Morgunblaðið - 18.07.2009, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. JÚLÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eigandi Sjó-vár greiddisér drjúg-
an arð árið 2007.
Arðgreiðslurnar
námu 170% af
hagnaði, að því er
segir í frétt Þórðar
Snæs Júlíussonar í Morg-
unblaðinu í dag. Þetta er ekki
villa. Fyrir hverjar hundrað
krónur, sem tryggingafélagið
hagnaðist um, tók eigandinn
170 krónur. Í ársreikningnum
frá 2007 kemur fram að félagið
greiddi 7,3 milljarða króna arð
til eigandans, Milestone ehf.,
þetta ár, en hagnaður Sjóvár
af tryggingum og fjárfest-
ingum var 4,3 milljarðar
króna. Á árunum 2005 til 2007
var alls greiddur út 19,5 millj-
arða króna arður.
Greint var frá því í Morg-
unblaðinu í gær að tap Sjóvár
vegna fjárfestinga hefði numið
35,5 milljörðum króna á síð-
asta ári. Kom fram að fjárfest-
ingafasteignir félagsins hefðu
verið orðnar um 77% af öllum
eignum þess um síðustu ára-
mót. Fyrir þremur árum voru
þær minna en einn hundraðs-
hluti af eignum
þess.
Milestone eign-
aðist Sjóvá að fullu
fyrir þremur ár-
um. Ofangreint
sýnir að áhugi eig-
andans á trygg-
ingum var takmarkaður. Fyr-
irtækið og sjóðir þess þjónuðu
greinilega öðru markmiði en
hefðbundinni trygginga-
starfsemi. Nú er eitt af hinum
rótgrónu fyrirtækjum landsins
rjúkandi rúst. Málefni Sjóvár
eru nú til rannsóknar hjá sér-
stökum saksóknara. Ríkið hef-
ur afhent nýju félagi í kringum
vátryggingarekstur Sjóvár 16
milljarða króna til að það
standist kröfur um gjaldþol
tryggingafélaga og geti borgað
vátryggingaskuldir.
Sú aðferð að taka yfir vel
stæð fyrirtæki til að nota sjóði
þeirra sem stökkpall til frekari
fjárfestinga þannig að eftir
standi hol skel er alþekkt. Slík-
ar sögur eru fleiri úr viðskipta-
lífi undanfarinna ára. Eigend-
urnir sáu fram á skjótfenginn
gróða. Almenningur situr eftir
í rústunum.
Eigendurnir sáu
fram á skjótfenginn
gróða. Almenningur
situr eftir í rúst-
unum}
Saga úr viðskiptalífinu
Það er hættulegtað gagnrýna
ráðandi öfl í Rúss-
landi. Á miðviku-
dag var mann-
réttinda-
frömuðinum Natalíu
Estemírovu rænt í Grosní og
fannst lík hennar illa leikið síð-
ar um daginn. Estemírova
hafði hvað eftir annað flett of-
an af óhæfuverkum ofbeldis-
manna á vegum stjórnar
Ramzans Kadyrovs í Tétsníu.
Fullyrt er að Kadyrov hafi hót-
að henni og Oleg Orlov, leið-
togi mannréttindasamtakanna
Memorial, sem Estemírova
vann fyrir, segir að einu gildi
hver hafi gefið út skipunina um
morðið, hann beri ábyrgð á
því.
Fleiri hafa goldið fyrir að
fara gegn forseta Tétsníu. Um-
ar Israilov, téténskur and-
ófsmaður, sem hafði borið því
vitni fyrir Mannréttinda-
dómstól Evrópu að Kadyrov
hefði pyntað sig, var skotinn til
bana á götu úti í Vín í mars.
Annar andstæðingur hans
skotinn í Dúbaí í sama mánuði.
Í janúar var lögfræðing-
urinn Stanislav Markelov skot-
inn ásamt Anastasíu Baru-
rovu, blaðamanni dagblaðsins
Novaja gaseta. Markelov var
þekktastur fyrir að hafa rekið
mál á hendur Júrí Búrdanov,
ofursta í rússneska hernum,
fyrir að myrða 18 ára stúlku í
Tétsníu. Búrdanov var dæmd-
ur í tíu ára fangelsi. Viku áður
en Markelov var
skotinn ásamt
Barurovu var
Búrdanov látinn
laus án þess að
hafa afplánað allan
dóminn.
Anna Politkovskaja er
þekktasta fórnarlambið úr
röðum þeirra, sem barist hafa
fyrir mannréttindum í Rúss-
landi. Politkovskaja var líka
blaðamaður á Novaja gaseta
og vann með og þekkti bæði
Markelov og Estemirovu. Hún
var harður gagnrýnandi hern-
aðar Rússa í Tétsníu og bók
hennar, Rússland Pútíns, er
harður áfellisdómur. Hún galt
fyrir skrifin með lífi sínu.
Morðið á Natölju Estemir-
ovu hefur verið fordæmt um
allan heim. Dmítrí Medvedev,
forseti Rússlands, hefur sagt
að málinu verði fylgt eftir, en
sú hefur ekki verið raunin
hingað til. Ítök rússneskra
stjórnvalda í Kákasus eru
hverfandi og stefnir víðar í
upplausn en í Tétsníu. Kady-
rov komst til valda með vel-
þóknun stjórnvalda í Kreml,
en lýtur ekki stjórn. Gagnrýn-
endur ástandsins eru einangr-
aðir og valdalausir. Meira er
fjallað um hlutskipti þeirra og
málflutning utan Rússlands en
innan. Þetta ástand er í hróp-
andi mótsögn við yfirlýsingar
forsetans um jafnrétti, en rím-
ar betur við fálæti Pútíns
gagnvart andmælendum sín-
um og réttindum þeirra.
Það er hættulegt að
gagnrýna ráðandi
öfl í Rússlandi}
Morð í Kákasus
D
álkahöfundurinn Hadley Free-
man skrifaði pistil í blað sitt
The Guardian fyrr í vikunni þar
sem hún velti því fyrir sér
hvernig í ósköpunum á því gæti
staðið að Bernie Madoff, fjárglæframaðurinn
bandaríski, hefði komist upp með svikamyllu
sína, (Ponzi scheme eins og það er kallað) svo
árum skipti án þess að nokkur kveikti á per-
unni að eitthvað hlyti að vera bogið við málið.
Hún vitnar í ónefndan mann sem hafi sagt
henni að einhverju sinni hefði einn af þeim
sem voru að útvega Madoff viðskiptavini – í
bestu trú að því er virtist – haft samband við
sig og boðið sér að stökkva um borð í þessa
óstöðvandi hringekju. „Og í hverju fjárfestir
Madoff?“ segist maðurinn hafa spurt. „Ó,
hafðu ekki áhyggjur af því.“ var svarið. Hann
hafi aldrei aftur heyrt frá manninum eftir að hafa látið
þessar efasemdir í ljós.
Þetta væri næstum því fyndið, segir Freeman, ef þetta
gæfi ekki til kynna að fjöldi manns hefði afhent þannig
peningana sína án þess að spyrja nokkurra spurninga.
Og ástæðan fyrir því að Madoff og fleiri fjárglæframenn
hafa komist upp með að hafa peninga af fólki er að jafnvel
velmenntað fólk kann ekki að lesa ársreikninga og lætur
froðusnakk sérfræðinganna villa um fyrir sér, segir
Freeman. Kreppan og hrunið hafi hins vegar leitt í ljós að
þessir svokölluðu sérstæðingar vissu – í besta falli – ekki
neitt.
Hún setur síðan fram þá róttæku tillögu til
að koma í veg fyrir að sagan endurtaki sig að
Gordon Brown, forsætisráðherra og þar áður
fjármálaráðherra, setji lestur ársreikninga inn
í námsskrá skólakerfisins. En sér svo að sér og
segir að það að slíkt gerist sé álíka líklegt og
að milljarðarnir hans Madoffs endurheimtist.
En einhvern veginn hljómar þetta allt kunn-
uglega og auðvelt að heimfæra upp á íslenskar
aðstæður. Hér voru teknir „snúningar“ eftir
„snúninga“ eins og það var kallað, á fjölmörg-
um ágætum hlutafélögum, verðmæti og sjóðir
hirt út úr þeim, þau tekin yfir á ný með skuld-
setningum og óefnislegar eignir og við-
skiptavild þöndust út við hvern snúning. Allt í
boði íslensku bankanna.
Í aðsendri grein í Morgunblaðinu í gær rek-
ur Hálfdán Örnólfsson söguna á bak við Ponzi-
leikinn sem hann kallar svo og veltir því upp hvort það
sem gerðist hér á landi hafi í reynd ekki verið einn alls-
herjar Ponzi-leikur.
Flestir þátttakendur í leiknum hafa þó væntanlega
verið ágætlega læsir á ársreikninga. Þeir kærðu sig bara
ekki um að sjá hvað stóð í ársreikningunum.
Helsti fræðimaður landsins í reikningshaldi snupraði
mig eitt sinn fyrir oftrú á ársreikninga.
„Ársreikningar eru ekki raunvísindi,“ sagði hann.
„Þeir eru frásagnarlist.“
Þá þótti mér þetta fyndið. Nú er ég ekki viss.
bvs@mbl.is
Björn Vignir
Sigurpálsson
Pistill
Frásagnarlist
Minni aukavinna og
kjötsala dregst saman
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigurð Boga Sævarsson
sbs@mbl.is
N
okkur samdráttur hef-
ur að undanförnu orð-
ið í sölu lambakjöts.
Afkomu sinnar vegna
bera sauðfjárbændur
kvíðboga fyrir því og eins þeirri stað-
reynd að mjög hefur þrengst um alla
aukavinnu sem sveitafólk hefur sinnt
til að drýgja tekjur sínar. Þar má til
dæmis nefna þjónustu í sambandi við
heyskap, girðingavinnu, skógrækt,
störf í skólum og við umönnun og
þannig mætti áfram telja. Á þessum
vettvangi hefur talsvert verið skorið
niður og áhrifanna gætir býsna víða.
Færa sig í ódýrara
Fyrir sauðfjárbændur skiptir af-
urðasalan öllu. „Í fyrrahaust vorum
við á ágætu róli og sala á lambakjöti
var góð. Eftir efnahagshrunið hafa
neytendur hins vegar í vaxandi mæli
verið að færa sig yfir í ódýrari kjöt-
tegundir sem er ekki óeðlilegt,“ segir
Sigurgeir Sindri Sigurgeirsson, bóndi
í Bakkakoti í Stafholtstungum í Borg-
arfirði og formaður Landssamtaka
sauðfjárbænda.
Sala á dilkakjöti í júní sl. var 374
tonn samanborið við 402 tonn í sama
mánuði í fyrra. Það er 7% samdráttur
í sölu. Miðað við sama ársfjórðung í
fyrra, það er tímabilið apríl til júní, er
salan nærfelt fjórðungi minni en sé
litið til tólf mánaða mánaða er salan
3,7% minni, að því er fram kemur á
vef sauðfjárbænda.
Markaðshlutdeild kindakjöts á inn-
lendum kjötmarkaði var 26,6% síð-
ustu 12 mánuði en alifuglakjöt seldist
best, hlutdeild þess var 28,5%. Næst
kom svínakjöt með 27,3%, þar á eftir
kindakjöt, svo nautgripakjöt með
14,7% og loks hrossakjöt með 2.9%.
Sé litið til alls kindakjöts þá seldust
410 tonn í júní. Það er 11,7% minna
en var í júní í fyrra.
Búið er að flytja út 823 tonn af
kindakjöti það sem af er ári, sam-
anborið við 235 tonn sömu mánuði í
fyrra. „Útflutningurinn hefur gengið
mjög vel, segir Sindri.
Samkeppnishæfir í ESB
Verð á aðföngum til búrekstrar
hefur hækkað mikið að undanförnu
og margir bændur eiga erfitt með að
rísa undir þeim álögum. „Áburð-
arverð hefur frá árinu 2006 hækkað
um 180% og í dag er algengt verð fyr-
ir hvert tonn 80 þúsund kr. Vara-
hlutir í dráttarvélar og heyvinnutæki
eru sömuleiðis miklu dýrari en áður.
Einstaka hlutir sem áður kostuðu
kannski 15 þús. kr. eru í dag komnir í
50 þús. kr,“ segir Sindri.
Forysta bænda hefur gert sig gild-
andi í Evrópuumræðunni og er
andsnúin aðild Íslendinga í ESB,
telur að innganga í bandalagið geti
rústað íslenskum landbúnaði. Sindri
segir hins vegar að sauðfjárræktin sé
betur í stakk búin til að mæta sam-
keppni erlendis frá en flestar aðrar
búgreinar.
„Þar kemur til að við sauðfjár-
bændur höfum aldrei náð þeirri
hækkun afurðaverðs sem er greininni
mikilvæg. Þetta veldur því, að við er-
um og verðum ágætlega samkeppn-
ishæfir komi til inngöngu Íslendinga í
ESB. Eigi að síður er verðhækkun á
lambakjöti nauðsynleg, en það er hins
vegar nokkuð sem við megum ekki
segja enda telst slíkt samráð sam-
kvæmt skilningi Samkeppniseftirlits-
ins,“ segir bóndinn borgfirski.
Morgunblaðið / BFH
Rekið í réttir Sauðfjárbúskapur er mikilvægur í sveitum. Afurðaverð hefur
hins vegar lækkað og aukavinna býðst ekki í þeim mæli sem var.
Sala á lambakjöti hefur dregist
saman. Bændur bera kvíðboga
fyrir því og eins er aukavinna
minni en áður. Lágt afurðaverð
skapar þó ákveðna möguleika í
hugsanlegri samkeppni frá ESB.
„Fyrst eftir efnahagshrunið í októ-
berbyrjun sl. haust var mjög góð
sala á kindakjöti,“ segir Sigurgeir
Sindri Sig-
urgeirsson.
„Engu var líkara
en fólk væri að
birgja sig upp í
sláturtíðinni til
að eiga kjöt í
frystikistunni
fyrir erfiða tíma
sem í vændum
væru. Vildi sýna
ákveðin búhygg-
indi. Og ef til vill
á fólk ennþá kindakjöt í kistunni
frá þessum tíma sem skýrir minni
sölu að undanförnu. Fólk hefur líka
ef til vill fært sig yfir í ódýrari kjöt-
tegundir, sem ekki væri óeðlilegt í
ljósi aðstæðna í efnahagslífinu.
Hins vegar hefur kindakjötssala
alltaf verið mjög góð yfir sumarið –
í grillvertíðinni – og þess vegna ollu
sölutölur fyrir júní ákveðnum von-
brigðum.“
Þess má geta að í tengslum við
þættina Eldum íslenskt, sem m.a.
eru sýndir á mbl.is, hafa kokkar á
vegum bænda heilgrillað kjöt-
skrokka fyrir utan verslanir að
undanförnu þar sem fólk hefur
fengið ráð og gott að smakka.
BIRGÐIR
Í KISTU
Sigurgeir Sindri
Sigurgeirsson