Nýr Stormur - 26.11.1965, Blaðsíða 8

8.
flSðMMUB
FÖSTUDAGUR 26. nóvember 1965
Frá 525 f. Kr.
til 404 f. Kr.
MANNKYNS
SAGA
Heimsdrottnarinn Aiexander
mikli er látinn
Hinn ungi herforingi lézt í Babylon, aðeins 32 ára gamall, eftir fárra daga sjúkdómsiegu.
— Heimsríki hans á barmi upplausnar.
Babylon, 13. júní 323 f. Kr.
Alexander mikli, hinn ungi
hershöfðingi og sigrurvegari hins
austlæga heims, lézt skyndilega
hér í borginni eftir fárra daga
sjúkdómslegu. Hinir tryggu liðs
foringjar hans stóðu umhverfis
hvílu hans, er hann meðvitund-
arlaus hvarf á vit dauðans. I
öllu hans volduga ríki bíða nú
menn milli vonar og ótta hvað
við taki .
Alexander mikli, sem nú er
fallinn frá fyrir aldur fram, hef
ir á hinu stutta æfiskeiði sínu
afrekað meiru en nokkur ann-
ar herforingi og sigurvegari hef
ir megnað á langri ævi. Að vísu
reisti hann ekki ríki sitt af
grunni, því að föðurland hans
Makedonía, undir stjóm föður
hans Filippusar, hafði áður risið
upp og borið sigurorð yfir Grikkj
um og sjálfri Aþenu.
Faðir Alexanders, Filippus, var
myrtur
Á árunum eftir stríðið milli
Hellena og Persa, komst nokk-
urn vegin fast form á samstöðu
grísku ríkjanna, en er friður
hafði varað um stund, brauzt ó-
einingin út á ný. Fyrir norðan
grísku ríkin var hálendið Make
donía, hið frjósama landsvæði,
sem Grikkir höfðu ekki talið til
sérstaks ríkis. Er Filipus varð
konungur Makedoníumanna,
færði hann þeim forystu, sem
dugði til heimsveldis. i
Hinn 32 ára gamli sigurvegari
lætur eftir sig heimsríki án
erfingja.
Filippus konungur, faðir Alexand
ers — launmyrtur er Alexander
var 20 ára gamall.
Alexander sigraði með
nýrri hernaðartækni
Hin Makedóniska breiöfylking var afgerandi hernaö-
araöferö í hinum mörgu styrjöldum Alexanders mikla
Hið ævintýralega stríðsgengi Alexanders, var auðvitað
hamingju hans og guðunum að þakka, en eins og allir
aðrir sigursælir hershöfðingjar, hafði hann undir hönd-
um nýjungar í stríðstækni, til að styðjast við. Það voru
ekki nýjar gerðir vopna eða nýjir málmar, heldur nýjar að-
ferðir, hin makedoniska breifffylking.
Veikleiki Persa var hér, eins og í flotahernaffinum, allt
of mikill þunglamaleiki. í orrustunni við Issos hafði Dareios
skipulagt her sinn út í yztu æsar eftir snjöllu kerfi.
En aðeins með einföldu herbragði tókst Alexander að
sigra: í stað þess að leggja til orrustu við hinn mikla
Persaher, fór hann yfir fljótið, sem Dareios hafði að baki,
sér til stuðnings, og réðist að baki her Persa og til hliðar.
Hinn þungi her var ekki hreyfanlegur og allt endaffi í
upplausn og sigurinn varð Alexanders.
Það hófst með því að Filippus
byrjaði að blanda sér í málefni
Grikkja, gersigraði hina stríðs-
óðu Spartverja og tók völdin í
sjálfri Aþenu. Hann stefndi öll-
um grísku ríkjunum til ráðstefnu
í Korintu til að undirbúa inn-
rás í ríki Persa, til að tryggja
Grikki um alla framtíð fyrir
ásælni úr austri. En á ráðstefn-
unni var Filippus myrtur úr laun
sátri.
Tók völdin 20 ára gamall
Er þetta skeði var sonur hans,
Alexander aðeins 20 ára gamall.
Hann hafði fengið mjög gott upp
eldi og kennslu og var kennari
hans sjálfur Aristoteles.
Við dauða föður síns tók hann
strax völdin í sínar hendur og
gerði iierferð gégn',þjóðfl'ókk'uin
£ • i-ii ■y 'T *Tfíy ÍQOjL . CCTj
Alexander konungur var ávallt meðal hersveita sinna þar sem
bardaginn var harðastur, þar sem hann barðist við hliff hinna
hraustu hermanna sinna.
í norðri til að trýggja Grikklánd
að baki. Grísku ríkin reyndu
að gera uppreisn, en Alexander
barði hana strax niður aftur og
lét hina grísku borg, Þebu, greiða
sektir fyrir léttúðina. Hann tók
borgina herskyldi og seldi alla
íbúa hennar, 30.000 menn, kon-
ur og börn í ánauð. Hann hélt
nú með her sinn í austur og
sigraði við Granikos.
Konungur Persa, Dareios, beið
hans við Issos, en Alexander
fór yfir fljótið og kom að baki
her gersa og sigraði þá aftur.
Borgina Tyrus hertók hann og
Jerúsalem gafst upp mótstöðu-
laust. Egyptaland gekkst undir
yfirráð hans, án þess að sverði
væri brugðið.
Dareios og hinn mikli her hans
var gersigraður við Gaugamela.
Dareios sendi honum hvert frið-
artilboðið á fætur öðru, en Alex
ander svaraði þeim öllum neit-
andi. Þá safnaði Dareios saman
stærsta her allra tíma — her
sem taldi milljón manna — en
Alexander hélt óttalaus til fund
ar við hann með 40.000 riddara
og 7 þúsund fótgönguliða og
opnaði borgarhlið sín fyrir hin-
vann fullnaðar sigur við Gauga-
mela.
Her Persa var eyðilagður og
Dareios flýði, en var myrtur á
flóttanum. Hin gamla Babylon
um unga herforingja og sígur-
vegara. Frá Babylon hélt nann
með her sinn til höfuðborgar
Persaríkis, Persepolis, og sem
hefnd fyrir eyðileggingu Persa
í Grikklandi, lét hann brenna
borgina til ösku.
Til hægri og vinstri gáfu lönd
in sig undir vald hans og hann
hélt stöðugt lengra og lengra til
austurs. Því lengra sem hann
fór í austur, því austurlenzkari
varð hann í háttum sínum og
íburði. Þótti hinum harðfengu
vopnabræðrum hans nóg um og
voru ekki ánægðir með breyting
una, sem á honum hafði oröið.
Hann krafðist þess að fallið væri
á kné fyrir framan sig, eins og
austurlenzkra höfðingja var sið
ur, og dauðadómunum fór fjölg
andi.
íj^ iny.i íf$ríio uv ' • .
Varð að gefast upp við að
sigra Indland
Árið 327, í dag fyrir réttum
fjórum árum síðan, lagði
hann upp í herferð til Indlands.
Hann hafði 120.000 manna her
og 15000 riddaraliðs. Við fljótið
Indus sigraði hann konunginn
Parus, en gaf honum land hans
til baka og varð vinur hans.
Er að fljótinu Hylas kom stöðv
aðist hinn mikli ævintýraleið-
angur. Menn hans neituðu að
fylgja honum lengra. Sjálfur
vildi hann halda áfram alla leið
til fljótsins Ganges, sem hann
hafði heyrt talað um, en við
þessu var ekkert að gera.
Hann varð að snúa við og sér
til mikillar gremju, varð hann
að gefast upp við að sigra og
leggja undir sig hið mikla ævin-
týraland, Indland.
Hann fór hægt til baka gegn
um ríki sín og hélt til Babylon,
sem hann gerði að aðsetri sínu.
Það er hér, sem hann er nú
skyndilega allur, mitt í hinu
mikla starfi sínu við að skipu-
leggja hið óhemju víðlenda
heimsríki sitt í eina samfellda
heild, því hann var ekki aðeins
mikill hershöfðingi. Hann skildi
að heimurinn varð að hafa menn
ingu, skipulag, sem gerði það
mögulegt að notfæra hina miklu
menningu til blessunar öllum
heimi, án þess að eiginhagsmun
ir einstaklinga og ríkja, færðu
allt í glötun. Dauði hans er æð
islegt vandamál fyrir hið nýja
heimsríki hans. Engin er til stað
ar til að taka við af honum,
enginn megnar að framkvæma
hinar víðtæku áætlanir hans og
menn bíða þess að löndin segi
skilið hvert við annað og hinir
víðtæku áætlanir hans og menn
bíða þess að löndin segi skilið
hvert við annað og hinir gömlu
stjómendur taki við á nýjan leik,
eða þá að hershöfðingjar Alex-
anders mikla skeri sér hver sinn
bita af hinu volduga heimsveldi.
Himinhátt verð á ungum
og fögrum ambáttum

Aþenu, 400 f. Kr.
Á markaðnum í dag voru fáir
þrælar til sölu ,og verðið var því
ört stígandi. Hæsta boðið var
næstum tvö þúsund drökmur.
Venjulega kostar þræll milli
nokkur hundruð og eitt þúsund
drökmur, eftir aldri, heilsufari
og verkkunnáttuu.
Á hæsta verði fór ungur negra
þræll í góðu ástandi, tveir geld
ingar ásamt nokkrum norræn-
um ambáttum.
Þrælahaldið í Aþenu »r greini
lega orðið svo mikið og eftir-
spurnin svo ör, að þrælasalarnir
geta ekki annað henni. Það er
ekki óalgengt að góð Aþensk
fjölskylda hafi um 50 bræla og
þeir sem eru vel efnum búnir,
allt að eitt þúsund.
Stærsti hluti þrælanna er flutt
ur inn af sjóræningjum, úr leið-
öngrum til evrópsk- og litlu-Asíu
stranda.
Næsti markaður verður að
venju haldinn fyrsta dag aæsta
mánaðar.