Prentarinn - 01.01.1974, Blaðsíða 8

— Það var Einar Páll. Þá vorn blöð-
in tvö, Lögberg og Heimskringla og
prentsmiðjurnar tvær.
— Hvaða prentarar unnu með þér?
— Ásgeir Guðjohnsen var þá setjari
við Lögberg, svo var hann þarna öðru
hvoru hann Sveinn Oddsson.
— Var mikið félagslíf meðal ís-
lendinga vestra á þessum árum?
— Það voru þarna tvær kirkjur,
mikið sóttar, Unitarakirkjan og kirkja
lúterska safnaðarins. Þá var séra
Benjamín Kristjánsson prestur við
kirkju Unitara.
— Manstu eftir séra Rögnvaldi I’ét-
urssyni?
— Hann var hættur prestsskap þá,
en ég sá hann. Eg man líka eftir
Sigurði Júl. Jóhannessyni skáldi. Hann
kom oft í prentsmiðjuna og skrifaði í
blaðið. Þá stundaði hann lækningar.
Þarna við sömu götu, Sergent Avenue,
var prentsmiðja Ólafs Thorgrímssons.
Þar voru líka íslensk kaffihús og
íslenskar verslanir; yfirleitt mikið af
íslendingum.
— Hvenær komstu svo aftur til
„gamla fróns", eins og vestur-fslend-
ingar orða það.
— Það var rétt fyrir Alþingishátíð-
ina, en ég var ekki á Þingvöllum.
Frh. i nœsla blaSi
Hlutiir hæðarprentunar
stór í V-Þýskalandi
Hlutur prentiðnaðarins i þjóðartekj-
um V-Þýskalands var nálægt 2% ár-
ið 1972 og við hann starfaði þá um
250.000 manns í 6.400 fyrirtækjum.
Það virðist einkennandi fyrir prent-
iðnaðinn í V-Þýskalandi, eins og öðr-
um löndum V-Evrópu, að yfirleitt cru
fyrirtækin fremur smá, aðeins 20
þeirra hafa 1000 starfsmenn eða fleiri.
Á töflunni sem hér fylgir sést hvert
hlutfallið er milli þriggja algengustu
prentaðferðanna og hverjar breyting-
ar hafa orðið á árunum milli 1967—
1972:
1967 1972
Hæðarprentun 61,7% 56,5%
Offsetprentun 21,4% 25,0%
Djúpprentun 16,9% 18,5%
Lúther jónsson:
Glefsur
úr prentsögu
Bretlands
Jón sænski þeirra Breta, — William
Caxton — stofnsetti fyrstu prentsmiðj-
una í Englandi 1476 í Westminster
Abbey. Á næstu 80 árum hófst prent-
smiðjurekstur í Westminster, Lundún-
um og einnig við háskólana í Oxford
og Cambridge.
Yfirleitt voru prentarar betur
menntaðir en aðrir iðnaðarmenn, voru
betur þjálfaðir og betur launaðir en
þorri annarra launþega. Strangar regl-
ur um fjölda nema og há gjöld til
félaga þeirra stuðlaði að því, að
lærðir prentarar allt að því einokuðu
iðngreinina. l’rentsmiðjueigendur voru
flestir vaxnir upp úr þeirra eigin hópi,
höfðu starfað sinn námstíma meðal
prentaranna, og raunar var meira bil
milli félaga prentara og annarra verka-
lýðsfélaga en milli prentara og prent-
smiðjueigenda.
Verkaliýðsfélög prentara urðu ekki
til í stórum verksmiðjum, eins og í
öðrum iðngreinum. Þau urðu til fyrir
iðnbyltinguna, á dögum handpressu
og handsetningar, í litlum prentsmiðj-
um með fáeinum prenturum.
l’rentverkið var býsna íhaldssamt:
orðaforðinn, tæknilegar framfarir,
námskerfið, „kapellurnar", allt bar því
vitni. Mikið af þessari íhaldssemi færð-
ist yfir f prentarafélögin, sem fyrst
og fremst beittu sér fyrir því að
viðhalda föstum lífsháttum prentar-
anna, sem unnu þannig, að ekki hefði
komið flatt upp á Caxton hefði liann
litið inn í prentsmiðju 250 árum eftir
sinn dag.
Þar sem prentverkið var talið bera
í sér mikla hættu á trúarlegri og póli-
tískri spillingu, höfðu stjórnarvöld
strangt eftirlit með því. Strangar regl-
ur giltu um fjölda prentara og stað-
setningu þeirra, tölu pressa, sem
leyfðar voru, og fjölda nema, og rit-
skoðun var mikil. Það var ekki fyrr
en í lok 17. aldar, sem prentsmiðjum
var leyft að stækka við sig að vild, en
jtó voru blaðaprentsmiðjur áfram und-
ir ströngu eftirliti.
Árið 1557 var stofnað Stationers-
félagið, og fékk það í hendur nánast
algera einokun á prentverki og vald
til setningar reglugerða um prentverk
í landinu. Enginn mátti Ieggja stund
á prentlistina nerna aðilar félagsins
eða menn, sem það veitti sérstök leyfi.
Enn harðnaði á dalnum 1586, en þá
var bannaður allur prentsmiðjurekst-
ur utan Lundúna og úthverfa hennar,
nema í háskólunum tveimur. Ekki var
J)(i prentun í höfuðborginni umfangs-
mikil, }>\í að ])ar var 21 prentsmiðju-
eigandi árið 1583, og höfðu þeir yfir
að ráða 53 pressum. Þó var bannað
að bæta við prentsmiðjum fyrr en
„hinn geigvænlegi fjöldi" þeirra, sem
fyrir voru, hefði minnkað svo, að áliti
erkibiskupsins af Kantaraborg og bisk-
ups Lundúna, að óhætt væri að
veita leyfi. Eitthvað gekk þó brösótt
að hemja fjöldann, því að öðru hverju
voru áréttaðar tilskipanir um fjölda
prentsmiðja, og 1637 máttu þær að-
eins vera 20. Það var fyrst á seinni
hluta 17. aldar að prentsmiðjum tók
að fjölga og dreifast í smáum stíl út
um landið. Þörfin hefur þó naumast
Bókatnerki Williams Caxtons, sem
stofnsetti fyrstu prentsmiðjuna i
Englandi.
8
PRENTARINN