Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.2009, Blaðsíða 4

F
rá því að Antichrist, nýjasta kvikmynd
Lars von Trier, var frumsýnd á kvik-
myndahátíðinni í Cannes í vor hefur her-
skari óánægðra fagáhorfenda keppst um
að úthrópa verkið, enda þótt jákvæðari raddir
hafi einnig heyrst. Sú tilfinningaólga sem mynd-
in hefur komið af stað, en inn í viðbrögðin bland-
ast bæði reiði og vandlæting, kom skýrt fram á
blaðamannafundi í kjölfar sýningarinnar í Can-
nes þar sem kvikmyndaskríbent einn missti
bókstaflega stjórn á sér og tók að ausa skömm-
um yfir Trier (en á hljóðupptöku af fundinum
má hlusta á heimasíðu NY Times). Þá hlaut
Antichrist afskaplega neikvæðar viðtökur hjá
frönskum kvikmyndagagnrýnendum og hvarf
líka fljótt úr bíóum. Bandarískir stórblaðamenn
skrifuðu hins vegar langar bloggfærslur frá
Cannes sem líkjast einna helst póst-trámatísku
vitundarflæði, eða kalli eftir áfallahjálp. Þá reit
þekktur bandarískur kvikmyndagagnrýnandi
er sá myndina í Cannes að Trier hefði gert
hræðilega mynd en það hefði verið þess virði að
fljúga yfir Atlantshafið til að sjá hana.
Hugarástand á heljarþröm
Þetta eru þó allt vægir dómar og framsettir með
jafnaðargeði í samanburði við skrif breska
menningarummælandans Christopher Hart í
breska dagblaðið Daily Mail, en grein hans frá
20. júlí ber yfirskriftina, „Hvað þarf eiginlega til
svo að mynd sé bönnuð núorðið?“ Þar veður
Hart á súðum um hversu ógeðfelld og gjörsnauð
listrænu gildi Antichrist sé, en einnig svo full að
yfirflæðir af ómennsku, ofbeldi, klámi og við-
bjóði. Að sögn Hart er myndin óréttlætanleg,
hún ber hnignun menningarinnar ótvírætt vitni
og Trier á að hans mati skýrlega heima á geð-
sjúkrahúsi. Grein Harts kemst reyndar fyrst á
flug þegar hann tekur fram að það komi honum
ekki á óvart að „svona myndir séu gerðar í Evr-
ópu“ og tekur því næst að rekja þá ríkisstyrki
sem myndin hefur hlotið, allt frá Danska kvik-
myndasjóðnum til menningarprógramma ESB,
og klykkir út með því að myndin sé sennilega
liður í tilraun Evrópusambandsins til að grafa
undan hefðbundnum breskum lífsgildum og
menningu.
Aðrir gagnrýnendur í Bretlandi hafa hins
vegar hafið myndina upp til skýjanna og ljóst er
að þar skiptast menn í tvær fylkingar. Þannig
segir Sukhdev Sandhu í Daily Telegraph að
verkið sé „gegnsýrt af harmi“ og þótt of
snemmt sé að hylla það sem „meistaraverk“ sé
myndin „fræknasta afrek Triers“ til þessa.
Verk sem er jafn djarft og tilraunakennt sem
hér um ræðir, mynd sem hættir öllu til eins, og
gerir það í krafti meginstraumsfrægðar leik-
stjórans, staðsetur sig sjálfkrafa á hættulegum
mörkum, en enginn vafi leikur hins vegar á að
Antichrist er stórmerkilegt framlag til sam-
tímalegrar kvikmyndamenningar. Maður sér
lærðar ritgerðir í kvikmyndafræði spretta úr
hverjum rammanum á fætur öðrum, þetta er
kvikmynd sem er meðvituð um pólitík við-
tökufræðanna. Spurningin reynist hins vegar
MYNDIR VIKUNNAR
BJÖRN ÞÓR VILHJÁLMSSON
Umdeild
„Antichrist er stórmerkilegt
framlag til samtímalegrar
kvikmyndamenningar.“
Heilagt stríð
Antichrist (2009) | Lars von Trier
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 2009
4 Kvikmyndir
M
att gamla Bellamy og kátum köppum
hans í Muse er ekki alls varnað. Nán-
ast frá upphafi ferils hefur Bellamy
unnið að því að búa tónlist sinni æ
íburðarmeiri búning og orð eins og epískt,
dramatískt og stórt eru sem sérsniðin fyrir
þetta undrabarn. Og aldrei hefur hann flogið
hærra en nú, en nýjasta plata sveitarinnar,
The Resistance, kom út rétt fyrir helgi. Ellefta
lagið, nei afsakið verkið, kallast „Exogenesis:
Symphony, Pt. 3: Redemption“ og segir líklega
allt sem segja þarf um þær slóðir sem Muse er
komin á. En þetta þó ekki einhver flippuð,
óhlutbundin sýra að hætti Mars Volta, heldur
eru lögin þvert á móti haglega samin og byggð.
Einkar melódísk þar sem allir litir regnbogans
renna í gegn á tilkomumikinn hátt. Nafn hinn-
ar merku sveitar Queen kemur helst upp í
hugann. Hér er verið að skapa nútíma progg,
en Muse nær einhvern veginn, á undraverðan
hátt, að fara ekki yfir ásættanleg mörk smekk-
vísinnar. Jafnvægi er til staðar en svei mér þá,
það þarf ekki mikið til að sólin fari
að brenna okkar mann. Ég meina,
Camille Saint-Saëns og Chopin
koma við sögu og yfir fjörutíu mús-
íkantar tóku þátt í þríleiknum sem
rekur lestina!
Síðasta plata Muse, Black Holes
and Revelations, kom út 2006 og hófu
menn að skrafa um þessa plötu hér á
meðan tónleikaferðalag þeirrar plötu var enn í
gangi. Ekki vantaði víst hugmyndirnar hjá
Muse-liðum, og sögðust þeir eiga yfrið nóg af
efni. Háværasta hvíslið snerist um fimmtán
mínútna míní-rokkóperu í þremur hlutum sem
Bellamy sagðist hafa verið að dútla við í
smáskömmtum um langa hríð (og
prýðir hún plötuna, ber titilinn
Exogenesis, og sér um að loka
henni).
Á tíma var rætt um óhefð-
bundnar útgáfuleiðir, eins og
lenska er í dag, en fallið var frá
þeim hugmyndum (að vísu var
hún gefin út sem iTunes LP,
nýtt skráarsnið sem býður upp
á fjölskrúðugra og myndvænna niðurhal).
Hinn 23. september hefja Bellamy og co svo
upphitunarlotu fyrir „stærstu“ hljómsveit
heims, U2, tónleikaferðalag sem mun eiga sér
stað á austurströnd Bandaríkjanna, svona að
mestu. Það er nú ekki nema við hæfi að sveit
sem er farin að teygja sig svona langt til
stjarnanna opni fyrir Írana. Það verður þá at-
hyglisvert að fylgjast með gengi Bellamys; en
um hæfileika þessa drengs þarf ekki að fjöl-
yrða, jafnvígur á gítar og píanó og söngröddin
er kapítuli út af fyrir sig. Helst að það þurfi að
skerpa aðeins á sjarmanum, og þar ætti Bono
gamli Vox að reynast betri en enginn í ráðgjöf.
Ætli Chris Martin sé farinn að skjálfa?
arnart@mbl.is
Metnaður Muse nær epískum hæðum á The Resistance.
PLÖTUR VIKUNNAR
ARNAR EGGERT THORODDSEN
Hærra, meira, stærra
The Resistance | Muse
Á
yfirborðinu er hún kannski
ekki ýkja merkileg, tónlistin
sem Arctic Monkeys hafa
lætt frá sér. Nokkurs konar síð-
Libertines/Strokes-rokk, með hinu
og þessu saman við. Engu að síður
er það dagljóst að leiðtogi sveit-
arinnar, Alex Turner, er snillingur;
þar sem partur af
sjarmanum er nokk-
urs konar kæruleysi
– eiginlega grand-
varaleysi – gagnvart
því sem má og ekki
má, saman með ósvik-
inni ástríðu gagnvart
tónlist. Þessi frískleiki
stafar af fyrstu plötum
sveitarinnar, Whatever People Say
I Am, That’s What I’m Not (2006)
og Favourite Worst Nightmare
(2007), en sú síðari er sannkallað
meistarastykki. Þriðja plata sveit-
arinnar, Humbug, kom út fyrir
stuttu og er upptökustjóri sjálfur
Josh Homme, leiðtogi
eyðimerkurrokkssveit-
arinnar Queens of the
Stone Age. Útkoman er á
vissan hátt torræðari og
myrkari en fyrri verk,
og auðsýnilegt að
stöðnun er ekki eitt-
hvað sem hugnast
hinum frjóa og fríska
Turner.
Humbug | Arctic Monkeys
Bresk eyðimörk?
Dylan snýr
við blaðinu
POPPKLASSÍK
ÁRNI MATTHÍASSON
Þ
egar Bob Dylan fór í hljóðver í ágúst
1963 að taka upp The Times They Are
A-Changin’ var hann eftirlæti þjóð-
lagahreyfingarinnar bandarísku og í
miklum metum hjá þeim sem litu á tónlist sem
baráttutæki gegn kapítalisma og kúgun. Lögin
á plötunni féllu líka vel að þeirri ímynd, ekki
síst titillagið, en málið er bara það að um það
leyti sem hann lauk við plötuna tveim
mánuðum síðar var
hann orðinn leiður
á að semja lög um
óréttlæti og bar-
áttusöngva og far-
inn að leita að nýju
yrkisefni og nýjum
tjáningarmáta.
The Times They
Are A-Changin’ kom
út í janúar og fékk
fína dóma. Í febrúar fór Dylan í tónleikaferð
þvert yfir Bandaríkin, byrjaði í New York og
lauk ferðinni í Kaliforníu, og á þeirri ferð fór
mikill tími í akstur. Dylan nýtti þann tíma til
lagasmíða og skrifta, en hann hlustaði líka á
útvarpið á leiðinni og féll gersamlega fyrir
Bítlunum þegar hann heyrði lagið I Wanna
Hold Your Hand í útvarpinu einn daginn og
þegar hann sneri aftur til New York að ferð-
inni lokinni var eitt það fyrsta sem hann gerði
að verða sér úti um rafmagnsgítar.
Næst á dagskrá hjá Dylan var tónleikaferð
um Evrópu sem lauk í Grikklandi og þar lagði
hann drög að næstu plötu, sat við lagasmíðar í
þorpi utan við Aþenu. Hann sneri aftur til New
York um vorið, hélt í hljóðver 9. júní og tók upp
fjórtán lög í einni lotu. Ellefu af þeim enduðu á
Another Side of Bob Dylan sem kom út í ágúst.
Another Side of Bob Dylan er merkileg skífa
fyrir lögin sem á henni eru, til að mynda „Chi-
mes of Freedom“, „My Back Pages“, „All I
Really Want to Do“ og sérstaklega „It Ain’t
Me Babe“. Fyrir Dylan-áhugasama er hún
ekki síst merkileg fyrir það að vera einskonar
brú frá því gamla yfir í hið nýja, fyrsta platan
þar sem hinn raunverulegi Dylan er að koma í
ljós, sá Dylan sem hvarf innávið og tók að
kanna innviði hugans í stað þess að semja yf-
irborðskenndar mótmælavísur, sem sagði skil-
ið við miðstéttarungmenni sem fengust við það
í frístundum að vera verkalýðshetjur; nokkuð
sem margir hafa aldrei fyrirgefið. Á næstu
plötu, Bringing It All Back Home, sem kom út
í byrjun árs 1965, kom þetta enn betur í ljós því
á henni var allt fullt af rafmagni og óskiljan-
legum ljóðum, en það er önnur saga.
arnim@mbl.is
É
g fékk næstum því aðsvif þeg-
ar ég las um þátttakendur í
þessu verkefni, sem er að
undirlagi Neils Finns, leiðtoga
Crowded House.
Johnny Marr, Ed O’Brien og Phil
Selway úr Radiohead og Jeff
Tweedy, John Stirratt, Glenn Kotche
og Pat Sansone úr
Wilco. Eddie Vedder
komst ekki! Auk
þess má nefna Lisu
Germano, KT Tunstall
og landa Finns, hina
nýsjálensku Bic Runga.
En hvað var allt þetta
lið að gera saman á
Nýja-Sjálandi? Takandi
upp tvöfalda plötu í hljóðveri Finns í
Auckland? Jú, tildrögin liggja í tón-
leikaplötu, sem ber nafnið 7 Worlds
Collide, og kom út 2001, en þar rúll-
uðu þátttakendur í gegnum vel valin
tökulög. Í þetta sinnið lá áherslan
hins vegar í frumsömdu efni, og var
því moðað saman á þrem-
ur vikum. Óhætt er að
segja að margir plúsar
hafi getið af sér einn
risastóran plús; tónlistin
flæðir óheft og nátt-
úrulega fram og aðdá-
endum upptalinna
listamanna er hér með
vinsamlega bent á að
kynna sér þetta mál.
The Sun Came Out | 7 Worlds Collide
Kanónur á hverju strái
Tónlist