Nýr Stormur - 26.11.1965, Blaðsíða 5

FÖSTUDAGUR 26. nóvember 1965
"ÍWRMUR
5
’^iiiiiiiiiiittiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimuiiiiiiimiiiimiiimiiimiiiiimmimiiiitmiiimiiimiiiimiimmiiiiiiiiiiiii
I HORNUR i
| Útgefandi: Samtök óháðra borgara
\ Ritstjórar: Gunnar Hall, sími 15104 og Páll Finnbogason, ábm.
Ritstj. og afgr. Laugav. 30. Sími 11658 =
1 Auglýsinga- og áskriftarsími: 22929
Vikubiað — Útgáfudagur: föstudagur |
Lausasöluverð kr. 10.00. Áskriftarverð kr. 450.00.
| Prentsmiðjan Edda h.f. 1
14 MllllMMIIIIlMIIMIIMIIMIIlMMMIIMIIIMIMIIIMIlMIIIMlllltllMlltlllMlMIIMIIIIIIMIIIIIIIIMIMlMIMIMllllMMIMMIMMMI^’
Almenningsitið
Eitt af því fáa, sem atvinnupólitíkusar óttast er almennings-
álitið, viðbrögð fólksins í landinu við þeim tíðindum, sem því
berst af vettvangi þeim er pólitíkusarnir starfa á.
Lýðræðis- og þingræðisskipulagið er fremur þungt í vöfum.
Aðeins á fjögurra ára fresti er valdið fengið í hendur fólksins,
einn dag. Þessi dagur er þýðingarmikill, því þá er kveðinn upp
úrskurður, sem ekki verður áfrýjað. Pólitískt líf stjjórnmála-
mannanna ákvarðast af fólkinu sjálfu, á þessum eina degi, á
fjögurra ára fresti. Þá er leitað til almennings og hann spurður
um álit sitt.
Minnisstæðasta dæmið í sögunni um almenningsálit er stjórn-
arbyltingin í Frakklandi á lS.'öldinni. Almenningur þar var svo
þrúgaður af harðstjórn og óstjórn að hann reis upp og beitti
því eina valdi, sem tiltækt var, hnefaréttinum. Annara kosta
var ekki völ. Þetta varð til þess, að valdamenn um heim allan
röknuðu við og fóru að reikna með fólkinu sjálfu í stjórnskip-
un þjóðanna.
Af þessum rótum er lýðræðið fyrst og fremst sprottið. Það
skipulag, sem við þekkjum nú og nefnum lýðræði, er fyrst og
fremst til orðið, til að koma í veg fyrir að atburðir slíkir og þá
gerðust, endurtaki sig.
Með flestum þjóðum er almenningsálitið sterkt afl, sem ráða-
menn taka alltaf tillit til. Maður talar við mann og ræðir roáJin
og svo koll af kolli og réttsýni fólksins bregst yfirleitt ekki.' !
í fremsta landi lýðræðisins, Bretlandi, er aim'enningsálitið
svo stcrkt, að ekki er viðlit fyrir eina stjórn að ganga gegn því.
Hér er ekki um æsingastarfsemi að ræða, heldur vitund al-
mennings um að hann hefir úrslitavaldið í sínum höndum.
Hvernig er svo þessum málum háttað hjá íslendingum? Hér
er kosið til þings og stjórnar einu sinni á fjórum árum eins
og tíðkast annars staðar. Hér er almenningsálitið veikt, vegna
þess að ráðamenn, sama úr hvaða flokki er, bera ekki virð-
ingu fyrir því nema rétt fyrir kosningar. Allan hinn tímann er
engu skeytt um hvort fólki líkar stjórnahættir eða einstakar
stjórnarathafnir vel eða illa. Stjórnirnar fara sínu fram hvað
sem hver segir, nema rétt fyrir kosningar. Þá er álit almenn-
ings mikils virði því þá þarf að' fara sækja nýtt umboð til
þjóðarinnar. Blaðakostur er allstaðar notaður til að hafa áhrif
á skoðanir almennings. Það fjölmiðlunartæki er einna áhrifa-
ríkast, enda óspart notað. Ilér er auðvelt fyrir fjársterka flokka
að neyta aflsmunar. Reynt er að hafa áhrif á almenningsálitið
og ekkert til þess sparað, enda til mikils að vinna. Hið veika al-
menningsálit hér á landi gefur stjórnarherrunum mörg tækifæri,
sem annars myndu látin ónotuð. Glöggt dæmi um fyrirlitning-
una á áliti almennings, eru síðustu spor Guðmundar 1. Guð-
mundssonar.
Viðskilnaður hans við embætti utanríkisráðherra er með þeim
hætti, að óhugsandi væri að slíkur maður myndi nokkurs stað-
ar vera skipaður ambassador annars staðar en hér. í Bretlandi
og Bandaríkjunum myndi slíkum manni vera vísað út í ystu myrk-
ur, stjórnmálaiega séð. Engin tilraun er gerð til að bæta úr
misgerðunum hvorki við hið opinbera eða einstaklinga, nema síð-
ur sé. Meirihluti ríkisstjórnarinnar og að því er virðist með
samþykki minnihlutans, tekur þátt í að bíta höfuðið af skömm-
inni og kingja því með húð og hári. Nú hefir almenningsálitið
þó loks tekið af skarið og krefst þess að staðar verði numið, en
því er ekki anzað. Yfirvöldin telja sig hafa rétt til að gera það
sem þeim sýnist, því ennþá er nokkur tími til kosninga. Bent hef-
ir verið á hliðstætt dæmi í Bandaríkjunum, nú alveg nýlega.
Ákveðið var að skipa mann í opinbert embætti, en almenningur
sagði nei og því varð að hlíða, þótt kosningar séu fjarri. Ráð-
herrar pg aðrir fjúka úr embættum, án þess að hafa raunveru-
lega skaðað ríki og þjóð sína, svo orð sé á gerandi, aðeins ef
ahnenningsálitið krefst þess. Er skemmst að minnast Profumo
málsins í Bretlandi, en ef til vill hefur ríkisstjórnin í sambandi
við skipun Guðmundar í., í embætti Ambassadors íslands í Lond-
on, komist að sömu niðurstöðu og pólitíkusar Grikkja i fornöld,
beittu við þá foringja, sem þeir vildu losna við, en það var
„að dvöl í útlöndum myndi kenna þeim að meta og virða land
sitt og gefa þeim tíma til heilbrigðrar umþenkingar."
JÓNAS JÓNSSON frá Hriflu
ERU ÍSLENDINGAR VANÞRÖUD ÞJÓÐ?
íslenzka þjóðin er orðin sjálf-
stætt og viðurkennt lýðveldi,
sem nýtur á margan hátt ný-
fenginna frelsisdaga.
Skugga liefir þó á síðustu ár-
um borið yfir fullveldisgleðina.
Nokkrir harðmúlaðir fésýslu-
menn hafa, utan við lög og
rétt, gert á eigin ábyrgð fram-
kvæmd fjármála, sem er þess
eðlis að íslenzka þjóðin er nú á
opinberum vettvangi staðsett
neðan við aðra frjálsa menn í
nábýli við lituðu kvnþættina.
fslendingar hafa að fornu og
nýju verið viðurkenndir fyrir
að vera starfsöm og úrræðagóð
menningarþjóð. En fyrir háska-
leg mistök vanmenntaðra fé-
púka er íslenzka þjóðin orðin
nú á opinberum vettvangi stað-
sett með hinum vanþróuðu þjóð
um. Sekt þeirra manna, sem hér
ræðir nm, er sú, að þeir liafa
gerst beiningamenn fyrir hönd
allra íslendinga og það án allra
heimilda. Þeir hafa klófest er-
lent fé og veitt því í ríkissjóð
fslands, eins og þar væri um
Iögmætar tekjur áð ræða í þj.óð
arbúið.
Snemma á tíma Hitlersstríðs-
ins var vestrænum þjóðum í
Evrópu full ljóst að þær mundu
gersamlega tapa stríðinu og
ljúka dögum sínum undir
grimmilegu oki nasizta, nema
ef Bandaríkin kæmu til bjargar
hinum vestræna heimi, með stór
veldismátt sinn: fjölmennið, auð
inn, tæknina, heraflann og frels
isþrána. Vestmenn skyldu hví-
lík hætta var hér á ferðum, líka
fyrir þá í seinni leiknum, og
komu til hjálpar.
Þeim tókst í samstarfi við
frjálsa menn úr vestur Evrópu
að leggja Hitler og sveitir hans
að velli, svo að það stóð ekki
steinn yfir steini. En upp af
rústum Hitlers kom að aust-
an annar skaðvaldur, jafn illur
eða verri hinum fyrri, en það
var Stalín og hans fylgilið. Hin
sögufrægu vesturlönd Evrópu
voru, þegar Hitlersleiknum lauk
mjög þjökuð og í rústum með at
vinnu og fjármál sín. TJrðu
Bandaríkin þá að gera margt
í senn; að reisa við liinn vest-
ræna menningarheim úr eyð-
ingu stríðsins og leggja fram
fjármagn og matvæli, þar sem
hungurvofan drottnaði, og ekki
sízt tækni vélaaldarinnar. Enn
fremur játuðu Ameríkumenn
þeirri beiðni Evrópuþjóða að
hafa nm óákveðinn tíma austan
Atlantshafs mikið varnarlið til
að verja hin frjálsu lönd gi'gn
nðsteðjandi hættfu af hálfu Stal-
íns og hans stallbræðra. Lauk
stríðimi betur en við rnátti bú-
ast.. Vestur-Evrópuþjiiðirnar
réttn við hag sinn með dugnaði
og aðfenginni hjálp í fvrstu. Þó
að vesturríki norðurálfu væru
að rétta við að mestu og koma
á eigin herafla til landvarna, þá
töldu þau hættuna svo óum-
deilanlega að alla stund síðan
stríðinu lauk, hefir heimsfrið-
urinn að verulegu leiti byggst
á dvöl amerískra liersveita í fjór
um stærstu ríkjum Evrópu vest
anverðri, en það eru Þýzkaland,
Ítalía, Frakkland og England.
Herinn, vopnin og allar lífs-
nauðsynjar til daglegra þarfa
leggur stjórnin í Washington
fram handa varnarliði sínu í
Evrópulöndunum.
Vestmenn kosta þennan
mikla, dýra liðsafla sinn í
Evrópu, nema það að liver her-
deild þeirra, sem þar er stödd,
selur á opinberu uppboði alla
sína úrgangsvöru og það sem
ekki barf að nota lengur, svo
sem notaða bíla. óteljandi vinnu
vélar, samgöngutæki, húsbúnað
og efnisvöru o. s. frv. Þessar
úrgangsvörur eru seldar á frjáls
um uppboðum hjá herbúðum
Ameríkumanna, hliðstæðar Hsta
verka- og bókasölu Sigurðar
Benediktssonar á Iíótel Sögu í
Reykjavík. Bandaríkin selja þar
og taka endurgjald fyrir gamla
notaða hluti tilheyrandi varnar
liðinu, en hafa þar engar aðrar
tekjur fvrir útgjöld sín við varn
arlið sitt í löndum Norðurálfu.
ITér á landi hefir gerst furðu-
leg öfugþróun varðandi úrgangs
vöru hersins. Meðan Stalín lagði
undir sig tíu frjáls ríki í Evrópu
austanverðri voru allir sæmilega
þroskaðir menn ífrjálsum lönd
um slegnir ótta við blóðöld bolsi
vikka.
Skyldu allir glöggskyggnir
menn að hér var aðsteðjandi
hætta fyrir íslendinga. Samt
tókst áróðursliði Stalíns á þess
um árum að vekja úlfúð um
höfuð flestra íslenzkra þing-
manna á árabili, þannig að ís-
land var um stund eini varnar-
lansi staðurinn í vestrænum
menningarlöndum gegn hættu,
sem skelfdi aðrar þjóðir.
Á þessum árum var ITermann
Jónasson tryggastur fylgismað-
ur Stalíns í borgaraflokkunum
íslenzku. Taldi hann glapræði og
ættjarðarsvik ef íslendingar
trvggðu framgang landsins á
sama hátt og ,hinar vopnuðu
stórþjóðir á meginlandi Evrópu
gerðu, er þær báðu um, sér til
frekara öryggis, varnarlið.
f þessum sviptingum tókst
TTermanni .Tónassyni og komm-
únistum að vinna kosningar á fs
’-mdi, þar sem Framsóknar-
menn og kratar veittu fullt lið.
Vnr þá yfirlýst.ur tilgangur þess
arar samfvlkingar að varnarliðið
frá Ameríku skyldi fara héðan
og aldrei stíga hér fæti á land
aftnr.
Fólkið úr dreyfbýlinu hafði
þann eina ávinning úr þessum
kosningum, að hin gömlu kjör-
dæmi voru lögð niður og nöfn
þeirra þurrkuð út. ITafði frá
bænda hálfu verið óviturlega
haldið á málum og er erfitt úr
að bæta síðan.
En það er af ITermanni og
stallbræðrum hans, Stalínistum,
að segja, að þeir snerust alger-
lega í Iandvarnarmálum og
báðu Bandaríkin um, að herinn
yrði látinn sitja hér sem fast-
ast og heldur fjölga liðinu, en
fækka því.
Eina framkvæmd þeirra í þess
um efnum, var að gera raunveru
lega byltingu um sölu úrgangs-
vörunnar frá herbúðum Banda-
ríkjamanna. Þegar hér var kom
ið málum, hafði Hermanni tek-
izt að bjarga sér úr sýnilegri
hættu í framboði í Strandasýslu
með Ieynilegu sambandi við stór
gróðamenn í Reykjavík.
Flokksstjórn Sjálfstæðis-
manna bauð fram Eggert Kristj
ánsson stórkaupmann og veitti
honum fullt fylgi á opinberum
fundi. Vígstaða hans var í fyrstu
álitleg, en þá kom í Ijós, að bak
við hann var leynilegt samband
margra ríkustu manna Sjálfstæð
isflokksins og þeir létu áróðurs-
mennina í Strandasýslu vita
að þeir vildu með engu móti
láta ITermann Jónasson falla í
þes.su kjördæmi. ITvarf þá fylgi
af Eggerti Kristjánssyni. Her-
mann hafði aldrei haft neinn á-
huga á að gera herinn útlægan
úr landinu. Þvert á móti vildi
hann fá í sínar hendur viðskipt
in með úrganginn. Hermann átti
nú marga vinveitta fésýslu-
menn í leynifélögum um gróða-
brögð. ITermann vildi hafa hér
varnarlið og ráða miklu um söl
una.
Hann Iét sem forsætisráðherra
senda sér einkaskrá yfir helztu
stykkin í úrganginum. Kosninga
hringurinn úr Strandasýslu var
víkkaður og bætt í hann gróða-
sælum Krötum. Eysteinn vissi
um skipulagið. Hermann fól hon
um að semja við varnarliðið um
að hér yrði gerð undantekning
og að hugsanlegur gróði fyrir
úrganginn kæmi í íslenzka rík-
issjóðinn, en ekki til réttra cig-
enda, eins og í öðrum Evrópu-
löndum.
Eysteinn hafði valdaaðstöðu
þegar kalla varð íslenzka ríkið
til að taka við öllum eignum
hersins hér á landi. Eitt af þeim
stórfyrirtækjum, sem Eysteinn
þakkaði fyrir með feimnisblæ,
var stóra gistihúsið á vellinum.
Eysteinn sinnti lítið sjálfri
verzluninni, en mun þrem sinn-
um hafa, sem íslenzkur valda-
maður, mælt með því að Her-
mann veldi með sér menn úr
íslenzku borgaraflokkunum í
.nefnd, sem síðan yrði falin öll
framkvæmd um sölu úrgangs-
varanna.