Skólablaðið - 01.12.1957, Blaðsíða 25

57 -
herma eftir skáldskap annarra, og þegar
þar við bætist, að þeir hafi lítið að segja
og litla skáldskapargáfu, ef nota má það
orð, verður ur hinn furðulegasti skapnað-
ur. Þar sem aðrir hafa haft fyrir sið að
sitja skáldfákinn, Pegasus, eins og bænd-
ur jálka sína, sitja þeir öfugir, festa
beizlinu í taglið og láta flestum illum lát-
um, til þess að einhverjir veiti reið
þeirra eftirtekt. En þetta gildir ekki um
nær alla; margir haga reið sinni skyn-
samlegar. Þeir taka það upp eftir fortíð-
inni, sem þeir telja heppilegt, og auðga
það með áhrifum af kynningu sinni við
erlenda list, og geta tjáð reynslu sína og
skoðanir óhindrað, þar sem þeir eru laus-
ir við viðjar hljoðstafa og ríms. Þegar
litið er á heildina, mun koma í ljos, að
ljoðlist hafi aldrei risið eins hátt og nu;
aldrei jafn margir menn, sem hafi sagt
jafn mikið eins vel í eins einföldum
ljóðum. í þessu sambandi má taka til
samanburðar mann, sem býðst mikill arf-
ur í veraldlegum gæðum. Nokkrir fyllast
stolti og vilja sýna, að þeir geti komizt
af án hjálpar annarra, og þiggja ekki
arfinn. Aðrir þiggja arfinn, en hirða ekki
um að ávaxta hann, og lifa a honum með-
an hann endist. Enn aðrir þiggja arfinn
og reyna eftir megni að ávaxta hann, og
þeir virðast skynsamastir. Okkur ber að
taka með þakklæti við arfinum, sem okk-
ur veitist, en jafnframt tökum við á okk-
ur þá kvöð að ávaxta hann, og það sem
bezt.
Hvað greinir ljóð frá óbundnu máli,
er þau hafa ekki skipulega hljóðstafi og
ekkert rím? Þannig spyrja margir, og
þó skynja flestir mismuninn. Sálmarnir
í Gamla Testamentinu eru óstuðlaðir,
órímaðir, og hið sama er að segja um
verk Forn-Rómverjanna, Horatíusar og
Yirgilíusar og hneykslast þó enginn á því,
þótt þau séu kölluð ljóð.
1 ljóðunum birtist reynsla höfundarins, og
má segja, að ljóð séu fyrst og fremst
verk tilfinninganna, en sundurlausar grein-
ar séu afkvæmi skynseminnar, öðru frem-
ur. í rauninni virðist þó ekki skipta
miklu máli, hvert ritsmíð kallast saga
eða ljóð, ef hun hefur það til að bera,
sem fær dulda strengi í mannsálinni til
að hljóma á ný og minna á tilveru sína.
Vegna þess að rslendingar eru og
hafa alltaf verið mjög fáir, verða ekki og
hafa ekki orðið til bókmenntastefnur
meðal þeirra, eins og meðal fjölmennra
þjóða, þar sem þær verða til sem nauð-
synlegt og eðlilegt mótvægi við kenndir,
sem mega sín of mikils meðal mann-
grúans. Vegna þess, að rsland er af-
skekkt, hafa þessar hreyfingar þurft
langan tíma til að berast þangað, og
oft hafa þær verið orðnar dauðar í
öðrum löndum, er þær hafa náð til ís-
lands. Til fslands hafa flestar þeirra
náð, og gætir erlendra áhrifa í íslenzk-
um kveðskap allra tíma. Með bættri
samgöngutækni og auknum samskiptum
þjóða gætir þessarra áhrifa fyrr, og
má næstum segja, að sömu straumar
móti nu kveðskap fslendinga og annarra
þjóða. Við hin erlendu áhrif hefur hann
frjóvgast, hann hefur glæðzt að alþjóð-
legum hugsjónum, listgildi og formfeg-
urð. Hvað sem öðru líður, er heppileg-
ast í ljóðagerð að taka tillit til þess,
sem þjóðlegt er og samgróið þjóðar-
sálinni, því að hið sama gildir um bók-
menntir og annað, að engin framandi
áhrif eru svo eftirsóknarverð, að vert
sé að glata sjálfs sín eðli þeirra vegna.
Og bezti kveðskapurinn er jafnframt
þjóðlegur.
V.
Til hvers er að yrkja ljóð á öld
gervitungla og fjarstýrðra flugskeyta ?
Er ekki fremur fánýt iðja og urelt að
hnoða saman orðum eða vera með heim-
spekilegar bollaleggingar, er mannkynið
dreymir stærri drauma en nokkru sinni
fyrr, hefur smíðað stórvirkari vopn en
nokkurn hefði rennt grun í og er langt
á veg komið með að leggja undir vald
sitt næstu hnetti ? Ljóðlistin hefur lif-
að af allar framfarir mannkynsins í
tæknilegum efnum og vaxið því meir ás-
megin sem hennar hefur verið meiri
þörf. Ennþá eru engin ellimörk sjáan-
leg á henni, og er fjöldi manna, sem
hirðir um ljóð, hvort sem þeir eru
ljóðasmiðir sjálfir eða lesa ljóð aðeins,
sér til andlegrar næringar.
Ljóð eru ekki aðeins tómstundaiðja
sérkennilegra manna, heldur eru þau
tákn lifandi anda og tilfinningalífs, sem
mönnum er gefið fram yfir önnur dýr.
Ef mennirnir hætta einhverntíma að
yrkja, verður það tákn glötunar mann-