Stundin - 01.02.1941, Síða 7

íslenzkt pjóðfélagsmein I.
Norðangarri hugarfarsins
— Af barninu með skeggið?
— Já, og meira að segja með
berforingjaskegg, en hvers
vegna spyrjið þér?
— Hm, þér hafði myndina?
Með skeggi og öllu saman?
— Nú, vitanlega. Það er allt
í okkar höndum.
Ritstjórinn byrjaði að skjálfa
og hann stundi upp með erfið-
ismunum:
— Hvers vegna er hvítvoð-
ungurinn skegglaus hjá okkur?
— Nú, það er rétt og slétt
vegna þess, að myndasmiðurinn
okkar er sniðugri en ykkar.
— Við hvað eigið þér með
því? Halló, halló, hvað er
þetta? Hvað er þetta? Hann
hefir hengt tólið á, djöfuls
ræksnið.
Ritstjórinn byrjaði að ganga
æstur um gólf, skyndilega
stanzar hann fyrir framan
myndasmiðinn: — Takið þér
bílinn! Flýtið þér yður! Rann-
sakið þér málið! Og ef það
kemur í ljós, að þeir hafi límt
skeggið á hann, þá. . . . Hana
nú, farið þér!
Eftir góða stund kom mynda-
smiðurinn aftur. — Jæja?
Myndasmiðurinn gekk riðandi
að stól og hneig niður á hann.
— Hafið þér fundið lausn máls-
in? — Já, það hefi ég gert,
snökti myndasmiðurinn í ör-
væntingu. — Hana, talið þér,
maður! Hafa þeir límt skeggið
á hann?
— Nei, það er ennþá alvarlegra.
— Hvað þá?
— Fyrst hafa þeir.... mynd-
að. . . . hvítvoðunginn.... og
þvínæst....
— Drepið hann? Talið þér,
maður! Ætlið þér að drepa mig?
— Þeir hafa þvínæst. . . .
— Hvurn djöfulinn hafa þeir?
— Ra-a-a-kað hann!
Ritstjórinn andvarpaði: —
Okkar sovét. . . . okkar rauði. .
fyrirmyndar hvítvoðungur með
alskegginu. . ó, djöfuls óþokk-
arnir!.....
EGAR ég kom fyrst til
Reykjavíkur vaktí það
undrun mína, að nokkur mann-
eskja skyldi geta fengið sig til
að kaupa hér nokkurn skapað-
an hlut í verzlunum, jafn þurr-
purkuleg, stirfin og önuglynd
sem afgreiðslan og búðarmenn-
ing öll kom mér fyrir sjónir.
Mér er í fersku minni eitt at-
vik frá þeim degi, að ég kom
hingað til að búast hér fyrir í
lífsbaráttunni. Ég lötraði inn í
vefnaðarvöruverzlun eina og
bað hæversklega að lofa mér
að líta á hálsbindi. Sem endra-
nær var ég illa fjáður, og svo,
að það svarf nærri pyngju
minni að kaupa bindið, — og
því meir sárnaði mér, hversu
hálfkerlingin kuðlaði bindinu
luntalega saman, og hafði hún
þó fengið greitt fyrir það nærri
aleigu mína. Á brautu gekk ég
særður og bókstaflega minni
maður. Sú falslausa sjálfsvirð-
ing, sem fólgin er í því, að geta
keypt og greitt reiðulega, er
einn megin burðarásinn í stoltri
og frjálsmannlegri framgöngu
manna. Hér var ég rækilega
minntur á fátækt mína og um-
komuleysi, einn og allslaus f
þessu sólgyllta sumri, sem ég
hafði þráð í þrjú ár. Síðan hefi
ég aldrei stigið fæti mínum inn
fyrir þrepskjöld þessarar verzl-
unar, en ég sé að hún blómstr-
ar við strætið, og það skiptir
hana engu, þó ég kaupi þar
aldrei neitt!
Erlendis ber mikið á þeim
viðskiptakvilla, er nefna
mætti sölunauðgun, en hann er
fólginn í yfirdrifinni kurteisi,
smeðjulegri alúð, tilhliðrunar-
boðum og fagurgala um gæði
vörunnar. En hér virðist kaup-
mennskan ósjaldan vera ein-
hver óverðuskulduð greiðasemi
við kaupandann, er sífellt sé að
baka kaupmanninum ánauð og
amstur. Hvorttveggja er þetta
óþægilegur misskilningur, en
ég lít nú svo til, að sölunauðg-
unin sé í eðli sínu miklum mun
réttlætanlegri, því það mun á
flestra vitorði, áð markmiðið er
jafnan að hagnast á kaupun-
um, og til er alþjóða talshátt-
ur, sem segir, að sá græði, sem
selji, en tapi, sem kaupi. Það
ætti ekki að vera neinn ágrein-
ingur um það, að til grundvall-
ar allri verzlun liggja eigin-
hagsmunir, ber .og nakin auðg-
unarþráin, en ekki hjarta-
gæzka, mannúð og fyrirgreiðslu
vilji. Ef við göngum t. d. inn
í skóverzlun og kaupum okkur
skó, ætti okkur að vera það
fullljóst, að við höfum blátt
áfram gefið skósalanum nokkr-
ar krónur. Fyrir þessa litlu og
alveg óverðskulduðu gjöf ósk-
um við að mega hverfa á dyr
með góðri minningu um hisp-
urslausa og ljúfmannlega kurt-
eisi. Enda eigum við á þessu
jafn skýlausa kröfu og kaup-
maðurinn á því að fá sltóiia
goldna reiðulega. Þessi skortur
á kaupmennskualúð er snar
þáttur í vanþekkingu íslend-
inga á almennri umgengnis-
menningu, sem okkur hefir enn
láðst að skilja að sé nokkurs
virði. Við höfúm enn ekki
megnað að lægja norðangarr-
ann í eðli okkar og margir eru
svo blindir á skömmina, að
STUNDIN
7