbera sýningu á
öllu, sem inn væri sent, — yrSi það lær-
dómsríkt að sjá mikinn áhuga, og merki-
legar myndir um sama hugtakiS, — og fer
ekki hjá þvi, aö islenska þjóðin mundi fá