Skólablaðið - 01.04.1961, Blaðsíða 30

FORN KIRKJUSÖNGUR, frh. af bls. 163.
- 166 -
aðalaðsetur tónlistarinnar„ Hollenzk
tonskald urðu meistarar í raddfleygun
( polifoni ) og kirkjusöngur var hafinn til
mikillar virtSingar. Mikil áherzla. var
lögð á að hafa kirkjukóra sem fullkomn-
asta og ýmsir furstar og auðmenn komu
á fót veraldlegum söngflokkum.
Á þessum tíma var hin margraddaða,
gegnfærða hátíðarmessa að fullu mynduð.
Höfuðsöngformin voru tvö, liggjandi lag-
lína í neðstu rödd og hin svonefnda eftir-
líkingarregla. Hollendingar sökktu ser
niður í tæknileg atriði, svo sem sam-
fléttingu fjölmargra radda, allt upp í 30-
40, og ýmsa margbrotna kórþætti, svo
sem verk, sem hljóma eins, hvort sem
þau eru sungin áfram eða affcur á bak,
réfcfc eða á hvolfi. Mestí snillingur holl-
enzka skólans var Josquin de Pres.
Verk hans eru persónulegri og kraft-
meiri en verk samtíðarmanna hans, og
hann er ekki eins bundinn af föstum regl-
um. Luther hefur lýst honum þannig :
”Önnur tónskáld verðb að gera það, sem
nóturnar vilja, en Josquin lætur nóturnar
gera það, sem hann vill. ”
Hollenzki stíllinn er að mörgu leyti
í andstöðu við anda rómversk-kaþólsku
kirkjunnar, en engu að síður varð hann
undirstaða allrar kaþólskrar kirkjutón-
lisfcar á 16. öld, sem hófst með Pale-
s tr ína s tí Inum.
Pierluigi da Palestrína lifði í Róm á
sextándu öld. Verk hans eru nær ein-
göngu kirkjuleg tónverk, svo sem um það
bil 100 messur, tæplega 200 mótettur og
margt fleira. Stíll hans er listrænn og
fágaður, raddfærslan er eftirlíkt ( Hfúg-
eruð" ), en þó ætíð Ijós og óbrotin.
Verk hans hafa yfir sér sérkennilegan og
fagran blæ og eru yfirleitt auðskilin.
Samtíðarmaður Palestrína var Orl-
a.ndus Lassus. Hann var af hollenzkum
ættum, en dvaldist lengst af í Miinchen.
Hann er talinn vera annað mesta tónskáld
16. aldarinnar. Hann var með afkasta-
mestu tónskáldum, sem uppi hafa verið,
verk hans eru hátt í 2500. Tonlist hans
var mjög litauðug og ber með sér nýjan
blæ. Einkum er það í veraldlegum verk-
um hans, sem það kemur bezt í Ijós.
Það gefur að skilja, að í lítilli grein
er ógerlegt að ætla sér að rekja til
fullnustu sögu kirkjutónlistar, ég vil að-
eins benda á það að lokum, að vissasta
leiðin til að kynna sér þetta stórmerki-
ALLT UM EKKERT. ....... frh. af bls. 160.
Einna nýjast af því, sem komið hefur í.
fram af þessu tagi, er leikrit Samuel
Becketts "Beðið eftir Godot". Það leikrit
fær mann til að hugsa. t því er ótriílega
margt, og þó fer flest fram hjá okkur við
fyrstu sýn. Það er ekki fyrr en eftir á, sem
unnt er að draga ályktanir sínar. Enginn
fær að vita, hver GODOT er, en allir hafa
sinn GODOT að bíða eftir, og fylla út í
hlutverk hans í samræmi við það. Trúaðir
menn segja, að hann sé Kristur, vísinda-
menn, að hann sé fullkomnunin, ungt fólk,
að hann sé ástin og gamla fólkið dauðinn.
Þannig gerum við okkur vissulega hug-
myndir, en óöruggar og reikular eru þær
svo sannarlega.
Beckett lýsir þessu með einföldum
orðum, orðum, sem í sjálfu sér eru svo
sem ekkert merkileg, en meiningin á bak
við þau, það er hún, sem allt veltur á.
Hann getur verið ótrúlega fyndinn, mitt
í hinni hræðilegustu neyð og örvæntingu,
sem sézt hefur á nokkru leiksviði til
þessa. Beckett er ekki brjálaður, þótt
okkur kunni stundum að finnast það.
Hann hefur aðeins uppgötvað leið til þess
að sýna, á meðtækilegan og geysiáhrifa-
mikinn hátt, að mannkynið er það, að
heimurinn hefur staðið á ókortlögðu og
xþekktu sviði vonlausrar, brjálæðislegrar
örvæntingar, og stendur þar fastari fót-
um nú en nokkru sinni áður.
Við getum hlegið að því , sem okkur
þóknast, en reynum bara að gleyma, hvað
við sáum og hvaða tilfinningar það vakti
með okkur. Við gætum reynt það, segi
ég, en það er ekki unnt. Það hefur sezt
að í hugum okkar, eilíft og óumflýjan-
lega.
Þetta er list, ný og enn ósnortin
list.
A. B.
lega tímabil tónlistarinnar, er að reyna
að verða sér úti um verk hinna elztu
meistara og hlusta rækilega á þau.
Ef lesendur þessarar greinar gera það,
þá er tilgangi hennar náð.
Reynir Axelsson.