Nýr Stormur


Nýr Stormur - 16.09.1966, Blaðsíða 9

Nýr Stormur - 16.09.1966, Blaðsíða 9
FÖSTUDAGUR 16. sept. 1966 MANNKYNS SAGA í dagblaðsformi TÍMAMÓT Það er á Italíu, sem það er að ske. Fyrst allra landa, er ttalía að segja skilið við hinn gamla trúar og hugmyndaheim. Eftir hið rómanska tímabil í list kemur hið gotneska, sem fer yf- ir heiminn eins og stormsveipur. Eftir drungalega þyngd, kemur leikandi léttleiki, eftir jarð- bundna efnishyggju kemur him inlétt list gleði. Maðurinn er ekki lengur þrúgaður ótta við himininn. Þessi ár er tími bylt- ingar. Burtséð frá París, með sinni stórkostlegu og frægu háskólum, eru það fyrst og fremst ítölsku borgirnar, sem eru í forystu í leit að hinni nýju heimsmynd. Auðvitað er það ekki tilviljun. Hmar aaiðugu ítölsku verzlunar horgir, með sína frjálsu stjórn- sJdpon, athafnasömu verzlunar- raeim og Bsfcgleði, eru í sam- baa»í*n'ð’«rrtheiminn, með nýjar TingmisfmBr og nýjar hugsanir. sfca^r er jafn frjór f yr ir og *tir, sem hér. NÖfn HBðns og Dante og Giotte berg- TnÆfa. tnn a3Ia Evrópu, aiia ieið HUBSae á xryrsfea hjara verald- ar — tfi ísfe-nds, þar sem þeir éca S hásegom hafðir hjá allri afþýðn marma. ^fegurinn til þekkingar á hin- ■om eSBsftseðftega og sálræna ramwernteíka, Kggur yfir for- tíðtea, sem um hundruð ára hef ir verið dýrkuð af skáldlegri skynjan og lélegu raunsæi. Eftir að hafa verið kúgaður af aga trúarlegra hmdurvitna, er maðurinn byrjaður að skoða sjálfan sig og náttúru þá er um- lykur okkur. Það kemur í ijós, t. d. í listinni. Dante er ekki að- eins höfundurinn að hinum guð dómlega gleðiieik, heldur einn- ig að náttúruvísindum og þá einkum stjörnufræði. Giotto hef ir endurskapað málverkið. Þau lög, að guðlegar persónur séu í myndum aðskildar frá öðrum, að stærð, staðsetningu og um- hverfi, hefir hann vitandi brot- ið. Auðvitað hefir hann haft stuSning af list fortíðarinnar. Merki í sól og mána segja okk ur að einstaklingshyggjan, sem síðustu aldirnar hefir verið ó- hugsandi, sé nú að brjótast fram. 13. öldin hér á ítalíu, er byltingartími, sem aðskilur gam alt og nýtt. Hjá málurum og skáldum mætum við nýjum við- horfum, frjálsum og náttúrleg- um. Vita Nuova Dantes er mílu steinn. Mannkynið er á leið til að þekkja sitt eigið eðli. Livina Commedia er sálgreining af áð- ur óheyrðri tegund. Höfundur hennar er ekki að- eins skáld af stærstu gerð, held ur og maður sem þorir að brjóta niður fordóma samtíðarinnar. — Nútima maður mun ekki leng- ur án mótmæla, beygja sig fyrir órjúfanlegum trúarsetningum og hinum hefðbundnu og viður kenndu valdboðum. Einnig á öðrum svSfcm hefir ástandið breyzt. Heilbrigðisá- standið er betra en áður var og þá sérstaklega fyrir sunnan Alpana. Ennþá eru íbúar norð- ursins langt að baki suðurlanda búum í hreinlæti — og í sam- kvæmislífinu er mikiu meiri menning, en í norðri. Mönnum hér virðist líf og venjur íbúa norðursins vera frumstæðar. í 'ltalíu eru hinsvegar að sam- kvæmisvenjur, sem dá listir; hljómlist, skáldskap og málara- list. Konan gegnir æ mikilsverðara hlutverki meðal okkar og í hærri stéttunum er hún jafnhátt sett manninum og fær sömu mennt- un. Jafnframt hrakar virðing- unni fyrir hinu bláa blóði. Kon ur og menn eru metin eftir manngildi þeirra og skjótunnin frami er meira metinn en gaml- ir titlar. Það lítur út fyrir að samtíð- in sé að skipta um föt og að hinn nýi klæðnaður verður ólíkt fallegri en hinn gamli. Svarti greifinn — Pramh. af bls. 8. ers og komst óséður ásamt mönn um sínum, fram hjá hinum þýzku varðmönnum. Þeir sóttu að húsi því, er greifinn hafði að- alstöðvar sínar í og meðan að nokkrir menn kveiktu í húsinu í götunni og vöktu upplausn og skelfingu til að leiða athyglina frá hinum greifalegu höfuð- stöðvum, réðst Niels Ebbesen sjálfur með fáa menn inn í hús- ið. Greifinn var í rúminu og Niels Ebbesen drap hann sjálf- ur, áður en greifanum gæfist tækifæri til að ná til vopna sinna. • Brúarplankarnir voru losaðir Eftir drápið hlupu Níels Ebbe sen og menn hans út á götuna og dreifðu sér út á meðal hins ruglaða mannfjölda og komust út úr borginni. Þeir komust yfir Gudenaa-brúna og einn af mönnum Ebbesens hafði losað um brúarplankana, svo að þeir gátu kastað brúnni í ána, þeg- ar þeir voru komnir yfir. Niels Ebbesen er horfinn sporlaust. f höfuðstöðvum greifans ríkir hin megnasta upplausn og liðs- foringjar segja að hinni norður- jósku hernaðaraðgerð verði hætt og herinn fluttur suður í her- togadæmin. Allt er þó undir því komið hvernig synir greifans bregðast við, en engin býst við því, að þeir kæri sig um styrjöld á danskri grundu, sérstaklega þar sem Hansastaðirnir æskja mjög Giotto, skapari nýrrar listastefnu eindregið eftir ró og reglu í Dan mörku. Hið löglausa framferði hefir skaðað verzlunina mjög mikið. Menn gera ráð fyrir að greifasynirnir muni taka þann kost að flytja auðæfi föður síns heim með sér og að Danmörk fái á ný — frið og ró — til þess að rétta við á ný. f dag er aprílveður í Danmörku, en menn. vona 'að vori brátt. ■ Stór enskur sigur — Framh. af bls. 8. , Engiandi aðalhráefni þeirra. — Allur fataiðnaður þeirra var á gjaldþrotsbarmi og hungursneyð vofði yfir. Ludvig var settur af með stjórnarbyltingu og hið nýja lýðveldi gerði viðskipta- samninga við England. Englendingarnir fengu loforð um að fá að láta hersveitir sín- ar fara í gegnum Flandern, en Flandernbúar vildu ekki taka þátt í ófriðnum með Englend- ingum af ótta við páfann. Fland ern hafði sem sagt gert samn- ing um að ráðast aldrei gegn frönskum .konungi. Edward kon- ungur fékk skilaboð um að Flandern gæti ekki tekið þátt í styrjöld með konungi Englands gegn konungi Frakklands, en ekkert gæti aftrað þeim frá að fylgja konungi sem ætti rétt- mætt tilkall til frönsku krúnun ar, gegn hinum óréttmæta. — Edward skildi strax hvað þeir áttu við. Sem hertogi af Aquit aníu, landinu í Suður-Frakk- landi og þar jpeð eigandi fransks lands, gerði hann óðara kröfu til frönsku krúnunnar, sem hinn eini réttmæti kon- ungur í Frakklandi og fékk þing sitt í Westminster til að styðja kröfu sína. Þar með var Fland- ern unnið sem bandamaður. Að íbúafjölda og auðvitað ríki dæmi er Frakkland langtum fremra Englandi, en það er bætt upp með hinu trausta efnahags- og skipulagskerfi Englands. — Efnahagsmál Frakklands eru í hörmulegri óreiðu undir stjórn Philips, á meðan Edward kon- ungur hefir stjórnað landi sínu með afbrigðum vel. Eftir að hinn stóri franski floti hafði náð yfirráðum á Ermasundi og gert strandhögg á enskar hafnarborgir, tókst hin um léttu ensku skipum loks að koma franska flotanum — sem taldi 140 stór skip og tvö hundr- uð minni — á óvart fyrir utan ströndina hér. Um borð í hinum franska flota, sem hafði 40.000 manns innanborðs, fann hinn reyndi sjómaður Barbavara hættuna og ráðlagði frönsku yfirforingj- unum Quiéret og Béhuchet að leita út á opið haf, þar sem hin stóru og þungu skip gætu búið sig til orrustu og notið stærðar sinnar og þyngdar. En þeir sinntu ekki þessari aðvörun og voru kyrrir við ströndina, þar sem þeir voru innikróaðir og gátu tæplega flutt sig til. Englendingarnir sigruðu skip cftir skip og hjuffgu liðið niður, eða kveiktu í skipunum. Eftir nútíma blóðuga orrustu var hinn franski floti fullkomlega eyði- lagður. Menn reikna með að tala fallinna af beggíja hálfu, hafi verið yfir 30.000, en það er ekki staðfest af hálfu Englendinga. Aðeins þau skip, sem voru undir sérstakri stjó.rn Barbavar as, sluppu undan. Florens, Italíu 1336 Hinn umdeildi málari, Giotto er nú látinn, 70 ára að aldri. — Stórverk hans eru freskomálverk in í Capclla Arena í Padua. — (Unnin 1303—1306), en einnig ARS NOVA Músikfræðilegur ritlingur með heitinu „Ars Nova“ eftir Philipp de Vitru, hefir gjörbreytt kirkju tónlist hér á Italíu. Bæklingur- inn setur fram nýjar kenning- ar í mótsögn við hina eldri, frumstæðu fleirraddir, sem eru skilgreindar sem „ars antiqua.“ Hin einraddaða hljómlist er arfur fornaldarinnar og austur- landa til hinnar evrópsku menningar. Það er vestur og norður-evrópskir þjóðflokkar sem koma fram meö fleirradd- irnar. Sérstaklega er hljómlist- aráhuginn mikill á Niðurlönd- um og í París, sem er með tvo tónlistarskóla; annan í sam- bandi við Notre Dame kirkjuna og hinn við háskólann. Mikilvægast form Parísarskól ans er að við hina gregorisku melodíu eru samdar kontrapunt iskar (samræmdar) raddir. Til að gefa röddunum meira sjálf- stæði, er oft saminn við þér sérstakur texti, svo að erfitt er að skilja texta þess er sungið er. Kirkjulegir og veraldlegir textar eru notaðir hlið við hlið; hinn veraldlegi oft á mörkum þess er leyfilegt er. I byrjun voru allar raddir sungnar samtímis, en síðar voru samin verk með ýmsum tilbrigð um. Á Italíu hefir kirkjan til skamms tíma verið fastheldin á hinn einraddaða gregoriska söng og fleirradda hljómlist „ars Anttiqua" hefir aðeins í smáum stíl verið notuð — og á ófull- komin hátt. Eftir að hin nýja stefna, „Ars Nova“ kom fram, hefir orðið mikil breyting á og nú eru gerð ar tilraunir með meiri lifandi og fjölbreyttari kirkjutónlist. Granadá, sept. 1314. Hinir villimannlegu og frumstaeðu dansar eru nú ekki lengur í tizku. Nú er dansað með nettum og hátí£ legum sporum. hér í Florens og í Róm, Ravenna Lucca og Napoli eru verk eftir hann. Hann hefir meir en nokkur annar málari á undan honum, skapað deilur um verk sín. — Menn hafa fullyrt að hann hafi misskilið málaralistina og að myndir hans séu guðlast. Flestar myndir hans eru úr lífi Jesú — og á éngum þessara mynda er Jesú málaður stærri en aðrar persónur á myndun- um. Frelsarinn er einfaldlega — og það er hið andlausa, guðlast- ið — eins og aðrir á myndun- um; aðalpersónan að vísu, sem myndin fjallar um. Á einföld.im myndum, eins og „Lazarus vak- inn upp frá dauðum,“ eru tvær persónur á myndinni, tveir mið deplar, Jesú og Lazarus, hinn síðarnefndi sveipaður í linklæði. Madonna, eftir Giotto Enginn málari hefir áSur út- fært þannig myndir. Giotto var meistari í að staðsetja persón- ur sínar fyrir innan mynda- rammann, þannig skapaði hann listræna hreyfingu í myndirnar. Hann var auk þess meistari í útfærzlu aukaatriða, rig fáir bera á móti einstæðum ilugnaó'i hans. Enginn hefir áður haft kjark til að færa aðalpersónurnar burtu frá miðbiki myndarinnar. til þess að gera þær eðlilegan lið í heildarverkinu og engum iiefir tekizt áður til jafns við hann, að fá slíka hreyfingu í •'aynd'rn ar. Myndir hans eru lifandi sorg arleikur. En það eru ekki aðeins per.V'n urnar og himininn. heldur er náttúran tekin inn i frásö 'n myndarinnar Tré í hæsrrn hnrn' myndarinnar. liós dökk klöppnáttúran er brn grunnurinn fyrir ne nnHír'- ' undir hinar mannlesrn tilfir.nl ingar. Einnier hér er G'p*-«-r, ''rautryðjandinn Meðal hinna rnörgu vinn .-> aðdáenda Giott.es meða) Hthsi unda, skálda og málara hefl’ mikilleiki hans aldrpí vpri* -t inn í efa. og sorgin við frf>''-'li bans er mikil, Hinir mörgu nemendnr 'rm hafa lært hjá honum cða munu læra af máiverkum lians munu ganga í fótspor hans og notfæra sér þekkingu hans og reynzlu.

x

Nýr Stormur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Nýr Stormur
https://timarit.is/publication/793

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.