Norðurland - 15.04.1983, Blaðsíða 8

NOROURLAND
Föstudagur 15. apríl 1983
Eiösvallagata 18, 602 Akureyri
Pósthólf 492,
sími 2-18-75
Glataðar tálsýnir
Frá lokum síðari heimsstyijaldar orrustu - fyrir föðurlandið að
og fram á síðasta áratug má sjálfsögðu - og hinn nýja guð:
heita að sífelldur hagvöxtur og hinn eilífa og almáttuga
þensla hafi einkennt efnahags- markað. Spámenn hins nýja
líf vesturlanda. Ef til vill var siðar risu nú upp í öllum
þetta líka blómaskeið krat- löndum, þótt hvergi hafi siða-
ismans eða endur bótastefnunn- skiptin orðið jafn gagnger og í
ar sem allir verkalýðsflokkar í Bretlandi. Þar hafa enda milljón-
Vestur-Evrópu fylgdu í raun. ir manna misst atvinnuna.
Verkalýðshreyfingunni tókst íslendingar fóru auðvitað
að nota sér þessar hagstæðu ekki varhluta af dýrðinni. Með
ytri aðstæður til þess að bæta öðrum fjósverkum þýddu
kjör launafólks og tryggja því ungir menntamenn nýja testa-
ýmis mikilvæg mannréttindi mennti frjálshyggjunnar á
og samfélagslegt öryggi meira móðurmálið og hafa greinilega
en áður hafði þekkst. Elug- haft erindi sem erfiði. Gunnar
myndafræðingarnir töluðu um Thoroddssen lýsti því vel í
velferðarríkið sem hefði leyst eldhúsdagsumræðunum um
af hólmi gamla vonda kapítal- daginn hvernig Sjálfstæðis-
ismann. Jafnvel í hinu kapítal- flokkurinn hefði breyst á
íska barbaríi sjálfu, Banda- ' síðustu árum í harðsnúinn
ríkjunum, hafði Johnson íhaldsflokk í þjónustu peninga-
forseti uppi áætlanir um hið. manna en hefði áður verið
„Mikla velferðarþjóðfélag“. í frjálslyndari og víðsýnni.
þessu ríkasta landi veraldar Leiftursókn gegn lífskjörum
búa milli 20 og 25 prósent launafólks er inntak hinnar
íbúanna við sára örbirgð. Um nýju stefnu þegar lýðskrumið
það hefur verið sagt, að sú er lagt til hliðar.
mannleganiðurlægingogefna- Því er þessi saga rifjuð hér
lega og andlega eymd sem þar upp að ýmislegt bendir til þess
ríkir, sé einstakt fyrirbæri að margur hafi ekki áttað sig á
meðal þróaðra þjóða nútímans þeim nýju baráttuaðstæðum
eftir að þrælabúðir Stalíns sem verkalýðshreyfingin og
hurfu úr sögunni. Jafnvel þessi flokkur hennar standa nú
gamalgrónu vandamál þóttust frammi fyrir. Það skiptir þó
amerískir sjómmálamenn ætla mestu máli að strjúka af
aðleysaítraustiásístreymandi augum sér allar tálsýnir um
lindir auðsins sem land þeirra eðli og markmið leiftursóknar-
réði yfir úti um allan heim. innar hér á íslandi. Verslunar-
Svo kom kreppan. Draumar ráðið sást ekki fyrir i ofstæki
ameríska auðvaldsins urðu að sínu og afhjúpaði hvort
martröð vegna ósigra þess í tveggja. 1 húfi eru þau mann-
Suðausturasíu, Watergate- réttindi og það félagslega
málsins og fallandi gengis á öryggi sem íslensk verka-
heimsmarkaði. Harðnandi lýðshreyfing hefur áunnið sér í
stéttaátök urðu til þess að áratuga langri baráttu. LJt frá
hugmyndafræðingarnir snéru þessum forsendum verða þeir
við blaðinu og grófu aftur upp sem hafna bandarískri
gömlu góðu frjálshyggjuna. markaðshyggju að draga sínar
Herskáir spekingar tættu nú pólitísku ályktanir. Bandalag
niður allt velferðarrausið. ævintýramanna undir forystu
Undir ríksistjórn Reagans Vilmundar Gylfasonar hefur
verka nú draumsjónir Johnsons enga afstöðu í þessum málum.
sem fáránleg della og sjúklegt Og hver veit hvaða pólitík
sentimentalitet. Hinn siðprúði kvennaframboðið hefur? Þær
meirihluti hlutafjáreigenda var vita það líklega ekki sjálfar.
því fljótur að átta sig og blés til ,
FRAMSÓKN BOÐAR
NÝJA STARFSHÆTTI
Ríkisvaldið á að stjórna án
utanaðkomandi afla, sagði Ing-
var Gíslason menntamálaráð-
herra á framboðsfundi á Húsa-
vík.
Síðastliðinn mánudag var
haldinn fjölmennur stjórnmála-
fundur í Félagsheimili húsavík-
ur, þarsemfulltrúarallrastjórn-
málaflokkanna kynntu sjónar-
mið sín. Þingeyingar sýndu
stjórnmálum að vanda mikinn
áhuga eins og sést á því að hús-
fyllir var í hinu myndarlega
félagsheimili á Húsavík.
Valdagleði framsóknar
Að sjálfsögðu kom sitthvað
athyglisvert fram í ummælum
frambjóðendanna en það sem
mestum tíðindum sætir er sú
kenning Ingvars Gíslasonar
menntamálaráðherra að ríkis-
valdið ætti að „stjórna án utan-
aðkomandi afla“ eins og ráð-
herrann orðaði það. Hvað felur
svona fullyrðing í sér? Og er
kannski þegar komin nokkur
reynsla á það hvað gerist ef
ríkisvaldið stjórnar „án utan-
aðkomandi afla“.
Síðast en ekki síst er ástæða
til að kanna hver eru hin utan-
aðkomandi öfl, sem Ingvar
Gíslason vill fyrir hvern mun
losna við.
Efst á blaði er að sjálf-
sögðu verklýðshreyfingin og
önnur samtök launafólks, þá
koma samtök bænda, og at-
vinnurekenda og síðan mætti
auðvitað nefna fjölmörg önnur
fjöldasamtök um hin margvís-
legu mál sem vilja hafa áhrif á
gang mála.
Vítin eru til að varast þau
Ummæli Ingvars benda til að
Framsókn hafi öllu gleymt og
ekkert lært í gegnum tíðina.
Þannig fnætti tína upp úr
sögunni fjölda dæma um það
sem gerist þegar stjórnmála-
menn gleyma sér í valdagleð-
inni og fara að stjórna „án utan-
aðkomandi afla“. Það sem vafa-
laust er mönnum ferskast í
minni eru kjaramálaátökin á
árinu 1978 þegar uppáhalds-
ríkisstjórn Ólafs Jóhannesson-
ar, samstjórn Framsóknar og
íhalds ákvað að segja utanað-
komandi öflum að éta það sem
úti frýs og kollsteyptu öllum
kjarasamningum í landinu á
einu bretti. Mönnum ætti að
vera í fersku minni hvernig
tiltækið gafst. Svo að segja öll
samtök launafólks snérust af
afli til varnar lífskjörunum og
aðgerðinni var hrundið.
Þá má spyrja Ingvar Gíslason
og þá Framsóknarmenn að því
hvort þeir hugsi sér að stjórna
landbúnaðarmálum í landinu
án þess að tala einu orði við
samtök bænda. Telja þeir e.t.v.
að samvinnan við bændasam-
tökin um framleiðslustjórnun sé
af hinu illa, treysta þeir sér til að
láta eins og fiskverðsákvörðun
sé einkamál ríkisstjórnarinnar,
eða vilja þeir kanski fara sömu
leið og Vilmundur? Og þannig
mætti nefna fjöldamörg dæmi
um að nauðsyn þess að hver
ríkisstjórn sé í þolanlegri sátt
við helstu fjöldasamtök í land-
inu.
Þetta þýðir að sjálfsögðu ekki
að ríkisstjórnir eigi að framselja
sitt pólitíska vald til annara. Þær
eru að sjálfsögðu tilkomnar í
samræmi við pólitískan vilja
þjóðarinnar í kosningum og ber
að starfa í samræmi við hann, en
reynslan hefur margsinnis sýnt
að hugmyndir um svo „sterka
stjórn" sem ætlar sér að stjórna
algerlega eins og henni komi
skoðanir samfélagsins ekki við
eru dæmar til að mistakast.
Hefur íhaldið litlu gleymt
og eitthvað lært?
Þegar einn af ráðherrum
Framsóknarflokksins gerist í
meira lagi valdakátur vekja
eftirfarandi ummæli höfð eftir
Geir Hallgrímssyni formanni
Sjálfstæðisflokksins nokkra at-
hygli. Er það jafnvel hugsan-
legt að ihaldið sé námfúsara en
Framsókn?
„Geir Hallgrímsson sagði að
grundvallaratriði í íslenskum
stjórnmálum næstu mánaða
væri að endurvekja traust al-
mennings á getu stjórnmála-
manna. Geir sagði að víðtæk
samstaða væri ein af forsendum
þess að það gæti tekist. Styrjald-
arástand á borð við það sem
skapaðist vorið 1978 væri fá-
mennu þjóðfélagi hættulegt.
Með þessum orðum kvaðst Geir
ekki vera að segja að hann teldi
ríkisstjórn allra Uokka ekki
vænlegustu leiðina að kosning-
um loknum, að sér væri ljóst
eftir að hafa tvívegis reynt að
skapa samstöðu um þjóðstjórn,
að meiri þjóðarvoði þyrfti að
vera yfirvofandi en það sem nú
væri til að slíkt mætti takast.
Sagðist Geir vera þeirrar skoð-
unar að náið samstarf ríkis-
stjórnar og Alþingis, hagsmuna-
samtaka verkalýðs og vinnu-
veitenda, væri ein af forsend-
um þess að vel tækist til.“
Morgunbl. 14.4.1983.
Selahlað á gæs
Jón Baldvin Hannibalsson skoraði nýlega á Svavar Gests-
son til kappræðna í veitingahúsinu Sigtúni í Reykjavík.
Svavar svaraði þessari áskorun á þá lund, að Alþýðubanda-
lagið væri að berjast við íhaldið í landinu en ekki hækjur þess
og frábað sér samkomu af þessu tagi.
Þeir Reykjavíkurkratar berja sér nú á brjóst og segja
Svavar ekki hafa þorað í slaginn við J. B. H. og láta sem þetta
sé einsdæmi i sögunni.
Svo er þó ekki.
Á tímum einmenningskjördæmanna skeði það einhverju
sinni á framboðsfundi í Suður-Múlasýslu að frambjóðandi
Alþýðuflokksins barði sér á brjóst og sagði sína málefna-
stöðu svo sterka að frambjóðendur hinna flokkanna
minntust aldrei á sig í ræðum sínum en körpuðu eingöngu sín
á milli.
Frambjóðandi íhaldsins kallaði þá frammí:
„Þegar maður er með selahlað í byssunni eyðir maður því
ekki á gæsU__________________________________
MEÐ KÆRRI KVEÐJU OG
HEILLAÓSKUM í ORRAHRÍÐINNI
Ég stend í dýrðlegri þakkarskuld við róttækt grims Sigfússonar og Svanfríðar Jónasdóttur En ég hafði líka gert mér vonir umaðbaráttu-
fólk á Norðurlandi eystra fyrir gæskuna og um-
burðarlyndið að hafa mig fyrir þingmann sinn í
nærfellt heilan áratug. Minningarnar eru ýmiss-
konar, sólroðnar margarhverjar, angandi af vor-
brumi, ómandi af þeim dásamlega gáska hugar-
flugsins, sem Harpa ein getur spilað undir með
fuglaklið og þyt í runna, við hliðina á félögun-
um, Soffíu Guðmundsdóttur og Helga Guð-
mundssyni í misjafnlega duglegum bílum á vor-
gljúpri braut. Þetta er nú það sem mér er skap-
felldast að muna. En hvort mér er það nú Ijúft
eða leitt man ég líka þá skugga sundrungar sem
einatt hefur borið á baráttu vinstrisinna í þessu
kjördæmi fyrir framgangi sameiginlegra hug-
sjónamála.
Mér var það Ijóst þegar ég fór fyrst í framboð
fyrir Alþýðubandalagið hér í kjördæminu, að ég
hlyti nauðugur viljugur að lenda í skeinuhætt-
um átökum við fjölda ágætra sósíalista og
annarra vinstrimanna, sem klofnað höfðu frá
flokki mínum vegna persónulegra átaka innan
hans. Hjá því varð ekki sneitt. Nú er það ætlan
mín, að með tilkomu þess unga og röska fólks,
sem Alþýðubandalagið valdi til forystu í póli-
tískri framvarðarsveit sinni nú í vetur, og skipar
nú efstu sætin á framboðslista flokksins, sé
þeirri sögulegu misklíð vinstrisinna lokið í
þessu kjördæmi, því ekki bera vopn þeirra Stein-
neinn lit þeirrar sáru rimmu. Það er mest um vert
að fólkið okkar hittist nú aftur á hlaðinu hvert
hjá öðru og fagni loksins á ný þeirri vináttu
hvers annars, sem aldrei skyldi rofnað hafa.
málin, sem mestu varða í Alþingiskosningun-
um yrðu nógu Ijós í vitund góðra manna til þess
að okkar ágæta félagshyggjufólk skynjaði nú
lífsnauðsyn þess að fylkja liði gegn sameigin-
legum andstæðingi. Því vildi ég trúa, til dæmis,
að nú vildu vinstrimenn á Norðurlandi eystra
kjósa sér þingmenn, sem trúandi væri til þess að
sýsla um hagsmunamál verkamanna til sjós og
lands, bænda og almenns launafólks, þegar
tekist verður á um það með hvaða hætti verður
skipt niður byrðunum sem leiða af lækkandi
þjóðartekjum, og leita félagslegra úrræða til
þess að auka þær tekjur. Ég hafði ímyndað mér
að nú sæju kjósendur í Norðurlandskjördæmi
eystra þann grænstan að kjósa þann flokk sem
líklegastur væri til að innheimta hjá álfélaginu
það fé, sem af okkur var haft, og nægja mun til
þess, ef mennilega er að staðið að lækka raf-
orkuverð til almenningsnota um meira en
helming. Þessa von hef ég síður en svo gefið á
bátinn, - en í henni fólst einnig vonin sú, að
unga baráttufólkið okkar Alþýðubandalags-
manna þyrfti nú ekki að kíjást við klofnings-
lista hugsjónalegra samherja, svo sem raunin
varð þó á í þessum kosningum.
Með ítrekuðu þakklæti fyrir ánægjulegt
samstarf, Akureyri, 13. apríl 1983.
Stefán Jónsson.