Ísland - 13.12.1929, Síða 2

2
ISLAND
veiða á? Nei, og aftur nei. Þeir
hafa rennt hýru auga tilislenzkra
fískimiða og þeir gera það enn.
Það er því fjarstaða hin mesta
að sofa í þeirri trú, að öllu sé
óhætt. Danir muni ekki færa
sig upp á skaftið bér við land.
Menn þurfa að vera á verði,
þvi hætta mikil er fyiir dyr-
um. Sembandslögin eiga að faila
úr sögunni, sem allra, allra fyrst.
Meðan þau eru í gildi er tsland
i hers höndum.
Hín sofandi hjörð
Þingmenn meiri hlutans eru
sofnaðir hinum mikla svefni í
faðmi Jónasar.
Svo virðist, sem hann íari
með öll umboðin.
Enginn ráðherra hefir farið
eins vel með stuðningsmenn
sina.
Enginn hefir farið eins illa
méð þá.
1 þeirra skaut hefir fallið
margt, sem hefir gert daglega
lifið bjartara.
Eu þeir hafa hins vegar farið
á mis við þær virðingar, sem
eru samfara þvi veglega starfi
að vera fulltrú þjóðar sinnarar.
Þessi saga er sorgarsaga.
Pegar bændurnir komust til
valda í landinu, þá urðu þeir
með öllu valdalau&ir.
Aðstaðan var örðug.
Römmustu andstæðingar
bændanna, jafnaðarmennirnir,
lofuðu þeim stuðningi.
Stuðningurir\n kostaöi ekki
neitt.
Hvilikt göfuglyndi.
Eitt lítið kjördæmi hvísluðu
jafnaðarmennirnir.
Og svo fengu jafnaðarmenn
Halnarfjöið.
Dalítið af einokun, hvisluðu
jafnaðarmenn.
Og svo fengu jafnaðarmenn
sildareinokunina.
Dálitið af ríkisrekstri.
Og svo fengu jafnaðarmenn
sildarverksmiðju.
Dulítið af nefndum, hvisluðu
jafnaðarmenn.
Og svo komust jafnaðarmenn-
irnir í hverja nefndina á fætur
annari.
Embætti, sagði jafnaðarmaður
og röddin varð sterkari og
sterkari.
Og svo fengu jafnaðarmenn-
irnir ýmis embætti.
Yðar rödd er mín rödd, hvisl-
aði Jónas, jafnóðum og jafnað-
armennirnir heimtuðu rneira og
meira.
Og bændunum ofbauð.
Pá kom Jónas og hvíslaði að
bændunum, ef vér ekki tökum
kröfur jafnaðarmannanna til
greina, þá verðið þér kæru vinir
reknir út úr landinu Gósen.
Pá komast kúgararnir að.
Og jafnaðarmennirnir fengu
allt af meira og meira, eða Jónas
fyrir þeirra hönd.
Og þingmönnum bændanna
leið vel í landinu Gósen. Pá
fór að síga á þá blundur. Og
nú eru þeir sofnaðir í faðmi
Jónasar. Og hroturnar heyrast
nú út um landsbyggðina.
í þessum miklu svefnhrotum
meiri hlutans felst hættan.
Pað erekkert, sem getur vakið
hina sofandi hjörð.
Þó lög séu brotin, þó fé sé
varið án heimildar, þó embætt-
um sé fjölgað án heimildar, þó
saklausir séu reknir, þó hæsti-
réttur sé óvirtur, þó skoðunar-
frelsi einstaklingsins sé sett i
voða, þó fræjum hins rauða
kommúnisma sé sáð nieðal æsk-
unnar, þrátt fyrir allt þetta geta
þeir ekki vaknað.
Og þó voru þeir kosnir til
að vernda lögin, til að vernda
réltlælið, til að vernda skoðana-
frelsi einstaklingsins, til að
vernda það skipulag, sem vér
byggjum á, til þess að vernda
virðingu þingsins.
Peir voru kosnir til þess að
vaka, en ekki til að sofa.
En þeir hafa sofið.
Og þó var aidrei meiri þörf
á að vaka en nú.
Aldrei hefir þjóðinni verið
meiii þörf á því en nú, að henni
væri stjórnað með viti og rétt-
læti.
Innan skamms getum vér
tekið öll vor mál f vorar hend-
ur, ef vér förum rétt að.
Vér verðum að sigra.
Pjóðin verður að vekja hinn
sofandi lýð.
Á komandi árum verðum vér
að eiga sterka, vakandi þing-
menn.
Pingmennirnir mega ekki vera
smávaxnir já-bræður smávax-
inna valdhafa.
Hroturnar eru móðgun við
þjóðina.
Vókumennirnir eiga að skipa
þingið.
Tilkynning frá sendi-
herra Dana.
í grein, sem bfrtist í viku-
blaðinu »ís!and« þ. ll.okt. þ. á.
er vitnað til lilkynningar í »AI-
þýðublaðinu« um fyrirspurn frá
dómsmálaráðherra fslands til
þjóðabandalagsins. Fyrirspurnin
var viðvikjandi upptöku lslands
í Pjóðabandalagið. Pegar fyrir-
spurn þessi var til umræðu var
latið f Jjós af Þjóðverja hálfu,
að því er hermir f ofannefndri
tilkynningu, að Island helði
jafnmikinn rétt til upptöku {
Pjóðabandalagið og brrzku ný-
lendurnar. Vikublaðið »ísland«
hefir af þessu tilefni veitzt að
Danmörku fyrir að hafa brotið
sambandslögin með þvf að mót-
mæla ekki ummælum þessuni.
Sendiherra Danmerkur á ís-
landi vill af þessu tilefni gefa
til kynna, að nefnd ummæli af
Pjóðveija hálfu, sem Ulanríkis-
ráðuneytinu fyrst var kunnugt
um af hinum tilvitnuðu fslenzku
blaðaummælum, voru ekki látin
f Ijós við nokkurn þáverandi
fulltrúa Danmerkur f Genf, né að
því er Utanrikisráðuneytinu er
kunnugt opinberlega.
11. des. FB.
Athugasemd.
Eg get ekki látið hjá lfða að
gera nokkurar athugasemdir við
þessa tilkynningu sendiherrans.
Eins og getið er um í til-
kynningunni, eiga Pjóðverjar að
hafa viðhaft fyrrgreind ummæli,
er fyrirspurnin um upptöku ís-
lands f þjóðabandalagið, var þar
til umrceðu. En þar sem tekið
er fram í tilkynningu þeirri, er
»Alþýðublaðið« birti, að fyrir-
spurnin hafi fengið góðar und-
irtektir, einnig hjá fulltrúum Dana
í Bandalaginu, þá hiaut eg að
gera ráð fyrir, að þeir hefðu
verið viðstaddir, er umræðan
fór fram.
Hér veltur alit á þvf, hvort
fulltrúar Dana hafa heyrf um-
mælin eða ekki.
Og tilkynning sendiherrans
verður að skiljast svo, að full-
trúar Dana i Bandalaginu hafi
ekki heyrt samlíkingu Pjóð-
verjans. Og ef þeir hafa ekki
heyrt hana, er vitanlega ekki
hægt að ámæla þeim fyrir að
hafa ekki leiðiétt hana.
En tilkynning sendiherrans er
mér kærkomin að öðru leyti.
Sendiherrann ber það ekki til
baka — og játar það því með
þögninni — að dönsku fulltrú-
unum hefði borið skylda til að
leiðrétta fyrnefnda samlíkingu,
ef þeir hefðu heyrt hana.
Ætti þar með að vera fengin
full viðurkenning á þvf, að
dönskum »diplómötum« beri að
leiðrétta rangar og villandi
fregnir, er þeir heyra, um sjálf-
stæðismál íslands.
Og væri æskilegt, að þeir
heyröu betur hér eftir en hing-
að til, er rangar skýringar koma
fram á sambandi íslands og
Danmerkur.
Guðm. Benediktsson.
Nú er svo komið, að stjórnar-
blöðin eru farin að ámæla
Sjálfstæðisflokknum fyrir stefnu
hans f sjálfstæðismálunum.
»Dagur« á Akureyri og
»Jafnaðarmaðurinn« á Norðfirði
hafa fallizt þar i faðma. »Jafn-
aðarmaðurinn« er þó hvergi
nærri eins dansklundaður og
»Dagur«. Hann þykist vilja sam-
bandsslit, en reynir þó að verja
jafnréttisfyrirkomulagið með
stóryrðum og ósannindum. En
»Dagur« er djarfari. Hann virð-
ist vilja »halda í« núverandi
samband íslands og Danmerk-
ur. Hann situr á askbotni og
hefir asklok fyrir himin.
Ber stjórnin og flokkur hennar
ábyrgð á hinni nýju sambands-
stefnu »Dags«? Er stefna hans
i samræmi við vilja stjórnar-
innar og Framsóknaiflokksins?
Framtíðin sker úr því.
Sum stjórnarblöðin hafa haldið
fram þeirri firru, að engin nauð-
syn hafi borið til að hreyfa við
sjálfstæðismálinu, af þvi að þar
hafi allir verið sammála. Pessi
firra heyrðist vitaskuld ekki fyrr
en flokkarnir hötðu gefið svör
við fyrirspurn Sig. Eggerz á
Alþingi 1928.
En sannleikurinn er sá, að
enginn virtist þora að minnast
á sambandsslit fyrr en frjáls-
lyndir menn höfðu undirbúið
jarðvegiun og riðið á vaðið.
Blöðin gátu máls þessa að engu.
Og flokkarnir þögðu eins og
múlbundnir væru.
En hvað gerðist bak við
tjöldin? Par gerðist fátt fallegt,
að minnsta kosti ekki f herbúð-
um Framsóknarmanna. Einhver
hreyfði- því á fundi þeirra, að
flokkurinn ætti að taka sjálf-
stæðismálið upp á arma sína.
En það var /ellt. Af því sést
bezt, hvers konar andi hefir
sveimað yfir vötnunum á heim-
ilinu því.
Og nú andvarpa stjórnar-
blöðin yfir því, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi gert sambai ds-
málið að stefnumáli. En það
muni spilla fyrir framgangi
sambandsslita.
Pessi fullyrðing þeirra er
furðuleg og fábjánum einum
samboðin.
Fyrst er þá þess að geta, að
stjórnarliðið hefir ekki staðið
við yfirlýsingar sínar frá 1928.
Baðir stjórnaiflokkarnir lofuðu
þvi þá að vinna að sambands-
slitum. En þvf loforði hafa þeir
brugðizt algerlega.
Sambandsmálið á ekki að
verða flokksmál. Pað er hárrélt.
Og það getur ekki orðið flokks-
mál nema því að eins, að stjórn-
arliðið svikist undan merkjum
íslendinga og gangi i fylkingar
Dana.
Hvers vegna hvetja stjórnar-
blöðin ekki til skilnaðar? Hvers
vegna benda þau þjóðinni ekki
á þá bættu, sem henni er búin
af sambandslögunum? Hvers
vegna ganga þau ekki jafnlangt
fram og sjalfstæðismenn f þess-
um málum? Hvers vegna eru
þau kærulaus um afdrif þessa
máls eða jafnvel andvlg heppi-
legri lausn þess? Láta þau
stjórnast af umhyggju fyrir
Dönum? — Umhyggjan íyrir
fslendingum getur það ekki veriö.
Ef stjórnin og blöð hennar
kæmu drengilega fram i þessu
máli, sýndu þjóðinni fram á
galla sambandslaganna, skor-
uðu á hana að fella þau úr
gildi fyrir fullt og allt, þegar
unnt er, og léti rannsaka hvern-
ig stjórnarhögum íslands skyldi
háttað, er vér losnum úr tengsl-
unum við Dani, getur sam-
bandsmálið aldrei oiðið flokks-
mál. Pá hlýtur það að verða
alþjóðarmál, mál málanna, er
allir íslendingar bera fyrir
brjósti, hver sem skoðun þeirra
er á innanlandtimálum.
Ábgrgðin hvilir þvi á stjórnar-
liðinu. Ef skilnaður verður skoð-
aður sem ftokksmál Sjálfstœðis-
flokksins, þá er sljórnarliðinu
um að kenna Pað hefir þá ekki
gert skgldu sina við land og
þjóð.
Eins og kunnugt er, þarf
mikið atkvæðamagn til þess að
sambandslagafjöturinn falli af
þjóðinni. Og þess vegna þarf að
kynna þjóðinni málið, vekja
hana til umhugsunar um það
og fá hana alla til fylgis við
það. Og þetta verður að eins
geri með blaðagreinum og fund-
arhöldum. Þeir, sem eru mál-
inu fylgjandi, verða þvl að
vinna ettir þvf sem þeir geta á
þessum vettvangi.
Menn verða að hafa vakandi
auga á þvf, að engin mistók
verði f þessu máli. En þeg-
ar einhver mistök verða, er
nauðsynlegt að koma f veg
tyrir, að þau endurtaki sig. En
það verðar að eins gert með
því að ámæla þeim mönnum,
sem sekir eru um mistökin.
Ef þeir snúast öndverðir sam-
bandsslitum af þeim ástæðum,
þá er augljóst, að þeir hafa allt
af verið málinu fjandsamlegir.
1 S L A N D
Árgangurinn kostar 8 kr.
Gjalddagi 1. júlL
Einstök blöð kosta 20 aur.
Rttitjðrl Of ibyrgOarmaOor:
Guöm&ndur Benediktsson,
Talsiml: 1876.
Afgreiðslu og innheimtu
annast:
Fríörik B jörnsson.
Lokastig 9. — Simi 1225.
— Box 871. —
Lög við háiarljóð 1930.
Páll ísnlfs •'On f «*r I. verðlaun.
Emll Thoroddxen II. verðlaun.
FB. 19. nóv.
Undirbdningsnefnd Alþingls-
hátíðarinnar 1930 tilkynnir:
Dómnefndin um söngvana við
hátíðarljóðin 1930 hefir lagt
fyrir hatðarnefndina svo látandi
álit og tillögur, sem hatíðar-
nefndin óskar birt f heild, út af
ósönnum sögusögnum, er gengið
hafa um málið hér í bænum:
Vér undirritaðir, er kvaddir
vorum til þess að dæma um
hátíðasöngva i tilefni af 1000
ára afrnæli Alþingis, leyfum oss
hér með að tilkynna, að vér
hófum starf vort 26. okt. þ. ».,
og að vér í dag höfum orðið
ásáttir um eftirfarandi tillögur:
Pað varð oss, hverjum um
sig, brátt ljóst, að af öllum
þeim verkum, er send voru,
mundi ekki verða nema milli
tveggja að velja, sem báru tvl-
mælalaust af hinum, sem sé bá-
tíðarsöngvar Páls Isólfssonar, er
hann hafði að öllu leyti gengið
frá í píanó-búnaði, og Emils
Thoroddsens, er hann hafði að
nokkuru búið fyrir hljóðfæra-
flokk, en ekki eru fullsamdir,
með þvi að litið eitt vantar á
niðurlag tónsmlðarinnar. Var
þó ekki tekið tiliit til þess við
dómsúrslitin. Eftir sameigiu-
legan lokafund um málið er
niðurstaða vor sú, að tónsmíð
Pals lsólfssonar sé bezt fallin til
flutnings á hátiðinni, með þvi að
hún geiir hvorttveggja, að lýsa
gáfum og hagleik, og er auk
þess skýr að framsetningu og
auðskilin að efni. Pó getum vér
ekki afdráttarlaust metið hon-
um 1. verðlaun fyrir verkið,
nema hann vilji gera hreytingar
á tilteknum minni háttar atrið-
um, sem honum mun verða
bent á. Pegar þessar breytingar
hafa veriö gerðar, svo að oss
þyki fullnægjandi, leggjum vér
til, að veik Páls ísólfssonar