Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.2009, Blaðsíða 8

Eftir Ásgeir H. Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
Þ
essi uppgjörspistill fjallar að-
allega um það sem vantaði,
svo hægt verði að færa okk-
ur það ef nokkur kostur er á
eftir tvö ár. Eða þurfum við
að bíða svo lengi? Gætu ekki
vel verið forsendur fyrir ár-
legri alþjóðlegri bókmenntahátíð í
Reykjavík? Lítið ljóðabókafélag á borð við
Nýhil heldur sína ljóðahátíð árlega, er
eitthvað sem kemur í veg fyrir að stóra
systir sé jafn dugleg?
Tungumál voru nokkuð í umræðunni á
hátíðinni. Sérstaklega enskan, en bæði
Ngugi Wa Thiong’o og Luis López Nieves
röktu hvernig það ágæta tungumál væri
verkfæri kúgaranna í þeirra heimalönd-
um. En þótt við Íslendingar séum laus við
tungumálakúgun þá erum við samt sem
áður fangar okkar eigin takmörkuðu
tungumálakunnáttu, enda endist mann-
eskjunni ekki ævin til þess að læra nema
brot af tungumálum veraldarinnar. Lykill-
inn að þessu vandamáli eru þýðingarnar
en þær vantaði sárlega á þessari hátíð.
Aðeins þrjár þýddar bækur komu út á
meðan á hátíðinni stóð, auk þess sem ein
til viðbótar hafði komið út um vorið, sam-
bærilegar tölur fyrir árið 2007 voru ellefu
nýþýddar bækur auk endurútgáfu á Van-
sæmd J.M. Coetzees.
Eitthvað virðist vanta upp á boðskiptin
á milli forlaganna og hátíðarinnar þarna.
Vissulega þarf að passa að láta forlögin
ekki ráða of miklu, það gæti gert hátíðina
of markaðsmiðaða, en þarna verður að
finna milliveg. Það er nefnilega erfið til-
finning að uppgötva fjöldann allan af úr-
valshöfundum sem maður getur ekki lesið.
Og sjaldan fá erlendir höfundar sambæri-
lega athygli fjölmiðla og á bókmenntahá-
tíð. Það vekur furðu um hver jól hversu
litla athygli jafnvel lykilþýðingar úr
heimsbókmenntunum fá í fjölmiðlum
landsins, þarna er bókmenntahátíð dýr-
mætt tæki sem ber að nýta.
Það getur líka verið erfitt að missa af
einhverju, sérstaklega þegar manni er
sagt eftir á að þarna hafi átt sér stað sann-
kölluð galdrastund, eins og reyndin var
með spjall Sjóns við Junot Díaz. En er
enginn að skrásetja hátíðina? Kannski var
nóbelsverðlaunahöfundur framtíðarinnar
að stíga sín fyrstu skref á hátíðinni, það
þyrfti að vera skjalfest. Stór hluti lands-
manna fær heldur enga alþjóðlega bók-
menntahátíð heim að dyrum, en ber Bók-
menntahátíð í Reykjavík ekki líka
ákveðnar skyldur gagnvart landsbyggð-
inni? Hugsanlega er hellingur af efni til í
hirslum, en það er lítið gagn að því þar.
En auðvitað má deila um eitt – eru þetta
endilega bara vandamál bókmenntahátíð-
ar? Mætti RÚV vera duglegra? Eða vef-
varp þessa miðils, sem var með fjórar
sjónvarpsfréttir um síðustu hátíð en enga
núna?
Auðvitað eru peningar alls staðar af
skornum skammti, kannski er ágætt að
halda bara í horfinu. En skilin sem urðu
með hruninu kölluðu ekki bara á sparsemi
heldur líka á nýja hugsun. Þá hugsun má
oft finna í bókmenntum, en til þess þurfa
þær að vera okkur aðgengilegar.
Horfnar
galdrastundir
Bókmenntahátíð í Reykjavík, sem lauk um
síðustu helgi, var um margt ágætlega heppn-
uð og skemmtileg hátíð. Norræna húsið er
alltaf notalegt og Iðnó eitt göldróttasta hús
landsins – en um leið eitt það vannýttasta.
En alltaf saknar maður þó einhvers.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. SEPTEMBER 2009
8 LesbókBÓKMENNTIR
Morgunblaðið/Einar Falur
Í svefnherbergisdyrunum Helgi Þorgils með hluta safnsins. Neðst til vinstri er teikning eftir Alan Johnston, þar fyrir ofan teikning eftir Milan Kunc og yfir henni mynd eftir Helmut Federle. Yfir dyrunum er málverk eftir Jóhönnu
Kristínu Yngvadóttur og Milan Kunc. Til hægri eru verk eftir Dieter Roth, efst, undir því eftir Nicola Vitale, og til hægri eftir Salvo, Gianpaolo Truffa, William Anthony, Peter Angerman og stóra málverkið er eftir Federico Herrero.
É
g las bók um sögu Rómar og þar var Júlíus
Sesar hetja. Svo las ég aðra bók um sögu
Rómar eftir annan sagnfræðing og þá var
hann harðstjóri. Loks las ég þriðju bókina og
þá var hann sitt lítið af hvoru. Þetta var mér stað-
festing á því að mannkynssagan er bara ein grein
skáldskaparins.“ Þetta segir Luis López Nieves
okkur á hádegisfundi í Norræna húsinu, en hann
hefur haldið áfram að skálda mannkynssöguna í
bókum sínum. Hjarta Voltaire, sem kom út á ís-
lensku í fyrra (og hann notar alltaf íslenska titilinn í
samræðum okkar), var fyrst í því sem hann segir
mér nú að verði á endanum þríleikur sagna sem allar
verða skrifaðar í formi tölvupósta og taka á álita-
málum í mannkynssögunni, en lúta þó lögmálum
skáldskaparins. Þögn Galíleó er nýkomin út í Púertó
Ríkó og þar fjallar hann um uppruna sjónaukans,
sem ansi margir virtust finna upp nánast samtímis.
Hann er ekki enn byrjaður á þriðju bókinni en er þó
með hugmynd. „Ég er ekki viss – þetta er bara hug-
mynd sem kannski gengur ekki upp þegar ég byrja
að skrifa. En ég fékk sjokk þegar ég frétti af því að
Bandarískur taugasérfræðingur hefði keypt typpi
Napóleons fyrir fúlgu fjár og geymir það heima hjá
sér.“
Það á enn eftir að koma í ljós hvort López Nieves
skrifar þessa sögu og eins hvort hún verður kennd í
grunnskólum líkt og Hjarta Voltaire. „Kennararnir
segja að ef þeir láta nemendurna fá hefðbundnar
skáldsögur vilji þeir ekki lesa, en þessi virkar, þetta
eru tölvupóstar og það tengist því sem krakkarnir
eru að gera alla daga.“ Sjálfur hefur hann hins vegar
komið að kennslu á háskólastigi, en hann kom á fót
ritlistarnámi á MA-stigi í Púertó Ríkó. „Þú kennir
tækni, rétt eins og í blaðamennsku,“ segir höfund-
urinn, sem hefur einmitt kennt blaðamennsku líka.
„Þú getur ekki kennt blaðamanni að hugsa, að vera
forvitinn, að hætta að vera vitlaus og naívur, rétt
eins og í skriftum þá þurfa að vera hæfileikar til
staðar. En það sem rithöfundur myndi læra sjálfur á
tuttugu árum lærir hann á tveimur árum í MA-
náminu. Þetta er samanþjappað. Og við kennum
ekki bara hvað á að gera, heldur líka hvað ber að
forðast. Hvernig ber að forðast klisjur og fyrirsjáan-
leika,“ segir hann og tekur dæmi: „Maður gengur
inní herbergi þar sem konan hans er með öðrum
manni. Hann er vopnaður og það eru tveir mögu-
leikar, hann skýtur þau eða skýtur þau ekki. En þá
segi ég við nemendurna: Nei, finnið þriðja mögu-
leikann.“
Kafka kvaddur
López Nieves er ánægður með hátíðina, sérstaklega
það að hér hefur hann nóg við að vera þegar hann er
ekki sjálfur að lesa eða halda fyrirlestra, ólíkt sum-
um hátíðum. Svo hafði ég mjög gaman af íslenska
höfundinum og norska höfundinum [Steinari Braga
og Johan Harstad] sem lásu upp sama kvöld og ég,
þótt ég skyldi ekki orð,“ segir hann og hlær og við
ræðum í lokin lítillega um bókmenntir eyþjóðanna
okkar tveggja. „Ég hef alltaf verið mjög upptekinn
af Íslandi, allt frá því ég las Sjálfstætt fólk fyrir 30
árum. Svo er ég nýbúinn að lesa Njálu og var mjög
hrifinn.“ En í rómönsku Ameríku vofa skuggar yfir.
Höfundar gullaldarinnar, sjöunda og áttunda ára-
tugarins, þegar bókmenntir frá rómönsku Ameríku
komust á kortið. López Nieves nefnir Gabriel Garcia
Marquez, Julio Cortázar, Mario Vargas Llosa, Car-
los Fuentes og Jose Luis Borges. „Þetta var kyn-
slóðin sem kom okkur á kortið, frábærir höfundar.
En þeir eru líka skrímsli, skuggi þeirra er svo stór,
það vilja allir skrifa eins og Borges,“ segir López
Nieves og hefur greinilega kveikt á því að Laxness
sé mörgum íslenskum höfundum svipaður skuggi.
„Sjálfur var ég lengi með Kafka á heilanum og ég
hreinlega þurfti að kveðja Kafka og hef ekki lesið
hann í tuttugu ár, áhrifin voru orðin of mikil.“ as-
geirhi@mbl.is
Sagan skálduð áfram
Morgunblaðið/Kristinn
Luis López Nieves „En þeir eru líka skrímsli, skuggi þeirra
er svo stór, það vilja allir skrifa eins og Borges“.
Sjálfur var ég með Kafka á
heilanum og ég hreinlega
þurfti að kveðja Kafka