Hamar - 22.09.1950, Blaðsíða 3

HAMAR
3
Gufugos í Krýsuvík
Hagnýlingarmöguleikar jarðgufunnar
Eins og lesendum blaðsins er
kunnugt af fréttum þá fékkst
feiknamikið gufugos úr borholu,
sem Rafveita Hafnarfj. var að
láta gera í Seltúni í Krýsuvík.
Holan er um 230 m. djúp og
8" víð og samkvæmt lauslegri
áætlun er gufumagnið talið um
50 tonn á klst. Boruninni hefur
Valgarð Thoroddsen stjórnað, en
en verkið hafa unnið Guðmundur
Jónss. og Eyjólfur Kristjánss.
í þessu tilefni þykir blaðinu
rétt að rekja nokkuð sögu hita-
rannsókna og jarðborana í Krýsu-
vík.
Fyrstu jarðboranir vegna rann
sókna á hita voru framkvæmdar
undir stjórn Steinþórs heitins
Sigurðssonar haustið 1941 og
1942 samkv. ósk Hafnarfjarðar-
bæjar. Þá voru boraðar 3 mjög
grannar rannsóknarholur niður
við Kleifarvatn á sprungulínu,
sem talin var frá Austurengja-
hver niður að hver við suður-
enda Kleifarvatns. Þessar bor-
holur gáfu ekkert gos, en gáfu
hinsvegar nokkra vitneskju um
jarðlagamyndun á svæðinu. Síð-
an var engin borun framkvæmd í
Krýsuvík þar til sumarið 1945,
að Valgarð Tlioroddsen rafveitu-
stjóri gerði um það tillögu til
bæjarráðs að hafizt yrði handa
um frekari rannsókn og borun
á jarðhitasvæði Krýsuvíkur að-
allega með tilliti til raforku-
vinnslu og að fyrst í stað yrðu
teknir á leigu borar en síðar festi
Hafnarfj.bær kaup á jarðbor til
að geta annast sjálfur boranirnar.
Bæjarráð féllst einhuga á til-
lögu rafveitustjóra og var þá
fyrst rafmagnseftirlit ríkisins
fengið til að bora. Var þá byrj-
að að bora við Austurengjahver
en aðstæður voru þar mjög erf-
iðar og borunin bar ekki tilætl-
aðan árangur. Þá var borinn flutt
ur niður að Seltúni og boraðar
þar 2 holur og gaf önnur þeirra
allmyndarlegt vatnsgos, sem þó
síðar hjaðnaði niður. Hin holan
gaf gufugos, en vegna þess hve
holan var grönn stíflaðist hún
fljótlega bæði af hruni inn í
holunni svo og af efnum úr guf-
unni, sem féllu út á veggi henn-
ar. Um þetta leyti var ákveðið
að bæjarsjóður festi kaup á jarð-
bor frá Svíþjóð af gerð, sem
nefndur er fallbor. En þeir bor-
ar sem hingað til voru notaðir
voru snúningsborar og hafði
reynst töluverð festuhætta með
þeirri gerð.
Með fallbornum var hinsvegar
minni hætta á festu auk þess,
sem mögulegt var með honum
að bora margfalt víðari holrn:
fyrir svipað verð borvéla og með
svipuðu vélaafli. Gallinn við fall-
bora var þó að vísu sá, að erfitt
var að ná upp sýnishornum af
þeim jarðlögum, sem borað var í
gegnum, því efnið kemur upp
mulið sem sandur, og ennfremur bor rafmagnseftirlitisins. Hola
eru þeir seinvirkari heldur en þess gaf þá gos að nýju en sýnt
snúningsborar. , þótti að nauðsynlegt væri að bora
Meðan beðið var eftir born- verulega víðari holur en áður
um var Ólafur Jóhannsson feng- hafði verið gert.
inn til að bora vegna fyrirhug- Rafmagnseftirlitið var fengið
aðar garðyrkjustöðvar. Hann bor til að bora áfram fyrir gróðrar-
aði 3 holur og gaf ein þeirra stöðina og voru boraðar þar 2
gufugos, og er sú gufa notuð grannar holur, af þeim stíflaðist
ennþá til hitunar íbúðarhúss garð önnur fljótlega og var boruð upp
yrkjumanna. | með höggbornum síðar en hin
Fyrsta verkefni borvélar bæj- gaf töluvert gufugos. Gróðurhús-
arins var að bora holu fyrir vænt- in eru nú hituð með gufu frá
anlega gróðrarstöð. Var borað í Hveradölum, en vegna stækkun-
þeim tilgangi niður í 120 m. dýpi ar þeirra, sem nú stendur yfir, er
en ekkert gos fékkst úr þeirri verið að byrja á nýrri holu þar
liolu. Með þeim tækjum, sem með fallbornum, sem verðin: tölu
fylgdu hinni sænsku borvél, vert víðari heldur en þær holur,
reyndist ekki mögulegt að bora sem áður hafa verið boraðar fyr-
dýpra og stafáði það aðallega af ir gróðrarstöðina. Þessihola verð-
ófullkomnum tækjum, sem ur í efstu jarðlögum boruð 12"
fylgdu henni til að ná frá botni víð en grennist vegna margfaldr
efni því, sem boraðist upp. Síð- ar fóðrunar, væntanlega niður í
an hafa verið smíðuð hér slík 6". Búast má við gosi þar áður
tæki, eftir amerískri fyrirmynd, en komið er niður í 150 m. dýpi.
sem reynst hafa sæmilega. Aðalverkefni höggborsins hef-
Rafmagnseftirlit ríkisins var1 ur verið í Seltúni. Þar hafa verið
fengið til að dýpka þessa holu boraðar víðustu holurnar og tek-
með snúningsbor, því gert var in upp sú nýbreytni hér á landi
ráð fyrir að gos myndi fást, ef að hætti jarðborana eftir gufu
dýpra væri borað. Það bar þó á Ítalíu að fóðra holurnar að inn-
ekki tilætlaðan árangur því bor- an með járnrörum. Þetta er gert
króna festist og varð því að hætta með þeim hætti, að fyrst er sett-
við þá holu. ur t. d. 16" járnhólkur í efsta
Næst var byrjað að bora í Sel- jarðlagið, síðan er borað niður
túni með fallbornum og hann í um 20 m. dýpi og sett 14" rör
látinn bora upp stíflu í hinni þar niður. Þá er borað um 50 m.
grönnu holu, sem þar hafði ver- niður í því röri og og niður úr
ið boruð áður með snúnings- því og settar þar 12" pípur, í
,»Sjómannalifu
Ásgeir Long 2. vélstjóri á b. v.
Júlí, gaf blaðamönnum, þann 8.
þ. m., kost á að sjá kvikmynd,
sem hann tók um borð í Júlí af
lífi og störfum sjómannanna.
Myndina kallar hann „Sjómanna-
líf“ og er hún tekin í tveim veiði-
ferðum í vor og sumar, annarri
fyrir norðurlandi og hinni í Hvíta
hafi. Myndin hefst á því, þar sem
er verið að búa Júlí á veiðar
við bryggju í Hafnarfirði og svo
rekur hvað annað. Olía er tekin
í Hvalfirði, siglt er á miðin varp-
an sett fyrir borð, togað, afhnn
innbyrtur og gert að honum. Þá
er einnig sýnt starf skipstjóra,
lotskeytamanns, vélamanna,
kyndara, matsveins, borðhald
skipverja o. fl. og að lokum upp-
skipun aflans í Hafnarfirði.
Myndin er heilsteypt af starfi
og lífi sjómannanna, þótt í hana
vanti þætti ennþá, en Ásgeir hef-
ur í hyggju að bæta þeim við síð-
ar. Myndin er tekin í litum, nema
það, sem gerist undir þiljum.
Hér er um merkilega mynd að
ræða, sem gefur fólki góða hug-
mynd um fyrstu handtökin við
öflun fiskjarins. Það fer ekld hjá
því, við að horfa á þessa mynd,
að þær spurningar vakna, hvort
ekki sé rétt og nauðsynlegt að
kvikmynda ýmsa þætti úr at-
vinnlífi þjóðarinnar til að sýna
fólki og þá einkum börnum og
unglingum, þeim til gagns og
fræðslu. Oft er um það rætt, að
ungt fólk kunni lítið til verka
og þá einkum við framleiðslu-
störf. Virðist það ekki vera úr
vegi að nokkra bót mætti á því
ráða með sýningu kvikmynda,
sem kæmu áhorfendum í nánari
snertingu en ella við nauðsynleg
og gagnleg störf og myndir eins
og kvikmynd Ásgeirs Long er
vel til slíkrar fræðslu fallin.
Ásgeir Long á þakkir skilið
fyrir mynd sína, enda hefur sú
aðsókn, sem myndin hefin- fengið
þessi fáu skipti, sem hún hefur
verið sýnd, sýnt það, að fólk hef-
ur löngun til að fylgjast með og
lifa með öðrum í starfi.
100 m. dýpi 10" rör og eftir að-
stæðum reynt að fóðra enn dýpra
niður með röri, sem gengur inn-
an í síðustu fóðrun. Hver af þess
um fóðringum þarf að ná upp
að yfirborði jarðar, og háfa á
þeim 2 lokur fyrir lóðrétt og lá-
rétt útstreymi, strax og líkindi
eru til þess að gufugos geti kom-
ið. Meðan á borun stendur, er
holan ávallt höfð full af vatni.
Efnið, sem úr holunni borast er
náð upp með sogdælu, sem hang-
ir í vír og rennt er niður í hol-
una. Þessar sogdælur eru smíð-
aðar hér eins og áður er um getið.
Hinn sænski fallbor reyndist
fljótlega of veikbyggður fyrir
borun í mjög djúpum og víðum
holum og hefur honum verið
breytt og hann lagfærður á ýmsa
lund.
Árangur borananna í Seltúni
er flestum kunnur af blaðaskrif-
um í sambandi við síðustu at-
burði, sem þar hafa gerzt.
Hagnýtingarmöguleikur þess
hita, sem þarna kemur úr jörð
geta verið margvíslegir. Fyrst og
fremst hefur verið hugsað um
raforkuvinnslu. Að sjálfsögðu er
mögulegt að nota þennan hita
til hitaveitu fyrir Hafnarfjörð, en
það kemur þó fljótlega í ljós að
kostnaður við slíkt fyrirtæki
mundi verða það mikill, að telja
má að hann verði ofviða ekki
stærra bæjarfélagi en Hafnar-
firði. Ef miðað er við kostnað
við hitaveitu Reykjavíkur og mið
að við núverandi verðlag, myndi
slíkt fyrirtæki kosta tugi millj. kr.
Hitaorkuna mætti einnig nota
á ýmsan hátt í iðnaði og til eym-
ingar. Svo inniheldur jarðgufan
ýmis efni, sem athugandi er hvort
arðvænlegt sé að vinna úr henni,
svo sem kolsýru, vatnsefni, amm
oníak o. fl.
Erlendis hefur jarðgufa hvergi
verið hagnýtt í stórum stíl, nema
á Ítalíu. Þar hefur frá því um
aldamótin verið unnin gufa úr t
jörð og var í byrjun nær ein-
göngu hugsað um efnavinnslu.
Síðar með aukinni bortækni og
og auknu gufumagni hefur þessi
starfsemi aðallega beinzt að því
að nota jarðgufuna til raforku-
framleiðslu. í héraðinu Larder-
ello í Toscana á Ítalíu var árið
1948 í notkun 5 raforkuver rekin
með jarðgufu. Það stærsta þess-
ara orkuvera var 84 þús. kw. en
hið minnsta 3500 kw. en samtals
voru þau það ár 137 þús. kw.
Það ár var í byggingu nýtt orku-
ver, sem nú mun sennilega hafa
tekið til starfa en það átti að
vera 150 þús. kw. Svo að samtals
eru þarna nú jarðgufu raforkuver
tæplega 300 þús. kw. Til saman-
burðar má geta þess, að Sogsvirkj
unin, Elliðaárstöðin og varastöð-
in eru til samans 25 þús. kw.
Til þess að fá það mikla gufu-
magn, sem nauðsynlegt er í slík-
ar stórvirkjanir hafa ítalirnir
þurft að bora djúpar holur. Þeir
hafa borað í meira en 1000 m.
dýpi, en hafa nýlega tekið í notk-
un nýja borvél, sem þeir gera ráð
fyrir að geti borað niður í 2—3
þús. m. Slíkar borvélar eru mjög
dýrar í innkaupi og rekstri. Inn-
kaupsverð svo afkastamikillar vél
ar mun vera nokkuð innan við 2
millj. króna.
Stærsta borhola, sem boruð
hefur verið í Larderello gaf af sér
220 tonn af gufu á klst. en eins
og áður er getið fékkst við laus-
lega mælingu að gosið sem braust
út í Krýsuvík fyrra þriðjudag sé
um 50 tonn á klst.
Næst liggur fyrir að gera ná-
kvæmar mælingar á magni guf-
unnar, hitastigi, rakastigi hennar
lofttegundum og efnainnihaldi
þeirra. Slíkar mælingar þarf að
gera við og við um nokkurt tíma-
bil og mun síðan að loknum þeim
rannsóknum verða teknir til at-
hugunar og gerðar áætlanir um
þá hagnýtingarmöguleika, sem
til greina koma.