Morgunblaðið - 28.12.2009, Qupperneq 8

8 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. DESEMBER 2009
Eftir Önnu Sigríði Einarsdóttur
annaei@mbl.is
16.160 MANNS voru á atvinnuleysis-
skrá 23. desember sl. og telur Vinnu-
málastofnun útlit fyrir að atvinnu-
leysi í desember mælist 8,4% að
jafnaði. Í nóvember mældist atvinnu-
leysi 8% og hefur þróunin verið svip-
uð það sem af er desember.
Þótt atvinnuleysi hafi ekki náð
sömu hæðum og í apríl er það mæld-
ist 9,1% hefur það engu að síður farið
vaxandi á haustmánuðum. Jafnt ASÍ
sem Vinnumálastofnun gera ráð fyrir
að atvinnulausum fjölgi enn frekar á
næsta ári. Búast megi við að atvinnu-
leysi fari yfir 10% á næstu mánuðum
og að aukningin verði hraðari í janúar
og febrúar en hún hefur verið undan-
farið. Þar komi til samdráttur í versl-
un eftir jólin, minna sé um að vera í
ferðaþjónustu á þeim árstíma og um-
svif í byggingariðnaði séu í lágmarki.
Ekkert bendir þó til stórfelldrar upp-
sagnahrinu á tímabilinu samkvæmt
upplýsingum frá Karli Sigðurðssyni,
sviðsstjóra vinnumálasviðs Vinnu-
málastofnunar. Fáar hópuppsagnir
eigi einnig að koma til framkvæmda
næstu mánuði. Í fréttabréfi ASÍ frá
því um miðjan mánuðinn eru þó leidd-
ar líkur að því að hugsanlega sé at-
vinnulífið nú að ganga inn í erfiðasta
tímabil kreppunnar og spáir hagdeild
sambandsins því að atvinnuástandið
verði hvað verst á árunum 2010 og
2011.
Verði hátt í 10.000
Atvinnuleysi hefur aukist meira á
landsbyggðinni en á höfðuborgar-
svæðinu síðustu vikur og segir Vinnu-
málastofnun það í takt við hefð-
bundna þróun.
Ljóst þykir einnig að langtíma-
atvinnulausum mun fjölga á komandi
mánuðum. Í lok síðasta mánaðar
höfðu 7.400 manns verið atvinnulaus-
ir í sex mánuði eða lengur og höfðu
um 2.500 af þeim hópi verið atvinnu-
lausir í ár eða lengur. Verði ekki mik-
ið um ráðningar úr röðum þeirra sem
hafa verið á skrá í lengri tíma reikn-
ast Vinnumálastofnun til að langtíma-
atvinnulausir verði orðnir hátt í
10.000 undir vorið. Hátt í 5.000 manns
kunna þá að hafa verið atvinnulausir í
ár eða lengur.
Staða fólks yfir 55 ára erfið
Búast má við að hlutfall eldra fólks
í hópi þeirra sem hafa verið atvinnu-
lausir um lengri tíma fari vaxandi.
Enda reynist eldra fólki, sem missir
vinnuna, oft erfiðara að fá vinnu aftur
en þeim sem yngri eru. Staða þessa
aldurshóps hefur líka farið versnandi
það sem af er hausti og tók raunar að
versna þegar í ágúst, þótt atvinnu-
leysi hafi almennt ekki tekið að
aukast á ný eftir sumarið fyrr en í
október.
Nóvember er líka sá mánuður þar
sem hvað mest atvinnuleysi mældist
hjá fólki yfir 55 ára aldri, á meðan
hæsta hlutfall atvinnuleysis á þessu
ári mældist á tímabilinu mars til maí
hjá öðrum aldurshópum.
„Í byrjun hrunsins misstu þeir
fyrst vinnuna sem höfðu minnstu
ráðningarfestuna,“ segir Margrét
Gunnarsdóttir, sérfræðingur hjá
Vinnumálastofnun. Þetta eigi gjarnan
við um yngra fólk, enda hafi þeir sem
eldri eru oft unnið lengur á sama stað
og séu með lengri uppsagnarfrest.
„Þegar líður á fer eldra fólkið hins
vegar líka að missa vinnuna og al-
mennt reynist þessum hópi mun erf-
iðara að fá vinnu aftur.“ Því megi
gera ráð fyrir að hlutfall þessa hóps
eigi eftir að aukast meðal langtíma-
atvinnulausra.
Sé fólk síðan komið yfir sextugt
reynist því mjög erfitt að komast aft-
ur af atvinnuleysisskrá. Þetta segir
Margrét vinnumiðlun Vinnumála-
stofnunar staðfesta. Ýmis úrræði og
virkniaðgerðir séu engu að síður í
boði. „Síðan má ekki gleyma því að
mun fleiri ráðningar eiga sér stað í
gegnum tengslanet einstaklingsins
en vegna auglýstra starfa.“
Talið að atvinnulausum fjölgi
hraðar í janúar og febrúar
 Tala langtímaatvinnulausra talin ná 10.000 á næsta ári  Erfitt
getur verið að komast inn á vinnumarkaðinn á ný eftir sextugt
Atvinnuleysi á Íslandi
24.000
20.000
16.000
12.000
8.000
4.000
0
Maí
‘09
Jún
‘09
Júl
‘09
Ágú
‘09
Sep
‘09
Okt
‘09
Nóv
‘09
Des
‘09
Jan
‘09
Feb
‘09
Mar
‘09
Apr
‘09
Maí
‘09
Jún
‘09
Júl
‘09
Lengur en eitt ár
9 mán. til eitt ár
6-9 mánuðir
3-6 mánuðir
0-3 mánuðir
Lengd atvinnuleysis Atvinnuleysi eftir svæðum
Höfuðb.sv.
Vesturland
Vestfirðir
Norð. vestra
Norð. eystra
Austurland
Suðurland
Suðurnes
8,7
5,8
2,8
3,2
6,8
3,6
5,2
13
0% 5% 10% 15%
Nóv. 2008
Nóv. 2009
*Atvinnuleysisspáin tekur ekki með
í reikningin takmarkanir á bótarétti
sem fylgt geta nýjum lagabreytingum.
Morgunblaðið/Ómar
Framkvæmdir Umsvif í bygging-
ariðnaði eru nú í lágmarki.
Mikil áhersla hefur verið lögð á
vandamálin sem langtíma-
atvinnuleysi yngra fólks skapar.
Hætta er því á að eldra fólk í
sömu sporum verði útundan.
Þetta er mat Ingunnar Þorsteins-
dóttur, hagfræðings hjá ASÍ.
„Sagan hefur sýnt að þeim sem
eru komnir yfir miðjan aldur
hættir við að festast á atvinnu-
leysisskrá,“ segir hún og kveður
þetta oft hlutfallslega stóran hóp
þeirra sem hafa verið atvinnu-
lausir um lengri tíma.
Eldra fólkið geti átt erfiðara
með að fóta sig í nýjum störfum,
þetta sé oft fólk sem hafi litla
menntun og hafi verið í láglauna-
störfum. Fordómar atvinnurek-
enda hafi einnig sitt að segja.
„Þetta er kynslóðin sem er alin
upp við það að vinna sé dyggð og
þegar slíkur
einstaklingur
lendir í því að
vera sagt upp,
jafnvel án
nokkurrar
ástæðu, er bú-
ið að brjóta
hann niður og
því getur hann
átt erfitt með að fóta sig á ný,“
segir Ingunn.
Verðmæti sem glatast
Mikilvægt sé að fólk leiti sér
stuðnings, jafnvel þótt álag á
vinnumiðlunum sé mikið um
þessar mundir. Rati þessi hópur
ekki inn á vinnumarkaðinn á ný
glatist ákveðin verðmæti. „Það
eru verðmæti sem felast í þekk-
ingu þeirra og reynslu.“
Áhyggjuefni ef hópurinn verður útundan
Eftir Hlyn Orra Stefánsson
hlynurorri@mbl.is
MEÐAL fjölmargra frumvarpa sem samþykkt
voru rétt fyrir jól er frumvarp til laga um
stuðning við nýsköpunarfyrirtæki. Lítið fór
fyrir frumvarpinu, sem líklega stafar af því að
ágæt sátt var milli ríkisstjórnar og stjórnar-
andstöðu um málið.
Lögunum má skipta í tvennt. Annars vegar
geta nýsköpunarfyrirtæki sem hafa fengið
staðfestingu Rannsóknarmiðstöðvar Íslands
(Rannís) öðlast rétt til sérstaks frádráttar frá
álögðum tekjuskatti. Nemur frádrátturinn
15% af útlögðum kostnaði vegna rannsóknar-
og þróunarverkefna upp að 50 milljónum.
Hins vegar geta einstaklingar og lögaðilar,
sem festa kaup á nýju hlutafé í samþykktum
nýsköpunarfyrirtækjum, dregið kaupverðið
frá skattskyldum tekjum. Frádrátturinn getur
aldrei orðið hærri en 300.000 krónur hjá ein-
staklingum og 15 milljónir hjá lögaðilum.
Fyrirtæki þarf að uppfylla ýmis skilyrði til
að hljóta staðfestingu Rannís sem nýsköp-
unarfyrirtæki. Til að öðlast rétt til skattafrá-
dráttar þarf fyrirtæki m.a. að verja a.m.k. 5
milljónum til rannsókna og þróunar næsta árið.
Mikilvægar skilgreiningar
Mikið veltur því á hvort fyrirtæki eru álitin
stunda rannsóknir og þróunarvinnu. Rann-
sóknir eru samkvæmt lögunum tilraunir eða
fræðileg vinna innt af hendi til að afla undir-
stöðuþekkingar, en þróun er skilin sem kerf-
isbundin vinna sem byggist á fyrirliggjandi
þekkingu og miðar að því að framleiða ný efni,
vörur og tæki.
Til að fjárfesting í fyrirtæki veiti kaupanda
skattaafslátt þarf fyrirtækið einnig að uppfylla
ýmis skilyrði, svo sem að það hafi undanfarið
varið a.m.k. 1,5% af rekstrarkostnaði til rann-
sókna og þróunar. Einnig þarf upplýsingagjöf
þess til fjárfesta að vera tryggð.
Bæði Alþýðusamband Íslands og Samtök
iðnaðarins hafa fagnað lögunum og telja þau
mikilvæg til að stuðla að nýsköpun í landinu.
Andri Heiðar Kristinsson framkvæmda-
stjóri nýsköpunar- og frumkvöðlasetursins
Innovit, segir mikilvægt skref hafa verið tekið í
þessum efnum. Hins vegar telur hann nokkra
galla vera á lögunum.
Hækka þarf hámarkið
Til dæmis þyrftu áðurnefndar hámarks-
fjárhæðir, sem einstaklingar og fyrirtæki geta
vegna fjárfestingar í nýsköpunarfyrirtækjum
dregið frá skattskyldum tekjum, að vera hærri
til að um sé að ræða raunverulega hvatningu.
Þá er það galli á lögunum að þau leyfa ekki
skattafrádrátt vegna kaupa í sjóðum sem fjár-
festa í nýsköpunarfyrirtækjum, segir Andri.
Hann bendir á að fjárfesting í gegnum sjóði
dreifi áhættu fjárfesta og geti auk þess komið í
veg fyrir að fyrirtækin sitji uppi með marga
smáhluthafa með tilheyrandi flækjum.
Í meirihlutaáliti efnahags- og skattanefndar
segir að fallið hafi verið frá því að skattaafslátt-
urinn nái til fjárfestingar í sjóðum sökum þess
að skattaeftirlitið væri ekki undir það búið.
Loks telur Andri að skilgreiningar hefðu
mátt vera skýrari í lögunum, enda velti það
hvort fyrirtæki teljist stunda rannsóknir, þró-
un og nýsköpun að talsverðu leyti á huglægu
mati starfsmanna Rannís. Æskilegt hefði verið
að skilgreiningarnar væru nægilega skýrar til
að t.d. löggiltir endurskoðendur gætu metið
hvort fyrirtæki ætti rétt á stuðningnum.
 Skattaívilnunum ætlað að hvetja til rannsókna og þróunar  Stuðningurinn gæti numið 1.300 til 1.600
milljónum á ári  Innovit telur að leyfa ætti fjárfestingar í gegnum sjóði og hækka hámarkið
Samstaða um nýsköpunarlög
Almenn ánægja er með nýsamþykkt ný-
sköpunarlög. Lögin kveða á um skattaaf-
slátt til handa nýsköpunarfyrirtækjum og
þeim sem fjárfesta í slíkum fyrirtækjum,
og er markmið laganna að hvetja til rann-
sóknar- og þróunarstarfs í landinu.
Í HNOTSKURN
» Nýsköpunarfyrirtæki og þeir semfjáfesta í slíkum fyrirtæki fá sam-
kvæmt lögunum skattaívilnanir.
» Kostnaður hins opinbera vegnaþessa gæti samkvæmt athugasemd-
um við frumvarpið numið 1.300 til 1.600
milljónum árlega.
» Nái lögin tilætluðum árangri munuþó á móti koma nýjar skatttekjur
vegna aukinna umsvifa í nýsköpun.