Norðurland - 08.02.1979, Side 4

NORÐURLAND
Málgagn sósíalista í Norðurlandskjördæmi eystra
Ritnefnd: Erlingur Sigurðarson, Páll Hlöðvesson, Katrín Jónsdóttir,
Guðrún Aðalsteinsdóttir og Kristin Á. Ólafsdóttir.
Ritstjóri: Óskar Guðmundsson (ábm.).
Dreifing og auglýsingar: Tryggvi Jakobsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar: Eiðsvallagata 18, sími 21875.
Póstfang: Box 492, 602 Akureyri.
Offsetprentun: Prentsmiðja Björns Jónssonar.
Gefið út af kjördæmisráði Alþýðubandalagsins.
Ný atvinnustefna -
handa hverjum?
I þeim umræðum sem nú standa um efnahagsmál
hefur Alþýðubandalagið lagt fram hugmyndir
sem byggja á því grundvallaratriði að raunveru-
legum kjarabótum verði ekki komið á til lang-
frama nema hver maður framleiði meira verð-
mæti en áður. I sjálfu sér er engin ástæða til að
gagnrýna þá grundvallarskoðun að aukin verð-
mætasköpun eigi að leiða til bættra lífskjara. Á
hinn bóginn verður hugmyndasmíð Alþýðubanda
lagsins að ganga lengra, vegna þess að borgara-
stéttin mun ekki láta aukna verðmætasköpun
verkafólks koma því til góða möglunarlaust.
þannig væri til lítils að gera margvíslegar ráðstaf-
anir til að auka framleiðni og verðmætasköpun ef
þess ætti ekki að sjást stað með öðrum hætti en
þeim, að fyrirtækin stæðu betur rekstrarlega.
Reynsla verkalýðshreyfíngarinnar sannar ótví-
rætt að valdsmenn atvinnulífsins láta ekkert af
hendi án átaka. Þannig myndi aukin verðmæta-
sköpun engu síður leiða til stéttaátaka en verið
hefur, atvinnurekendur ætla sér ágóðann eftir
sem áður.
Byggingariðnaðurinn er ein sú atvinnugrein,
sem hvað harðast hefur leikið landsmenn vegna
skipulagsleysis og verðbólgubrasks, en í þeirri
starfsgrein hefur svo til ekkert verið reynt að
koma á atvinnurekstri í félagslegri eigu. Afleið-
ingin hefur ekki látið á sér standa. Á félagssvæði
Trésmiðafélags Reykjavíkur eru yfír 300 félags-
menn í Meistarafélagi húsasmiða á meðan starf-
andi sveinar eru um 650. í Hafnarfirði er ástandið
enn fráleitara því að þar munu meistarar og
sveinar vera nálega jafn margir. Á þessu svæði
hefur m.a. af þessum sökum þróast það fráleita
ástand að ekki hefur tekist að byggja upp tteiil fyr-
irtæki, sem geti beitt verulegri hagræðingu og
sparnaði í rekstri, nema ef vera skyldismíði inn-
réttinga. Til viðbótar við allt þetta hefur svö átt
sér stað stórfellt brask með lóðir á Reykjavíkur-
svæðinu sem hleypt hefur byggingakostnaði stór-
lega upp.
Á Akureyri hefur þróunin hins vegar orðið með
nokkuð öðrum hætti. Þar hafa dafnað nokk-
ur öflug byggingarfyrirtæki sem hafa komið sér
upp miklu betri tækjakosti til byggingastarfsem-
innar en annarsstaðar hefur þekkst og íbúðaverð
hefur verið verulega lægra en á Reykjavíkursvæð-
inu. Gallinn við fyrirkomulagið á Akureyri er hins
vegar sá að fyrirtækin eru því nær alveg í einka-
eigu, gagnstætt því sem er um flestan annan at-
vinnurekstur í bænum.
Hnginn vafí er á að
húsnæðiskostnaður almennings í landinu er
óheyrilega hár og ýtir mjög á eftir nauðsyn þess að
knýja fram meiri launahækkanir til handa verka-
fólki. Verkalýðssamtökin sjálf hafa athugasemda-
lítið gengið inn á þá meginstefnu að hver fjöl-
skylda eigi að eiga sitt íbúðarhúsnæði. Annað fyr-
irkomulag sé þeim einum ætlað sem ekki hafa fjár-
hagslegt bolmagn til hins.
Hér þarf að verða á grundvallarbreyting. Ríkj-
andi fyrirkomulag er ein af höfuð ástæðunum fyr-
ir því að verkafólk er fáanlegt til að vinna óheyri-
legan vinnutíma árum saman með öllum þeim
heilsufarslegu og félagslegu vandamálum sem það
hefur í för með sér.
Samband Byggingamanna hefur nú riðið á vað-
ið og ákveðið að gera sérstakt átak meðal félags-
manna til að vekja áhuga á störfum framleiðslu-
samvinnufélaga í greininni. Jafnframt því hefur
sambandsstjórn SBM vakið máls á því að verka-
lýðshreyfíngin, ríkisvaldið og hugsanlegt sam-
vinnufyrirtæki launafólks í byggingariðnaði hafí
nána samvinnu um að hrinda í framkvæmd stór-
átaki í byggingamálum á næstu árum.
Hér er hreyft stórmáli sem núverandi ríkis-
stjórn ætti að hafa samvinnu við verkalýðshreyf-
inguna um að hrinda í framkvæmd. - hágé.
Næsta klásúla hljóðar svo: „En
hvert er næsta átakið? Það má
sjá á fjölunum þessa dagana.
Skugga-Sveinn. Með hliðsjón af
því svo og áðurnefndri sýningu
hlýtur glöggur maður að fá hug-
boð um stefnuna. Sýna bara
Skugga-Svein. Það er þjóðlegt.
Það er Matthías. Hann var hér
prestur og það er glermynd af
honum í kirkjunni. Fólk hlýtur
að koma. Enginn kann við ann-
að en að sjá þetta fornfræga
glansnúmer. Það má bóka góða
aðsókn hvort sem gagnrýnendur
skrifa hallelújagreinar fyrir
kurteisissakir eða óþægir strákar
fara að gagnrýna sýninguna,
jafnvel segja frá því hvernig
þetta er í raun og veru án þess að>
breiða klút fyrir andlitið. “
I fyrsta lagi: hvaðan hefur þú
umboð að slá föstu að sumir
gagnrýnendur _ skrifi „fyrir
kurteisissakir“ - eða áttu við að
þeim sé mútað? Eg hélt að ann-
aðhvort væri maður gagnrýn-
andi eða ekki - þú þekkir
kannski betur til þeirra hluta? -
Og svo koma „óþægu strákarn-
ir“ - og þú ert einn af þeim - sem
leitast við að telja öðrum trú um
að hafi bæði vitið og þekking-
una á því hvað er gott leikhús.
Þótt menn hafi einhverja for-
stokkaða skoðun eða einhliða
visku upp á vasann er ekki þar
með sagt að þeir séu færir um að
fjalla um leikhús, allra síst
vinnubrögð og tækni.
- Mér þykir það hart að þurfa
að rökstyðja á Islandi hvers-
vegna Skugga-Sveinn eigi meira
en rétt á sér - það á að sýna hann
meðan Islendingar vilja sjá
hann. Oþægu strákarnir geta
bara setið heima og rökrætt við
sjálfa sig um þekkingu sína á
leikhúsi. Eg læt þessa „rök-
semd“ nægja í bili - og veit að
sæmilega gefnir venjulegir Is-
lendingar skilja hana. Aftur á
móti þykir mér það skrítinn ís-
lenskukennari í menntaskóla,
sem skilur hana ekki. Honum
virðist markið sett hærra með
Galdralandi og Kallinum í kass-
anum, svo vitnað sé til næstu
leikára á undan, sem risu svo
hátt fyrir syndafallið. Eg stend
nú samt staðfastur í þeirri trú að
Kamban og Matthías séu skárri
fulltrúar fyrir gott leikhús á Is-
landi. Þú talar um kassann og
hvað fólk vilji sjá, og lái okkur
hver sem vill þótt hvortveggja sé
haft í huga við rekstur leikhúss-
ins. Síðan megi eiga von á gamla
dótinu, Nýársnóttinni, Eyvindi
og Munkunum og hvað það
heitir allt saman. Það mætti
kannski í leiðinni upplýsa þig
um það, að Fjalla-Eyvindur er
mjög gott leikrit - áreiðanlega
eitt það besta sem skrifað hefur
verið á Islandi. Eg get að
minnsta kosti ekki skilið að hann
ætti að skaða leiklistarsmekk
þinn.
- Jú - Matthías var hér prest-
ur og það er glermynd af honum
í kirkjunni, og nú geysist fram
einmana riddari sannleikans og
þekkingarinnar - einn af óþægu
strákunum, sem „jafnvel segja
frá því hvernig þetta er í raun og
veru án þess að breiða klút fyrir
andlitið." Enn virðist mér lýs-
ingin eiga betur við þig en okk-
ur í leikhúsinu - þetta með klút-
inn. Eða heldur þú kannski að
hægt sé að teyma þessa ágætu
listamenn í leikhúsinu, sem eru
kannski ekki síður gefnir en þú
og hafa eftilvill bæði skýrari og
hærri hugmyndir um gott leik-
hús, á asnaeyrunum og út í hvað
sem er? Þeir vita að minnsta
kosti hvað er leikhús; og þótt þú
spyrjir hvar sjálfsvirðing þeirra
sé stödd þá veistu auðvitað ósköp
vel að þetta fólk hefur ekki minni
sjálfsvirðingu en þú sjálfur, að-
eins dálítið meiri þekkingu og
reynslu og þar af leiðandi frjáls-
Oddur Bjömsson leikhússtjóri:
Stattu gleiður
vegna þess að eins og oft vill
verða, þegar reitt er hærra til
höggs en efni standa til þá sjást
menn ekki fyrir - og koma m.a.
jafnvel upp um eitthvað sem
flokkast undir persónulegt hug-
arfar og verður ekki rætt nánar,
þess vegna.
En snúum okkur að greininni
og skoðum röksemdir nánar.
„Stattu glelður, svolítið hok-
Inn I hnjánum en þó reistur,
brjóstkassanh fram, horfðu
fram i sallnn, þó ögn upp.
Vertu stlfur. Talaðu hátt með
hásum rómi, láttu ekki eins
og þú sért að tala við ein-
hvern heldur elns og þú sért
að halda r æðu I roki og
rigningu á 17da júní og
magnarakerfið sé bilað.“
Fyrirgefðu, Sverrir Páll, -
en þáð hvarflar Itklega ekki
að þér að þessi feitletruðu
Inngangsorð að skrifi þínu í
Norðurlandi 25. 1. sl. undir
þeim dramatfska titli „Líf eða
dauði“ eigi betur við þig en
starfsemi Leikfélags Akur-
eyrar það sem af er vetrar?
Að minnsta kosti hef ég
sjaldan heyrt láta jafn hátt í
einum manni á prenti og þér í
téðrl greln - en litum á rit-
smíðina ögn nánar.
Þú heldur áfram: „Þegar
ég kom frá því að sjá leikrit Guð-
mundar Kambans Þess vegna
skíljum vér, hjá Leikfélagi Akur-.
eyrar {haust var ég niðurbrotinn
maður. Það eina sem mér varð
tii svars þegar ég var spurður
hvernig verið hefði var að nú
hefði verið stigið stórt skref aftur
á bak, árafjöld aftur í tlmann í
öllu er viðvék tækni, Íeik ogsvið-
setnihgu" o.s.frv.
Eftir þennan titil, eftir þessi
inngangsorð, eftir þessa byrjun -
- ja - þá er oss vandi á höndum:
Á maður að reyna að samhryggj-
ast þér? - Erfitt reynist að taka
þátt í sorgum þínum - eða hvern
þremilinn veist þú um tækni og
sviðsetningu í alvöruleikhúsi?
Sérð ekki einusinni mun á stíl-
Oddur Björnsson.
færðum leikbrögðum til að und-
irstrika ákveðna períódu, sem
sannarlega virðist ekki þér að
skapi, og því sem heyrir undir
viðvaningshátt! (Öðrum til
glöggvunar er hér átt við
sýninguna á leikriti Kambans í
haust.)
Nú verður að játa strax að
ekki er mér alveg Ijós raunveru-
legur tilgangur þinn með téðri
ritsmíð, sem þú Ieitast við að dul-
búa sem almenna gagnrýni á
starfsemi L.A. fram að Stalín . ..
Ég segi „leitast við að dulbúa“
4 - NORÐURLAND