Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.2009, Blaðsíða 12

Valgerður Hauksdóttir „[...] það er ekki að finna afturhaldssemi í verkum hennar
þrátt fyrir rótgróna hefðina“, að sögn gagnrýnanda sýningarinnar.
É
g var gripinn fortíðarþrá
þegar ég skoðaði sýningu
Valgerðar Hauksdóttur
„Áttir og áttleysur“ í Lista-
safni ASÍ. Valgerður vinnur í rót-
gróna hefð grafíklistar sem hún
spilar saman við ljósmyndir og upp-
hefur list sem er á mörkum þess að
vera vísindi og iðn.
Í Ásmundarsal sýnir Valgerður
óhlutbundnar grafíkmyndir, „Línu-
dans“ og „Tilbrigði við stef“. Mynd-
efnið birtist í frummynd sinni sem
línur og form á fleti og vísar til tón-
listar, hrynjandi og hreyfingar.
Teikningin er sprottin úr spuna en
formin eru heldur stíf til þess að
veita teikningunni nægt mótvægi
eða skapa spennu þeirra á milli. Þá
sýnir listakonan ljósmynd af hvelf-
ingu sem hún nefnir „Mandala“ og
gefur sýningunni eilítið trúarlegan
blæ en er engu að síður aðskilin frá
grafíkmyndunum.
Í Gryfju má sjá þrykk sem eru
unnin út frá ljósmynd af rústum
byggingar. Birta og skuggi spila
veigamikla rullu í þessum hluta sýn-
ingarinnar auk tilfinningar fyrir
tíma, hvort tveggja í verki og mynd-
efni. Ljósmyndin virkar þá sem
formræn fyrirmynd grafíkmynd-
anna.
Í Arinstofu tvinnar listakonan
þurrnálateikningu saman við ljós-
myndir af manngerðu skipulagi í
náttúrunni, þ.e. vegir sem brjóta
upp náttúrumyndina og stefna í hin-
ar og þessar áttir. Mætast þá eldri
og nýrri tímar. Var mér hugsað til
litaflæmismálarans Adolphs Gott-
liebs sem játaði eitt sinn í viðtali að
það færi í taugarnar á honum þegar
listamenn töluðu um að snúa aftur
til gamalla gilda. Gottlieb taldi
nefnilega að listamenn ættu fremur
að halda áfram til gamalla gilda,
ekki snúa aftur.
Ég hygg að Valgerður sé í félagi
með Gottlieb hvað þetta varðar því
það er ekki að finna afturhaldssemi
í verkum hennar þrátt fyrir rót-
gróna hefðina. Það er nefnilega eitt-
hvað notalegt við þessi gömlu gildi,
eitthvað afslappað og áreynslulaust
sem á mikið erindi við samtímann.
Áfram til fortíðar
MYNDLIST
JÓN B. K. RANSU
LISTASAFN ASÍ | Valgerður Hauks-
dóttir
Opið frá 13-17 alla daga nema mánu-
daga. Sýningu lýkur 20. september. Að-
gangur ókeypis.bbbnn
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 2009
12 LesbókGAGNRÝNI
Leiklist
Borgarleikhúsið – Harrý
og Heimir eftir Karl
Ágúst Úlfsson, Sigurð
Sigurjónsson og Örn
Árnason.
„Hér verður söguþráður
leikritsins ekki rakinn
enda skiptir hann í raun
litlu máli. Það eru útúr-
dúrarnir sem eru aðalatriðið og gera þetta leik-
rit að snjöllum hláturleik. Félagarnir Karl Ágúst,
Sigurður og Örn fara á kostum í þessu verki
sem er blanda af útvarpsleikhúsi og sviðsleik-
húsi. Hljóðmaðurinn, Ólafur Örn, gegnir veiga-
miklu hlutverki enda eru hljóðbrellur mjög stór
hluti sviðsmyndarinnar ef svo má að orði kom-
ast. Að sjálfsögðu notast þeir kappar einnig við
sínar eigin „lifandi“ hljóðbrellur, eins og hurð
með hengilás sem hristist, síma og síðast en
ekki síst sínar eigin raddir. Einfaldleikinn er í fyr-
irrúmi en þó fara þeir ansi langt í tilstandi.
Þarna eru augljósir atvinnumenn á ferð enda
hafa þeir skemmt landsmönnum í langan tíma.
Hver fimmaurabrandarinn af öðrum fær nýtt líf í
meðförum leikaranna. Atburðarásin er gríð-
arlega hröð, eins og þeir séu að keppast við að
koma öllu til skila á þeim tíma sem þeim er gef-
inn. Hvert tækifæri er nýtt til þess að koma með
brandara eða sprell.“
Ingibjörg Þórisdóttir.
Þjóðleikhúsið – Frida …
viva la vida eftir Bryn-
hildi Guðjónsdóttur.
„Handrit Brynhildar var
vissulega komið ákaflega
skammt á veg sem leik-
verk, formgerð þess
óljós, persónur líka;
meira talað en framkvæmt, samtöl samantíndar
tilvitnanir í Fridu, Diego og fleiri, pólitíkin ákaf-
lega grunnhyggin. En samt vísaði það inn í
myndheim Fríðu til dæmis þar sem menn, dýr
og fornir guðir fléttast saman í einn talandi
heim og gaf kannski tækifæri, ef menn vildu, til
að túlka líf hennar sem ákveðna fórn til guð-
anna, karlveldisins. En það tókst ekki að hressa
upp á handritið, bæta það í uppsetningunni,
hleypa lífi í persónur og setja þær í eitthvert
samhengi, ljá því merkingu fyrir áhorfandann.
Það tókst hins vegar að gera Fridu náttúrulausa
og „normal“!“
María Kristjánsdóttir.
Gerðarsafn - Mandala, samsýning 6 lista-
manna.
„Listamennirnir sex eru afar ólíkir þrátt fyrir
hringformin sem endurtaka sig í verkum þeirra.
Ekki vinna öll verkin vel saman, eins og neðri
hæðin er dæmi um, þar sem verkin njóta sín
heldur ekki til fulls. Þröngt er um málverk Guð-
mundu og verk Vilhjálms og hennar eru svo ólík
að erfitt er að horfa á þau hlið við hlið, þar verð-
ur til „ómstríða“. Eins er langsótt það samtal
sem hringform á málverkum Guðmundu gætu
átt við hringform á fallegu og lýrísku verki eftir
Steingrím Eyfjörð, þó sækja e.t.v. bæði hér til
frumkrafta náttúrunnar.
Sýning sem þessi er erfið viðureignar. Þegar
verk eru valin saman á þennan hátt er alltaf
hætta á vissri mistúlkun, ekki síst þegar eldri
verk eru sett í nýtt samhengi. Með góðum vilja
má hér finna undirliggjandi samhljóm, tengsl,
en slíkt hið sama væri hægt með næstum því
hvaða listaverk sem er, allir listamenn eru leit-
andi í list sinni á einn eða annan hátt. Engu að
síður er hér um úrvals list að ræða, eftir afar
sterka listamenn og ákveðin „ómstríða“ gæðir
sýninguna lífi um leið og hún vekur spurningar.“
Ragna Sigurðardóttir.
The September Issue – Septemberheftið
bbbmn Heimildarmynd. Leikstjóri: R. J.
Cutler.
Nafnið á þessari ótrúlega skemmtilegu heimild-
armynd vísar til septemberheftis bandarísku út-
gáfu tímaritsins Vogue árið 2007. Það fjallar
jafnan um hvað verður efst á baugi að ári, á
meðan bruðlið og græðgin var í algleymingi og
heimskreppan í ljósárafjarlægð.
Það skorti ekkert á til að gera septemberheftið
það glæsilegasta og þykkasta í sögunni, þykktin
minnir á símaskrá dvergríkisins. Fylgst er
grannt með ákvörðunum aðalritstjórans, goð-
sagnarinnar Önnu Wintor.
Sæbjörn Valdimarsson.
Í GANGI
É
g er enginn sérstakur unnandi
Haydns. Tónlist hans er of fyr-
irsjáanleg, hún er gömul lumma sem
er komin yfir síðasta söludag.
Ég get samt ekki haft annað en gaman af
nýútkomnum geisladiski með fjórum kons-
ertum eftir Haydn í flutningi Eddu Erlends-
dóttur píanóleikara og Sinfóníuhljómsveitar
Íslands undir stjórn Kurts Kopeckys.
Birtan í túlkuninni, léttleikinn og leiftr-
andi þokkinn er þvílíkur að maður hrífst
með. Edda hristir hvert fingrahlaupið af
öðru fram úr erminni, mótar hverja laglínu
af afslappaðri mýkt. Hljómsveitin rammar
svo píanóleikinn inn í einstaklega fallega um-
gjörð sem einkennist af smekkvísi og
sjarma. Gamla lumman verður girnileg að
nýju.
Eitt megineinkenni tónlistar Haydns er
hvernig honum tekst að búa til stóra, tign-
arlega heild úr litlum einingum. Þessi um-
breyting, þróun tónefnisins virkar blátt
áfram í meðförum Eddu. Hún grípur mann
með hnyttnum tónhendingum sem verða að
risavöxnum kastölum, nánast fyrirvaralaust.
Eðlileg túlkunin kemur svo á óvart að tón-
listin hættir að vera fyrirsjáanleg.
Annað megineinkenni Haydns er húmor.
Auðvitað eru brandararnir í tónlistinni hans
löngu hættir að koma á óvart, til þess eru
verkin of gömul. En leikgleðin í túlkuninni
bætir það upp, gleðin er smitandi og maður
skemmtir sér undarlega vel.
Í stuttu máli er þetta óvanalega heildstæð,
lifandi túlkun þar sem hvert smáatriði er
mótað af vandvirkni og öll hlutföll eins og
þau eiga að vera.
Þeir Bjarni Rúnar Bjarnason og Georg
Magnason sáu um upptökuna og hún hefur
tekist fullkomlega. Píanóið er tært en hljóm-
mikið og hljómur sveitarinnar safaríkur,
hæfilega djúpur og ávallt litríkur.
Þetta er frábær geisladiskur til að hafa á
fóninum þegar maður vill hafa það virkilega
notalegt. Ég held að síðasti söludagur gömlu
lummunnar hafi hér með verið framlengdur!
Morgunblaðið/Golli
Edda Erlendsdóttir „Hún grípur mann með hnyttnum tónhendingum sem verða að risavöxnum kastölum, nánast
fyrirvaralaust,“ segir meðal annars í dómi Jónasar Sen um nýjan hljómdisk Eddu, helgaðan verkum Haydn.
Smitandi leikgleði
TÓNLIST
JÓNAS SEN
Þetta er frábær geisla-
diskur til að hafa á fón-
inum þegar maður vill hafa
það virkilega notalegt.
GEISLADISKUR | Haydn
Píanókonsertar í D-dúr Hob. XVIII:11, C-dúr Hob.
XIV:12, D-dúr Hob. XVIII:2 og F-dúr Hob. XVIII:F2.
Edda Erlendsdóttir leikur á píanó ásamt Sinfón-
íuhljómsveit Íslands undir stjórn Kurts Kopeckys.
bbbbm
B
lokkflautan, litla barnaskólablístran sem tekur, líkt og jap-
anska taflið Go, „örstund að læra á, en ævi að meistra“, var í
forgrunni fyrir troðfullu Norrænu húsi á miðvikudag. Hvort
einhverjir urðu frá að hverfa skal ósagt. En það munaði
litlu, og hefði örugglega munað stórum meira eftir viðeigandi for-
kynningu í t.d. sjónvarpi. Enda var um enga minni heimsmeistara að
ræða á sínu sviði en t.d. landann Niels-Henning heitinn á djass-
bassa.
Danski stórvirtúósinn Michala Petri (f. 1958) heillaði alla nær-
stadda upp úr skónum með jafnt ljúfmennri framkomu sem lygilegri
tóntjáningu. Að því er ég náði bezt úr syngjandi Valby-enskunni
kom hún síðast fram hér fyrir 25 árum. En nú var hún mætt með
húsbónda sinn sér við hlið, Lars Hannibal, er lék fyrir hlé á sérsmíð-
aða stytta 14 strengja erkilútu, en eftir (í samræmi við rómantískari
viðfangsefni) á styrkmeiri spænskan gítar. Heimilisdúó þeirra stofn-
aði 2006 „OUR recordings“, og má kannski álykta til samanburðar
að ákveðnum dreifingaráfanga sé þar með náð, líkt og þegar Berl-
ínarfílharmóníkerar urðu fyrstir sinfóníuhljómsveita til að skila
tekjuafgangi með lifandi tónleikaútsendingum á Netinu – þó ekki
rýri það fyrri plötuútgefendur Petris á við Deutsche Grammophon.
Það fylgir listrænni auðmýkt fremstu hljómlistarmanna að skila
ávallt sínu bezta við hvaða aðstæður sem er. Fyrir jafnmjóróma
áhöfn hefði ég persónulega kosið endurómsríkari heyrð lítillar
kirkju en þéttsetinn salur NH gat skilað. En þó að steindauð ak-
ústíkin afhjúpaði minnstu örður, urðu þær fjarska fáar af vörum
Michölu er lék nánast eins og drottinn allsherjar. Enda hafði hún
ekkert að fela, hvorki í tækni né túlkun, jafnvel þótt einstaka smá-
fips gætti stöku sinni hjá samleikaranum. Og þó að alræmt önd-
unarstaðaleysið í c-moll Partítu Bachs tæki sinn toll, varð þess varla
vart í seinni verkum, og dagskráin leiftraði almennt og skein af frá-
bærum blásturstilþrifum, dyggilega studdum af samlyndum með-
leik Hannibals.
Af of mörgu væri að taka úr afar fjölbreyttri tíu verka dag-
skránni. Nægja verður að nefna bráðskemmtileg einleikstilbrigði
Michölu um józka smalasönginn Mads Doss er tjaldaði ýmist
„bassa“-meðsöng, iðandi „Flatterzunge“, smjúgandi glissum og eld-
hröðum tvítyngingum. Æra myndi óstöðugan að tíunda frekari
dofra kúnstir á við tremólóflugeldana í Djöflatrillusónötu Tartinis
eða hindurvitnin í lokaþætti Fantaisie Norvegienne eftir Lalo – að
fjölmörgu fleiru ónefndu. Paganini hefði hvort eð er orðið grænn af
öfund. Nægir því að sinni að segja að hér misstu of margir af miklu.
TÓNLIST
RÍKARÐUR Ö. PÁLSSON
NORRÆNA HÚSIÐ | KammertónleikarVerk eftir J. S. Bach, Vivaldi, Piaz-
zolla, Petri o. fl. Michala Petri blokkflautur, Lars Hannibal gítar. Miðvikudag-
inn 16. september kl. 20. bbbbm
Paganini
blokkflautunnar